Europees Parlement debatteert over Europese Grondwet

Richard CORBETT (PES, UK) en Iñigo MÉNDEZ DE VIGO (EVP-ED, ES)

Verslag over het verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa

Doc.: A6-0070/2004

Procedure : Initiatief

Debat : 11 januari 2005

Stemming : 12 januari 2005

Debat

De Rapporteurs

Volgens Richard CORBETT (PES, UK) biedt de Grondwet een aantal verbeteringen:

• - 

  op institutioneel gebied. De Unie krijgt rechtspersoonlijkheid. Er komt echter geen Europese superstaat;
• - 

  op buitenlands gebied. Er komt een Europese minister van Buitenlandse Zaken;
• - 

  er komt meer democratie en rekenschap in de Unie. De nationale parlementen zullen Europese wetsvoorstellen vooraf controleren. Zowel Raad als Parlement zullen wetgeving moeten goedkeuren. Medebeslissing wordt de normale wetgevende procedure en het Parlement krijgt controle op het systeem van comitologie;
• - 

  de belangen van de burgers worden verbeterd. Het Handvest van de Grondrechten wordt in de Grondwet opgenomen.

  Natuurlijk is er sprake van een compromis en niet van een utopisch verdrag. Toch houdt het compromis veel verbeteringen in.

  Volgens Iñigo MÉNDEZ DE VIGO (EVP-ED, ES) zouden de stichters van Europa niet geloofd hebben dat er nu een Grondwet voorligt. De Grondwet verankert welvaart, mensenrechten en onderlinge solidariteit. Méndez de Vigo spreekt van een point of no return en van een gemeenschappelijk beschavingsproject. Het is eindelijk duidelijk wat de Europese Unie is: een unie van staten en van burgers. De Grondwet versterkt de nationale grondwetten en gaat uit van een bepaald economisch systeem, het kapitalistische. Ooit was het Parlement een raadgevende vergadering. Nu wordt een einde gemaakt aan het democratisch tekort.

  Namens de Raad

  Nicolas SCHMIT zegt dat de Grondwet uiting geeft aan de gemeenschappelijke waarden. De Raad verbindt zich ertoe zich alle inspanningen te getroosten opdat de Grondwet wordt aangenomen in alle lidstaten. Elke regering moet dat nastreven opdat de Grondwet op de vastgestelde datum in werking kan treden.

  De Commissie

  Margot WALLSTRÖM i roemt de inbreng van het EP in de Conventie en roemt de Conventie als methode om tot een nieuw verdrag te komen. De Grondwet consolideert en vereenvoudigt een halve eeuw van verdragswijzigingen en vervangt twaalf verdragen. De burgers krijgen het recht van initiatief in het besluitvormingsproces. De Unie zal toetreden tot het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Het eindresultaat is het best haalbare compromis. De tekst is niet perfect, Wallström begrijpt dat sommigen er angst voor hebben. Het verslag Corbett/Méndez de Vigo is een goed begin bij het van de hand wijzen van een aantal griezelverhalen over de Grondwet.

  De Unie zal duidelijke en betrouwbare informatie verstrekken over de Grondwet, opdat de ratificaties een succes worden. Litouwen en Hongarije hebben de Grondwet reeds geratificeerd. De Unie moet de impact laten zien die de Grondwet zal hebben op het leven van alledag. De opname van het Handvest van de Grondrechten in het verdrag is daar een goed voorbeeld van. Een ander voorbeeld is dat het Parlement zwaarder zal wegen op de besluitvorming. Wallström roept de leden op om gezamenlijk met de Commissie aan de communicatie naar de burgers te werken. Meer rechten, meer democratie en meer openheid, dat is de nieuwe Grondwet.

  Fractiewoordvoerders

  Hans-Gert POETTERING (EVP-ED, DE)

  Vaak werd er kritiek geleverd op de werkwijze van Giscard d'Estaing. Maar als hij niet op zijn manier had gewerkt, was er nu waarschijnlijk geen Grondwet. De EVP zegt 'ja' tegen de Grondwet. Het ED-gedeelte van de fractie heeft het recht anders te besluiten. Binnen de fractie hadden velen graag een verwijzing gezien naar de godsdienstige wortels van het continent. Helaas is dat niet gelukt. Maar de Grondwet is nu eenmaal een compromis. De constitutionele opbouw van Europa is dan wel weer goed uit de verf gekomen: er komt geen super-Europa, de nationale en regionale identiteiten blijven overeind. De subsidiaire opbouw van Europa komt duidelijk voor het voetlicht. De samenwerking binnen Europa is niet louter een aangelegenheid van regeringen, maar moet tot stand komen via de gemeenschappelijke methode.

