Bijzondere IGC-Raad op ministerieel niveau

In deze Raad komen de ministers van Buitenlandse Zaken van alle EU-lidstaten bijeen. Dit is het vijfde officiële overleg in het kader van de Intergouvernementele Conferentie.

• 1. 

  Institutionele zaken

• - 

  evaluatie van de onderhandelingsresultaten die zijn bereikt tijdens de Europese Raad van 16 en 17 oktober
• - 

  de reikwijdte van de gekwalificeerde meerderheid (artikel I-24 i, het bijbehorende Protocol, en de diverse beleidsterreinen waarop lidstaten een vetorecht willen houden)

• 2. 

  De opname in de grondwet van christelijke waarden

Er bestaat grote onenigheid i over een eventuele verwijzing naar joods-christelijke tradities in de Preambule van de ontwerp-Grondwet.

• 3. 

  Minderhedenvraagstukken

Voor met name de Oost-Europese lidstaten is dit een gevoelig onderwerp dat raakt aan tal van onderdelen uit de ontwerp-Grondwet, zoals mensenrechten, regionaal beleid en sociaal beleid.

• 4. 

  Economisch beleid

Alle lidstaten verplichten zich tot een coördinatie van het economisch beleid, voor landen in de euro-zone bestaan bindende Europese afspraken. Dit onderwerp staat middenin de actualiteit, nu Frankrijk, Duitsland en Portugal moeite hebben om hun overheidstekort binnen de Europese 3-procentsmaximum te houden (als percentage van het BBP).

Voorafgaand aan de onderhandelingen zorgde de Ecofin-Raad i voor opschudding, door met aanbevelingen te komen die de macht van het Europees Parlement en de Europese Commissie in de Grondwet zouden beknotten. Het is hoogst ongebruikelijk dat ministers van Financiën op een dusdanig openlijke wijze adviezen geven aan hun collega's in de Razeb.

De Europese Commissie, het Europees Parlement en Duitsland hebben verbolgen gereageerd; andere landen waaronder Engeland en Ierland voelen wel wat voor de Ecofin-voorstellen. De ministers van Buitenlandse Zaken hebben zich onder meer met de volgende zaken beziggehouden:

1. Ontrafeling van de ontwerp-Grondwet

Het Italiaanse voorzitterschap heeft de wensen van de lidstaten geïnventariseerd met betrekking tot de ontwerp-Grondwet (documenten CIG 37/03, CIG 38/03, zie onder). De lidstaten en de Europese Commissie hadden een uitgebreide wensenlijst: op meer dan honderd specifieke artikelen zijn wijzigingsvoorstellen ingediend. Spanje en Finland hebben getracht IGC-werkgroepen op te richten die te tekst van de Conventie helemaal openbreken, maar dergelijke pogingen heeft Italië vooralsnog kunnen verijdelen.

Nederland diende onder meer wijzigingsvoorstellen bij de volgende beleidsvelden:

• - 

  De begrotingsprocedure, financiële bepalingen en het economisch beleid (Titel VII, Deel I)
• - 

  Het economisch beleid (m.n. bepalingen rond het Stabiliteitspact (Afdeling Economisch Beleid, Deel III)
• - 

  Opname van biodiversiteit als één van de hoofddoelen van het milieubeleid (artikel III-129 i)
• - 

  Wijziging van procedure voor de status van de overzeese gebiedsdelen (artikel III-186 en III-330), zodat de Nederlandse Antillen en Aruba eventueel de status van ultraperifere gebieden kunnen krijgen. Dit verzoek werd in juli 2003 geformuleerd door CDA-senator Alis Koekkoek.

