Vragen en antwoorden over het correctiemechanisme voor de gasmarkt

• 1. 

  Hoe zal deze maatregel de gasprijzen in Europa temperen?

Sinds het begin van de Russische agressie tegen Oekraïne zijn de gasprijzen volatieler geworden, met name in de tweede helft van augustus 2022, toen zij ongekende pieken bereikten op de meest gebruikte Europese prijsbenchmark, de Nederlandse Title Transfer Facility (TTF).

Gezien de rol van de TTF als prijsreferentie in contracten in heel Europa stelt de Commissie een marktcorrectiemechanisme voor dat buitensporige prijsstijgingen op deze beurs zal beperken. Het voorstel moet buitensporige prijspieken tegengaan die het gevolg zijn van het feit dat de TTF-prijsbenchmark door de veranderingen op de gasmarkt aan representativiteit inboet.

Het uiteindelijke doel is om bedrijven en consumenten in de EU te beschermen tegen prijspieken die geen verband houden met fundamentele marktfactoren, en spelers op de gasmarkt meer voorspelbaarheid te bieden.

Het voorgestelde marktcorrectiemechanisme bouwt voort op de beginselen en waarborgen die zijn neergelegd in de artikelen 23 en 24 van het voorstel voor een verordening van de Raad inzake de bevordering van solidariteit via een betere coördinatie van de aankoop van gas, de uitwisseling van gas over de grenzen heen en betrouwbare prijsbenchmarks, dat de Commissie op 18 oktober 2022 heeft ingediend.

Dit mechanisme moet fungeren als een doeltreffend instrument tegen buitensporige gasprijzen en zal alleen worden geactiveerd als de prijzen een uitzonderlijk niveau bereiken ten opzichte van de lng-prijzen op andere handelsbeurzen. Zo zullen grote marktverstoringen en onderbrekingen van betaalbare gasleveringen in de hele EU worden voorkomen.

• 2. 

  Hoe zal het marktcorrectiemechanisme in de praktijk werken?

In de praktijk zal het mechanisme een veiligheidsplafond instellen voor de prijs van gas dat op de month-ahead TTF-derivatenmarkt wordt verhandeld, wat betekent dat er een biedlimiet van 275 EUR zal gelden voor de orders voor front-month TTF-derivaten indien aan twee cumulatieve voorwaarden is voldaan. Wanneer het mechanisme wordt geactiveerd, worden orders boven deze limietprijs niet aanvaard.

De TTF-prijsreferentie speelt een sleutelrol op de Europese groothandelsmarkt voor gas en er kan dus een algemeen stabiliserend effect worden verwacht wanneer het mechanisme wordt geactiveerd. De activering gebeurt automatisch wanneer aan beide onderstaande voorwaarden is voldaan. De eerste is dat de front-month prijs voor de afwikkeling van TTF-derivaten gedurende twee weken hoger is dan 275 EUR.

De tweede is dat de TTF European Gas Spot Index zoals gepubliceerd door de European Energy Exchange 58 EUR hoger is dan de referentieprijs voor lng tijdens de laatste tien handelsdagen voor het einde van de bovengenoemde periode van twee weken.

De referentieprijs voor lng zal worden berekend op basis van het daggemiddelde van een reeks benchmarks, namelijk de Daily Spot Mediterranean Market, de Daily Spot Northwest Europe Market en de dagelijkse prijsbeoordeling door het Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER), overeenkomstig het voorstel van de Commissie voor een verordening van de Raad van 18 oktober.

Wanneer het ACER constateert dat zich een marktcorrectie heeft voorgedaan, wat betekent dat aan beide bovengenoemde activeringsvoorwaarden is voldaan, zal het een marktcorrectiebericht publiceren in het Publicatieblad van de EU, waarna het mechanisme de dag na publicatie in werking treedt. Het ACER zal de Commissie, de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) en de Europese Centrale Bank (ECB) op de hoogte brengen van de marktcorrectie.

• 3. 

  Waarom is het prijsplafond op dit niveau vastgesteld?

Het voorgestelde prijsplafond voor de activering van het marktcorrectiemechanisme is zorgvuldig geijkt op basis van de in 2022 geconstateerde TTF-prijzen. De gasprijzen zijn nagenoeg het hele jaar zeer hoog geweest, met een piek in de zomer. De pieken die in de tweede helft van augustus werden bereikt, zijn als referentie genomen voor de buitensporig hoge prijzen die het voorgestelde mechanisme wil voorkomen.

Het prijsniveau is zorgvuldig gekozen om mogelijke negatieve gevolgen van de toepassing ervan te beperken, en het is een essentieel onderdeel van het voorstel van de Commissie om de schadelijke gevolgen van buitensporige prijspieken voor burgers, bedrijven en de hele Europese economie te voorkomen. Het voorgestelde niveau zal potentiële risico's voor de financiële stabiliteit van de EU tot een minimum beperken en voorkomen dat de gasleveringen worden verstoord, waardoor de voorzieningszekerheid van de Unie in gevaar zou komen. Het niveau is ook zo gekozen dat de EU in staat blijft lng op de wereldmarkt aan te kopen.

• 4. 

  Wat zijn de waarborgen voor de leveringszekerheid van gas in de EU en de marktwerking?