  Europa moet een degelijk concept van nabuurschap hebben. Poettering denkt daarbij aan Oekraïne. In het buitenlands beleid moet de Unie gezamenlijk optrekken. De Unie moet daarom strijden voor een Unie-zetel in de Veiligheidsraad. Het is een heilloze weg wanneer individuele lidstaten voor een zetel in de V-Raad vechten.

  Martin SCHULZ (PES, DE) verwijst naar de zestigste verjaardag, op 27 januari a.s., van de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. De stichters van Europa wilden voorgoed af van het ultra-nationalisme. De EGKS werd gevolgd door een verdere integratie van steeds meer landen, inclusief staten die ook na de Tweede Wereldoorlog nog hadden gezucht onder dictaturen. De PES steunt met grote overtuiging het verslag Corbett/Méndez de Vigo. Zowel christenen, joden als moslims zullen zich achter de universele, burgerlijke waarden in de Grondwet kunnen scharen. Niet alleen de Commissie en het Parlement, ook de staats- en regeringsleiders moeten zich achter de Grondwet scharen en zich inzetten voor een succesvolle ratificatie.

  Andrew Nicholas DUFF (ALDE/ADLE, UK)

  Voor het eerst was het Parlement direct betrokken bij de totstandkoming van een nieuwe verdragstekst. De ALDE/ADLE is vóór de Grondwet en zal zich inzetten voor de ratificatie ervan, met name in landen waar veel verzet is, zoals Groot-Brittannië en Frankrijk. Wie voor Europa is, moet voor de Grondwet zijn. Europa kan niet worden opgebouwd zonder liberale waarden, duidelijke regels, een robuuste democratie en sterk leiderschap. Het EP moet daar zijn rol in opnemen. Het EP heeft ook een belangrijke rol te spelen in toekomstige wijzigingen van de Grondwet.

  Monica FRASSONI (GROENEN/EVA, IT)

  De GROENEN/EVA zijn in meerderheid voorstander van de Grondwet, een verdrag dat veel tekortkomingen kent, maar er zijn geen alternatieven. Sommige zaken in het verslag Corbett/Méndez de Vigo zijn niet terecht. Zo staat er te lezen, dat de Intergouvernementele Conferentie (IGC) de Conventietekst ongewijzigd heeft gelaten. Dat is niet juist: de IGC heeft wijzigingen in de tekst aangebracht die allemaal verslechteringen zijn. De institutionele regeling, die erg omslachtig is, zal niet kunnen functioneren zonder verdere hervormingen. De Grondwet moet worden goedgekeurd om snel de basis te leggen om de Grondwet te overstijgen. De Europese democratie moet worden voltooid.

  Francis WURTZ (EVL/NGL, FR)

  Er worden institutionele wijzigingen doorgevoerd zonder dat deze worden gecommunautariseerd. Wurtz verwijst naar de beslissing dat het Voorzitterschap van de Unie niet langer zal rouleren en tweeënhalf jaar zal duren. De EVL/NGL is voorstander van Europa, maar niet met de richting en de structuur die de Grondwet aan Europa geeft. De financiële markten moeten worden gecontroleerd, in plaats van worden ondergaan. Globalisering leidt tot ellende. De wetten van de markt mogen niet allesoverheersend worden. Er is dus een structuur nodig die tegengesteld is aan de structuur in de Grondwet.

  Europa moet zijn invloed aanwenden om oorlog wereldwijd te verbieden. Er moeten Noord-Zuid bondgenootschappen worden gesloten, ook in de internationale instellingen. Er moet een strategisch partnerschap worden gesloten met de VS, mét volledige economische onafhankelijkheid van dat land. In de Grondwet staan heel dubbelzinnige bepalingen, over de octrooiering van levende materie bijvoorbeeld. De EVL/NGL zal tegen de ultraliberale Grondwet stemmen.

  Philippe DE VILLIERS (IND/DEM, FR)

  Er ontbreekt een woord aan de Grondwet, en dat is soevereiniteit. De Grondwet rept wel van identiteit, maar dat is iets heel anders dan soevereiniteit. Er is ook een woord verschenen: Europese wet. Europese wetten zullen boven nationale wetten, inclusief de nationale constituties, worden gesteld. De Grondwet zal met een meerderheid van stemmen, niet met unanimiteit, worden aangenomen. Geen enkele bevolking zal zich er dus nog aan kunnen onttrekken. Er komt een Europese minister van Buitenlandse Zaken, dat zegt al genoeg. Nationale lidstaten en parlementen zullen nog slechts advies mogen uitbrengen.

