Een crisis te veel?
Een crisis te veel? Of was het een zelf gemaakte crisis om niet aan de oplossing van de vele problemen te hoeven werken, en het eigen belang van de partijpolitiek voorop te stellen? En af te komen van dat instabiele CDA, het drammerige D66 en de principiële ChristenUnie?
Van een afstandje bekeken is de val over de asielinstroom wel wat raar. De instroom wordt deels bepaald door externe ontwikkelingen, is deels aan te vatten op Europees niveau, en nu wordt net gedaan of het antwoord in Den Haag ligt. Machteloosheid lijkt eerder het antwoord. Geen spreidingswet, eerdere oplossingen over gezinshereniging zijn door de rechter vernietigd, kansloze asielzoekers worden nauwelijks uitgezet. De keuze voor A- en B-status klinkt mooi, maar gaat de IND en de rechterlijke macht verder belasten; het beperken van gezinshereniging (een noodknop of een quotum) zou zomaar ook op rechterlijke vernietiging kunnen rekenen. Met uitzondering mogelijk van de beperking van het nareizen van andere familieleden dan ouders of (minderjarige) kinderen. En om welke aantallen gaat het dan?
Kortom, een crisis over immigratie, maar vanwege andere redenen. Incompatibilité des humeurs; Rutte die zijn kans schoon ziet om na een crisis er met de VVD versterkt uit te komen en zijn partners in verwarring achter te laten. En ondertussen blijft op vele fronten veel liggen.
Er is een oorlog in Oekraïne met grote betrokkenheid vanuit Nederland en continue keuzes; de energietransitie vereist inzet en aandacht en beleid; stikstof gaat door het verdere uitstel dat nu gaat ontstaan het land verder op slot zetten, met als gevolg dat het weer op het bordje van de rechter komt om de achteruitgang van de natuur te stoppen; de woningbouwopgave (huisvesting voor alle woningzoekenden) zal vertragen; hoe gaat het nu verder met het stikstof fonds dat net door de Tweede Kamer is aanvaard? De begroting voor 2024 en de zorgen over armoede, prijsplafonds, begrotingstekorten, kwaliteit van onderwijs, de oplopende kosten van de zorg. Wel, dat gaat allemaal even moeten wachten tot diep in het voorjaar van 2024. En in 2021 lag het land ook al stil vanwege de een jaar durende kabinetsformatie.
Onverantwoord dus. En het ergste is dat het politieke midden, met de zelfgekozen positie van redelijkheid en compromisbereidheid, zelf niet bereid en in staat was om tot een oplossing te komen met een compromis dat effectief is en juridisch deugdelijk. Of met de erkenning dat je als kabinet maar kleine stapjes kunt zetten, in plaats van de grote beloftes dat de instroom door nationale maatregelen substantieel beteugeld kan worden. Het kabinet is gestruikeld over de grote beloftes van Rutte aan zijn eigen partij. Het zou wat zijn als die overmoed straks wordt beloond. Of als Rutte niet wordt afgestraft voor de disloyaliteit aan de coalitiepartners die de coalitie met hem waren aangegaan en hun nekken hadden uitgestoken.
Prof. Mr. Aalt Willem Heringa is emeritus hoogleraar vergelijkend constitutioneel en administratief recht aan de Universiteit van Maastricht.