Het voorgestelde mechanisme is zodanig opgezet dat het de verdere werking van de energie- en financiële markten in de EU niet hindert, en het bevat waarborgen om risico's voor de gasleveringszekerheid en de financiële stabiliteit te voorkomen.

Ten eerste is de hoogte van het veiligheidsplafond zo gekozen dat het mechanisme geen gevolgen heeft voor de geldigheid van langetermijncontracten. Ten tweede is het instrument doelgericht en slechts van toepassing op één futures product (month-ahead TTF-producten). Zo zullen marktdeelnemers die met leveringsverzoeken te maken krijgen, gas kunnen aankopen op spotmarkten en over-the-counter.

Ten derde is er voorzien in een grondige deskundige monitoring door het ACER, het ESMA, de ECB, de Groep coördinatie gas en het Europees netwerk van transmissiesysteembeheerders voor gas (ENTSB-G), die voortdurend moeten toezien op de gevolgen van de biedlimiet voor de markten en de voorzieningszekerheid.

Dit omvat een controle vooraf waarbij de Commissie, in het geval van concrete aanwijzingen dat een marktcorrectie ophanden is, de ECB en het ESMA en, in voorkomend geval, het ENTSB-G en de Groep coördinatie gas om advies kan vragen over de gevolgen van een mogelijke marktcorrectie voor de voorzieningszekerheid, intra-EU-stromen en financiële stabiliteit.

Dit zal de Commissie de mogelijkheid bieden om de activering door het ACER indien nodig op te schorten. In het advies moet rekening worden gehouden met prijsontwikkelingen op andere relevante georganiseerde markten, met name in Azië en de VS.

Ten vierde moet het instrument een stijging van de vraag naar energie in de toekomst voorkomen door de lidstaten te verplichten om, naast de bestaande rapportageverplichtingen over de implementatie van de vraagreductie, de Commissie binnen twee weken mee te delen welke maatregelen zij hebben genomen om een toename van het gas- en elektriciteitsverbruik te voorkomen.

Zodra het voorstel van vandaag voor een marktcorrectiemechanisme in de Raad is aangenomen, zal de Commissie ook voorstellen om een EU-alarm af te kondigen in het kader van de in juli aangenomen verordening “Gas besparen om de winter goed door te komen”, waardoor verplichte gasbesparingen moeten worden gerealiseerd om de vraag terug te dringen.

Om te kunnen reageren op mogelijke onbedoelde negatieve gevolgen van de prijslimiet, voorziet het voorstel erin dat het mechanisme te allen tijde kan worden opgeschort, hetzij automatisch, hetzij bij besluit van de Commissie. Automatische deactivering vindt plaats wanneer het ACER vaststelt dat niet langer is voldaan aan de tweede activeringsvoorwaarde (het verschil tussen de TTF-prijs en de lng-prijsreferentie) gedurende tien opeenvolgende handelsdagen. Het ACER zal onmiddellijk een bericht van deactivering publiceren in het Publicatieblad van de EU. Een dag na de publicatie zal het biedplafond niet langer van toepassing zijn.

Indien zich onbedoelde marktverstoringen of merkbare risico's voordoen die de voorzieningszekerheid, de gasstromen binnen de EU of de financiële stabiliteit negatief beïnvloeden, kan de Commissie een opschortingsbesluit nemen.

Daarbij moet rekening worden gehouden met een reeks criteria die in de verordening van de Raad zijn vastgesteld, waaronder: risico's voor de gasleveringszekerheid van de Unie, met name wanneer een noodsituatie op regionaal of Unieniveau wordt afgekondigd in het kader van de EU-regels inzake gasleveringszekerheid en een eventuele rantsoenering noodzakelijk is; een algemene toename van het gasverbruik of het niet halen van de verplichte EU-vraagreductiedoelstellingen; het voorkómen van gasstromen binnen de EU; het effect op de geldigheid van bestaande gasleveringscontracten; en het effect op de stabiliteit en de werking van de markten voor energiederivaten en op de financiële stabiliteit van de EU.

In dit geval zal de Commissie een bericht publiceren in het Publicatieblad, waarna het biedplafond vanaf de dag nadien niet langer van toepassing is.

• 5. 

  Wanneer treedt het nieuwe mechanisme in werking en hoelang blijft het van toepassing?

De voorgestelde verordening van de Raad is een tijdelijke maatregel voor noodsituaties. Zij zal in werking treden op de dag na die van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie en één jaar van kracht zijn. Het marktcorrectiemechanisme kan echter pas vanaf 1 januari 2023 worden geactiveerd.

Dit voorstel voor een verordening van de Raad op grond van artikel 122 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie moet worden aangenomen met een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten. Deze procedure maakt het mogelijk om snel actie te ondernemen om de burgers en de economie te beschermen tegen buitensporig hoge prijzen en volatiele markten.

De Commissie zal uiterlijk in november 2023 een evaluatie van de verordening verrichten, waarin zij de situatie van de gasleveringen aan de EU zal onderzoeken en bij de Raad verslag zal uitbrengen over haar belangrijkste bevindingen. Op basis daarvan kan de Commissie voorstellen de geldigheidsduur van de verordening te verlengen.

Meer informatie

Persbericht