2. Het voorzitterschap van de Raad van Ministers

Tijdens de Bijzondere IGC-Raad zijn Italiaanse voorstellen besproken voor een nieuw systeem van gedeelde voorzitterschappen, de zogenaamde "team presidencies" (ter wijziging van artikel I-23 i van de ontwerp-Grondwet, zie onder document CIG 39/03). De ministers van buitenlandse zaken kwamen niet tot overeenstemming op een aantal essentiële punten:

• - 

  De kleinere lidstaten dringen aan op een eerlijke geografische spreiding van de taken, en dat gelijkheid bestaat tussen kleine en grote lidstaten.
• - 

  Er bestaat onenigheid of het voorzitterschap van de Raad van Ministers door drie lidstaten moet worden gedeeld voor een periode van 18 maanden; of door vier lidstaten voor een periode van 24 maanden.
• - 

  Frankrijk, België en Luxemburg vinden de Italiaanse voorstellen bijzonder complex. Voor deze landen dringt zich de vraag op of het huidige systeem (elke zes maanden rouleren, één lidstaat is voorzitter) niet beter is dan de Italiaanse voorstellen.
• - 

  Het Italiaanse voorstel om de procedurele uitwerking van het gedeelde voorzitterschap onder te brengen in een bijzonder protocol kreeg ook kritiek. Enkele landen vrezen dat de Grondwet met het opnemen van dergelijke specialistische details topzwaar wordt.

3. Veto of gekwalificeerde meerderheid?

Dit weekend is geen overeenstemming bereikt over het behoud van het vetorecht van lidstaten op diversie cruciale beleidsterreinen als belastingen, sociale zekerheid en justitiële zaken (strafrecht).

De Europese Conventie heeft getracht om op zoveel mogelijk de besluitvorming via gekwalificeerde meerderheid te laten verlopen, omdat in een Unie van 25 landen het veto alle besluitvorming zou kunnen blokkeren. Veel landen zijn echter niet bereid om door mede-lidstaten te worden overstemd.

Nederland: verlies van het vetorecht op de EU-begroting?

Overigens lijkt Nederland onvoldoende steun te krijgen voor de wens om een vetorecht te behouden op de meerjarenbegroting van de Europese Unie. Vanaf 2009 zou een gekwalificeerde meerderheid volstaan. Het was minister Gerrit Zalm i van Financiën gelukt om de Nederlandse wens te agenderen, door een alliantie met andere lidstaten aan te gaan over een heel pakket aan wijzigingen.

Het Italiaanse voorzitterschap trok het pakket echter uit elkaar, waardoor Nederland op dit onderdeel onvoldoende steun lijkt te krijgen. Staatssecretaris Atzo Nicolaï i (Europese Zaken) heeft echter aangegeven op het punt van de meerjarenbegroting 'niet bescheiden' te zullen onderhandelen.

4. Nieuwe voorstellen voor de machtsdeling tussen de EU-organen komen in november 2003

Veel lidstaten verwachten van Italië dat zij compromisvoorstellen formuleert voor, met name, Titel IV van Deel I van de Grondwet (de instellingen van de Europese Unie). Italië heeft beloofd dat zij eind november met een totaalpakket komt, ter voorbereiding van het ministerieel conclaaf in Napels (28 november).

16 en 17 oktober 2003

De regeringsleiders en staatshoofden bespraken tijdens de Europese Raad in Brussel met name oplossingen om de haperende onderhandelingen nieuw leven in te blazen. Daarnaast stelde het Italiaans voorzitterschap een nieuw voorstel op voor de organisatie van de Raad van Ministers.

14 oktober 2003

De Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen (Razeb) besprak onder meer:

• - 

  Een hervorming van de IGC-werkwijze
• - 

  De Minister van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie
• - 

  Een alternatief voorstel voor de inrichting van de Europese Commissie

4 oktober 2003

Thema's die tijdens de opening van de IGC aan bod kwamen zijn:

• - 

  Afschaffing van de Wetgevende Raad
• - 

  De wens om de ontwerp-Grondwet ingrijpend te hervormen
• - 

  De organisatie van de IGC: hoe zorg je dat met 28 deelnemers nog steeds efficiënt onderhandeld kan worden?

• - 

  Financieele Dagblad, 28 oktober 2003
• - 

  Staatscourant, 28 oktober 2003
• - 

  Officiële documenten van het voorzitteschap: CIG 37/03, 38/03 en 39/03 (zie onder)