36160 - Initiatiefvoorstel Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum (derde poging, eerste lezing)

Dit wetsvoorstel werd op 6 juli 2022 aanhangig gemaakt door het Tweede Kamerlid Leijten (SP) i en werd laatstelijk verdedigd door het Tweede Kamerlid Marijnissen (SP) i.

Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Stand van zaken
2. Kerngegevens
3. Uit de memorie van toelichting
4. Nota's van wijziging en amendementen
5. Documenten
6. Woordvoerders
7. Andere bronnen
8. Over dit dossier

Het wetsvoorstel is verheven tot wet (Wet houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum) en gepubliceerd in het Staatsblad op 24 oktober 2023 (Stb. 2023, 360).

De tweede lezing van dit voorstel vindt plaats door middel van wetsvoorstel Initiatiefvoorstel Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum (derde poging, tweede lezing) i.

Aanhangig gemaakt
6 juli 2022

Volledige titel
Voorstel van wet van het lid Marijnissen en Temmink houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum

Ondertekenende bewindslieden

Kamercommissies

De invoering van een bindend correctief referendum in Nederland is al jarenlang onderwerp van discussie, zowel binnen als buiten het parlement. Drie staatscommissies hebben zich over het onderwerp gebogen en alle drie concludeerden ze dat een referendum een welkome aanvulling zou zijn op het Nederlandse parlementaire stelsel. De Commissie Remkes betoogde dat een bindend correctief referendum de democratie versterkt. Desalniettemin is in juni 2022 voor de tweede maal in de recente parlementaire geschiedenis een Grondwetswijziging om een correctief bindend referendum in te voeren verworpen in tweede lezing. Het belangrijkste argument voor een referendum is de versterking van onze democratie. Een groeiende groep mensen voelt zich niet vertegenwoordigd door de politiek en beleidsmakers. De Staatscommissie Parlementair Stelsel spreekt in dat opzicht van een ‘diplomademocratie’.1 ‘De Atlas van Afgehaakt Nederland’ laat nog duidelijker zien dat steeds meer mensen zijn afgehaakt van de democratie.2 Daarmee is de urgentie voor de invoering van een bindend correctief referendum onderstreept. Indiener vindt daarom dat er geen tijd te verliezen is en deelt de opvatting van de Staatscommissie: “Immers, indien wordt nagelaten deze verbetering en versterking tot stand te brengen, dan ligt het gevaar van erosie van de instituties van de democratische rechtsstaat op de loer.”3

De Staatscommissie deed aanbevelingen voor de voorwaarden rondom de invoering van een referendum. Sommige van deze voorwaarden horen in de Grondwet thuis, zoals de onderwerpen waar wel of geen referendum over georganiseerd kan worden, dat een uitkomstdrempel vastgesteld moet worden en dat er een inleidend verzoek moet worden gedaan. Dit behoort immers tot de principiële afwegingen of een referendum als democratisch middel kan functioneren. Indiener vindt dat de procedurele uitwerking van deze voorwaarden, in een uitvoeringswet vervat dient te worden en niet in de Grondwet. Daarom krijgt de wetgever de grondwettelijke opdracht om nadere regels te stellen. Bij de afgelopen parlementaire behandeling van het initiatiefwetsvoorstel Van Raak tot invoering van bindend correctief referendum werd in de beraadslagingen duidelijk dat het debat over over de principiële wenselijkheid van de mogelijkheid tot het opnemen van een referendum in de Grondwet en het debat over de procedurele uitwerking van de voorwaarden niet gescheiden bleven.4 Indiener heeft er daarom voor gekozen het initiatief te nemen voor een uitvoeringswet. Dit voorkomt dat twee discussies oneigenlijk door elkaar beïnvloed worden en geeft de richting aan waar indiener bij de uitvoering van het voorliggende voorstel aan denkt. Indiener hoopt het voorstel deze zomer te kunnen vormgeven, helder is wel dat het advies van de Staatscommissie als uitgangspunt zal worden genomen.

Bij dit wetsvoorstel werden drie nota's van wijziging en vier amendementen ingediend. (47 stuks, sortering omgekeerd chronologisch)   sortering omkeren