  Brian CROWLEY (UEN, IE)

  De zaak ligt niet bij het EP, maar bij de lidstaten, die moeten het verdrag ratificeren. Het debat vandaag is een soort back to the future. In de jaren zeventig en tachtig speelde hetzelfde debat. Al in de jaren zestig heeft het Hof van Justitie bepaald dat Europees recht boven nationaal recht gaat, dus dat kan niet verbazen. De Grondwet trekt duidelijke scheidslijnen en definieert wie wat doet. We moeten degenen die angst zaaien, geen kans geven.

  Overige sprekers

  Volgens Bas BELDER i (IND/DEM, NL) vervallen de rapporteurs in hun rapport in de schijnbare tegenstelling tussen de Raad en de lidstaten enerzijds en het Parlement en de burgers anderzijds. Hiermee gaan de rapporteurs voorbij aan het feit dat de Europese instellingen hun bestaan danken aan de vrijwillige overdracht van bevoegdheden door de lidstaten. De burgers blijven zich primair identificeren met de eigen staat. Daar zal een van bovenaf opgelegde Europese identiteit niets aan veranderen.

  Het Verdrag geeft de Europese Unie statelijke trekken. De minister van Buitenlandse Zaken is hiervan een betreurenswaardig voorbeeld. Een gezamenlijke figuur moet het gebrek aan gezamenlijk beleid camoufleren. Bovendien is de institutionele verankering van deze persoon ongelukkig. Beide rapporteurs moeten erkennen dat de dubbele verantwoordelijkheid richting Raad en Commissie verwarring creëert en de kiem legt voor potentiële loyaliteitsconflicten.

  Volgens Jules MAATEN i (ALDE/ADLE, NL) is de Grondwet niet perfect. Het klinkt mooi dat het Europees Parlement straks de voorzitter van de Commissie kan kiezen, maar als er slechts één kandidaat is, is zo'n bepaling een holle frase. Het kan allemaal een stuk efficiënter en democratischer. Het EP stemt echter niet over afzonderlijke bepalingen, maar over een hele tekst die weergeeft wat Europa in een halve eeuw heeft opgebouwd. Daar stemt Maaten voor.

  In sommige landen, waaronder Nederland, zal een referendum over de Grondwet worden gehouden. Maaten keert zich tegen het argument dat kleine lidstaten in het niet zullen verdwijnen zodra Turkije tot de Unie toetreedt. Dat is kleindenkerij. Bovendien zijn de Constitutie en de toetreding van Turkije twee aparte onderwerpen. Juist in het huidige Europa kunnen grote lidstaten onevenredig veel invloed uitoefenen. Maaten kiest voor de orde en het recht die de Grondwet met zich meebrengt.

  Jean-Luc DEHAENE (EVP-ED, BE) verheugt zich er als ondervoorzitter van de Conventie over, dat het EP zich waarschijnlijk met grote meerderheid voor het verslag zal uitspreken. Europa moet de uitdagingen van de uitbreiding en de globalisering het hoofd bieden. Daar biedt de Grondwet het institutionele kader voor. Vandaag gaat Europa echt over van een economische gemeenschap naar een politieke Unie, waarbij de derde pijler wordt gecommunautariseerd. Het Parlement draagt een grote verantwoordelijkheid om uit te dragen naar de lidstaten dat Europa deze Grondwet nodig heeft.

  Bart STAES (GROENEN/EVA, BE) zal met de fractie campagne voeren voor een Belgische ratificatie van de Grondwet in het federale, Brusselse en Vlaamse parlement. Hoewel Staes de Grondwet steunt, is hij ontgoocheld door het rapport Corbett/Méndez de Vigo. Het is een apologie, een opsomming van hoe goed de Grondwet wel niet is. Maar waarom kan er niet gezegd worden dat de rol van de regio's en de Europese democratie nog moeten worden versterkt? Waarom kan er niet worden gezegd dat de Unie te neoliberaal georiënteerd is en Europa op sociaal gebied nog veel moet doen? Staes roept zijn collega's op de amendementen 4, 9, 15 en 16 te steunen.