1	13 februari 2024, brief, 36160; 36468; 36333, nr. J     KST36160J Brief van de minister van BZK over het verdelingssysteem van de Spreidingswet bij een bindend referendum op provinciaal of gemeentelijk niveau - Voorstel van wet van de leden Marijnissen en Temmink houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	13 februari 2024, brief, 36160; 36333, nr. J     KST1127102 Brief van de minister van BZK over het verdelingssysteem van de Spreidingswet bij een bindend referendum op provinciaal of gemeentelijk niveau - Voorstel van wet van de leden Marijnissen en Temmink houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	7 februari 2024, bijlage bij 36160; 36333; 36468, nr. J     BLG1126270 Beslisnota(s) bij brief over verhouding Spreidingswet - decentraal bindend referendum (bijlage bij 36160;36333;36468,nr.J)
S	24 oktober 2023, bekendmaking wet, Stb. 2023, 360     Wet van 21 oktober 2023, houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum -
1	10 oktober 2023, brief, nr. I     KST36160I Brief van de Voorzitter van de Tweede Kamer over een technische omissie in het wetsvoorstel
1	10 oktober 2023, gewijzigd voorstel van wet, nr. H     KST36160H Gewijzigd voorstel van wet (gecorrigeerd)
1	10 oktober 2023, stemming(en), 36160     HEK20232024-3-8 Stemming Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum - vergadering: 10 oktober 2023
1	3 oktober 2023, behandeling, 36160     HEK20232024-2-8 Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum - vergadering: 3 oktober 2023
1	3 oktober 2023, behandeling, 36160     HEK20232024-2-3 Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum - vergadering: 3 oktober 2023
1	26 september 2023, brief, nr. G     KST36160G Brief van de Voorzitter van de Tweede Kamer over de medeverdediging van het initiatiefvoorstel
1	8 september 2023, brief, nr. F     KST36160F Brief van de Voorzitter van de Tweede Kamer over de overname van de verdediging van het initiatiefvoorstel - Voorstel van wet van het lid Marijnissen houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	30 augustus 2023, sprekerslijst, 36160     Sprekerslijst - Initiatiefvoorstel-Marijnissen en Temmink Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum (36.160)
1	4 juli 2023, eindverslag, nr. E     KST36160E Eindverslag - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	4 mei 2023, memorie van antwoord, nr. D     KST36160D Memorie van antwoord van de initiatiefnemer - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	25 april 2023, bijlage bij nr. C     BLG1087801 Beslisnota bij de beantwoording van in het voorlopig verslag gestelde vragen (bijlage bij 36160,nr.C) -
1	25 april 2023, brief, nr. C     KST36160C Brief van de minister van BZK met de beantwoording van in het voorlopig verslag gestelde vragen - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
1	29 maart 2023, voorlopig verslag, nr. B     KST36160B Voorlopig verslag - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	10 maart 2023, besluitenlijst, A.C.W. de Vos 2022A08237 12     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 9 maart 2023 - vergadering: 9 maart 2023
2	6 maart 2023, agenda procedurevergadering, 2022A08237 13     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 9 maart 2023 - vergadering: 9 maart 2023
2	17 februari 2023, besluitenlijst, Overzicht ongeplande commissieactiviteiten (ter informatie) Commissiedebat Bouwregelgeving Notaoverleg Initiatiefnota van het lid Nijboer over diverse wijken: prettig wonen voor iedereen Inbreng feitelijke vragen Initiatiefnota van het lid Nijboer over diverse wijken: prettig wonen voor iedereen (activiteit inplannen nadat de kabinetsreactie is ontvangen) Commissiedebat Leefbaarheid en veiligheid Commissiedebat Rijksvastgoed en Renovatie Binnenhof Commissiedebat Ruimtelijke Ordening Commissiedebat Staat van de volkshuisvestingRondvraag (Wonen en Ruimtelijke Ordening)Geen agendapuntenBesloten gedeelte (Wonen en Ruimtelijke Ordening) Geen agendapunten A.C.W. de Vos 2022A08235 13     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 16 februari 2023 - vergadering: 16 februari 2023
1	16 februari 2023, gewijzigd voorstel van wet, nr. A     KST36160A Gewijzigd voorstel van wet - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	14 februari 2023, gewijzigd amendement, nr. 15     KST3616015 Gewijzigd amendement Van der Graaf c.s. ter vervanging van nr. 11 over facultatieve bindende correctieve referenda voor decentrale overheden - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	14 februari 2023, stemming(en), 36160; 36160; 10; 36160; 12; 36160; 13; 36160; 15     HTK20222023-52-11 Stemmingen Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum - vergadering: 14 februari 2023
2	13 februari 2023, nota van wijziging, nr. 14     KST3616014 Derde nota van wijziging - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	13 februari 2023, agenda procedurevergadering, 2022A08235 15     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 16 februari 2023 - vergadering: 16 februari 2023
2	9 februari 2023, amendement, nr. 13     KST3616013 Amendement Sneller/Bromet over het uitzonderen van referenda over de goedkeuring van internationale verdragen - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	8 februari 2023, amendement, nr. 12     KST3616012 Amendement Van der Graaf en Chris Simons over een uitkomstdrempel - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	8 februari 2023, amendement, nr. 11     KST3616011 Amendement Van der Graaf c.s. over facultatieve bindende correctieve referenda voor provincies en gemeenten - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	8 februari 2023, amendement, nr. 10     KST3616010 Amendement Bisschop over het schrappen van de mogelijkheid referenda te houden over onderdelen van wetgeving - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	8 februari 2023, nota van wijziging, nr. 9     KST361609 Tweede nota van wijziging - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	8 februari 2023, behandeling, 36160     HTK20222023-50-7 Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum - vergadering: 8 februari 2023
2	6 februari 2023, brief, nr. 8     KST361608 Brief lid / fractie; Brief van het lid Leijten over de stand van zaken van de initiatief zoals die is aangekondigd in de memorie van toelichting bij het Voorstel van wet van het lid Leijten houdende een verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	3 februari 2023, sprekerslijst, nr. ?     Sprekerslijst - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	9 december 2022, besluitenlijst, A.C.W. de Vos 2022A05024 12     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 8 december 2022 - vergadering: 8 december 2022
2	2 december 2022, nota van wijziging, nr. 7     KST361607 Nota van wijziging - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	2 december 2022, nota naar aanleiding van het verslag, nr. 6     KST361606 Nota naar aanleiding van het verslag - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	2 december 2022, agenda procedurevergadering, A.C.W. de Vos 2022A05024 12     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 8 december 2022 - vergadering: 8 december 2022
2	2 december 2022, bijgewerkte tekst,     Bijgewerkte tekst: bijgewerkt t/m nr. 7 (NvW d.d. 2 december 2022) - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	17 november 2022, verslag, nr. 5     KST361605 Verslag - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	21 oktober 2022, besluitenlijst, A.C.W. de Vos 2022A04969 13     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 20 oktober 2022 - vergadering: 20 oktober 2022
2	14 oktober 2022, agenda procedurevergadering, A.C.W. de Vos 2022A04969 12     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 20 oktober 2022 - vergadering: 20 oktober 2022
2	13 oktober 2022, advies Raad van State en reactie van de indiener(s), nr. 4     KST361604 Advies Afdeling advisering Raad van State en Reactie van de initiatiefnemer(s); Advies Afdeling advisering Raad van State en Reactie van de initiatiefnemer - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	16 september 2022, besluitenlijst, Gesprek Kennismakingsgesprek met de Nationale ombudsman (geannuleerd, was gepland op 23 juni 2021) Commissiedebat Archivering van stukken door bewindspersonen onder de archiefwet en de WOO/WOB Commissiedebat Bestuurlijke organisatie en democratie (Tot nader order uitgesteld) Commissiedebat Bouwregelgeving Commissiedebat Desinformatie en digitale inmenging Commissiedebat Digitalisering Commissiedebat Discriminatie, racisme en mensenrechten Rondetafelgesprek Financiële positie gemeenten (voorstel volgt) Commissiedebat Financiën decentrale overheden en versterking lokaal bestuur Gesprek Gesprek Benoemingscommissie met de Commissie van Aanbeveling over de vacature voorzitter van de TIB (Tot nader order uitgesteld) Gesprek Gesprek met een delegatie van het Finse parlement Commissiedebat Informatie- en werkafspraken tussen Tweede Kamer en Kabinet (tot nader order uitgesteld) Notaoverleg Initiatiefnota van de leden Asscher en Segers: "De herovering van de publieke samenleving, naar coöperatief overheidsbestuur" Notaoverleg Initiatiefnota van het lid Nijboer over diverse wijken: prettig wonen voor iedereen Inbreng feitelijke vragen Initiatiefnota van het lid Nijboer over diverse wijken: prettig wonen voor iedereen (activiteit inplannen nadat de kabinetsreactie is ontvangen) Commissiedebat Integriteit openbaar bestuur Technische briefing Rapport Expertisecentrum Veiligheid van Avans Hogeschool m.b.t. bedreigingen en intimidaties tegen publieke ambtsdragers (na de verkiezingen) Rondetafelgesprek Rondetafelgesprek over het thema 'De gevolgen van een groter eigen belastinggebied' Commissiedebat Staat van de Woningmarkt Commissiedebat Staatscommissie parlementair stelsel Commissiedebat Staatscommissie rechtsstaat Rondetafelgesprek Uitvoeringsorganisaties Commissiedebat Verkiezingen Werkbezoek Werkbezoek aan Europese Instellingen voor de leden van de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken (tot nader order uitgesteld) Wetgevingsoverleg Wet op de lijkbezorgingRondvraag (Wonen en Ruimtelijke Ordening)Geen agendapuntenBesloten gedeelte (Wonen en Ruimtelijke Ordening) Geen agendapunten A.C.W. de Vos 2022A04891 19     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 15 september 2022 - vergadering: 15 september 2022
2	9 september 2022, agenda procedurevergadering, A.C.W. de Vos 2022A04891 20     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 15 september 2022 - vergadering: 15 september 2022
2	5 juli 2022, memorie van toelichting, nr. 3     KST361603 Memorie van toelichting - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	5 juli 2022, voorstel van wet, nr. 2     KST361602 Voorstel van wet - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum
2	5 juli 2022, geleidende brief, nr. 1     KST361601 Geleidende brief - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum

Dit parlementaire dossier is door PDC automatisch samengesteld en verrijkt en redactioneel gecheckt. Op basis van dezelfde methoden en technieken creëert PDC 24/7 actuele dossiers in de Parlementaire Monitor en in de EU Monitor. Met behulp van de monitoren volgt u Den Haag en Brussel op de voet of blikt u terug op eerdere besluitvorming. Neem contact op als u meer wilt weten over de parlementaire data van PDC of over een abonnement op een monitor.