  Max VAN DEN BERG i (PES, NL) zegt dat het debat over de Grondwet voor de PvdA-delegatie niet gaat om een 'voor of tegen Europa'. Het gaat om de voordelen van de nieuwe Grondwet ten opzichte van de het Verdrag van Nice. Het Europa van Nice is onhelder over de reikwijdte van de superstaat Europa. De nieuwe grondwet vervangt meer dan 30 soorten besluiten door enkele voor de burgers goed herkenbare termen, zoals wet en kaderwet.

  Ook brengt de grondwet meer effectiviteit door een vergroot aantal terreinen waarop via gekwalificeerde meerderheid wordt besloten, zodat niet één land de hele zaak kan blokkeren. Voorts komt er meer democratische verantwoording, doordat veel besluitvorming weggehaald wordt uit de achterkamertjes en de besluitvormende vergaderingen van de Raad openbaar worden. Tot slot brengt de Grondwet meer rechten voor de burgers. Van den Berg verwijst naar de opname van het Handvest van de Grondrechten en het burgerinitiatief.

  Van den Berg maakt wel een kritische kanttekening: op het terrein van het Europees buitenlands beleid had steviger gekozen moeten worden voor een Europa dat, door het afschaffen van de unanimiteitsregel, met één stem spreekt. De Europese delegatie van de PvdA zegt 'kritisch ja' tegen de Grondwet.

  Lambert VAN NISTELROOIJ i (EVP-ED, NL) vindt dat het grondwettelijk verdrag waard is te worden verdedigd. Het beginsel van de subsidiariteit is verdiept en verankerd. De Europese Unie heeft nu ook de lokale en regionale dimensie erkend. Er is een beter evenwicht nodig tussen centraal en decentraal, tussen Brussel, de hoofdsteden en de regio's. Als regiobestuurder heeft van Nistelrooij jarenlang gezien dat:

• - 

  informatie over voorstellen van de Europese Commissie in de kring van de Raad, dus op het nationaal niveau bleef hangen;
• - 

  regio's en steden niet of te laat in de besluitvorming werden betrokken.

  De verdragstekst versterkt de positie van regio's en steden en bevestigt de belangrijke rol die zij spelen. Hiermee wordt het democratisch gat, waarover de vorige voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi i, met zijn 'good governance' heeft gesproken, gedicht.

  Van Nistelrooij zal periodiek vragen aan de Raad en aan het Comité van de Regio's voorleggen, zoals:

• - 

  hebben de nationale staten nu geleerd open kaart te spelen?;
• - 

  nemen de nationale parlementen in hun subsidiariteitstoets ook de regio's en steden serieus?

  Concluderend noemt Van Nistelrooij het verdrag het verdedigen waard. Wanneer wordt beslist dat alle Nederlanders zich over de Grondwet kunnen uitspreken, zal hij zich inzetten voor een sterk 'ja'.

  Nogmaals de Raad

  "Het vaderschap van deze hele constitutionele procedure ligt hier, in het Parlement," aldus Nicolas SCHMIT. Schmit verwijst naar Spinelli, die het constitutionele project reeds in 1984 op de agenda heeft gezet. Het is niet gepast terug te plooien op gepasseerde, negentiende-eeuwse soevereiniteitsmodellen. Het verwerpen van de Grondwet is zondermeer een tegenslag, er bestaat geen verschil tussen een 'anti-Europees nee' en een 'constructief nee'. Democratie bestaat bij de gratie van het compromis. De belangen van de burger en het evenwicht tussen grote en kleine lidstaten vormen de essentie van de Unie. Misschien had de Unie verder kunnen gaan op het gebied van justitie, binnenlandse zaken en buitenlands beleid. Maar wat nu voorligt, is een goede stap voorwaarts. Artikel 147 in de Grondwet, over participatie van de burgers, is zeer innoverend.

  Nogmaals de Commissie

  Margot WALLSTRÖM merkt op dat het de eerste keer is, dat het Europees Parlement geen serieuze klachten heeft over de uitkomst van een IGC. De IGC heeft spijkers met koppen geslagen. Wallström heeft in haar vijfjarig Commissariaat geen enkel perfect document onder ogen gezien. Perfect bestaat niet. Verscheidene leden hebben vandaag gesproken over een superstaat en over een gebrek aan een sociaal gezicht. Wie kritiek heeft, moet alleen met feiten komen. Het volstaat niet om te zeggen dat ratificatie in een lidstaat automatisch zal leiden tot ratificatie in andere lidstaten. Er moeten nationale communicatiestrategieën ten uitvoer worden gelegd.