35129 - Initiatiefvoorstel Van Raak - Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum (tweede poging, eerste lezing)

Dit wetsvoorstel werd op 29 januari 2019 aanhangig gemaakt door het Tweede Kamerlid Van Raak (SP) i en werd laatstelijk verdedigd door het Tweede Kamerlid Van Raak.

Dit initiatiefwetsvoorstel van het lid Van Raak (SP) stelt voor om de Grondwet zodanig te wijzigen dat het houden van een correctief referendum mogelijk wordt. Van Raak verwijst in zijn onderbouwing van het voorstel ook naar het rapport 'Lage drempels, hoge dijken' van de Staatscommissie parlementair stelsel (Commissie Remkes) waarin ook wordt geadviseerd het correctief referendum mogelijk te maken.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Stand van zaken
2. Kerngegevens
3. Uit de memorie van toelichting
4. Nota's van wijziging en amendementen
5. Moties
6. Documenten
7. Woordvoerders
8. Andere bronnen
9. Over dit dossier

Het wetsvoorstel is verheven tot wet (Wet houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum) en gepubliceerd in het Staatsblad op 10 februari 2021 (Stb. 2021, 58).

De tweede lezing van dit voorstel vindt plaats door middel van wetsvoorstel Initiatiefvoorstel Opneming in de Grondwet van bepalingen inzake het correctief referendum (tweede poging, tweede lezing).

Aanhangig gemaakt
29 januari 2019

Volledige titel
Voorstel van wet van het lid Van Raak houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum

Ondertekenende bewindslieden

Kamercommissies

MEMORIE VAN TOELICHTING I. 1. Inleiding

Op 13 december 2018 presenteerde de Staatscommissie parlementair stelsel haar eindrapport «Lage drempels, hoge dijken. Democratie en rechtsstaat in balans.» De staatscommissie doet in dit rapport het voorstel voor invoering van een correctief referendum. De overwegingen voor dit advies luiden als volgt:

«De staatscommissie wijst erop dat tekortkomingen in het vertegenwoordigende stelsel op het punt van de inhoudelijke representatie aandacht behoeven. Inhoudelijke representatie houdt in dat de politieke opvattingen van kiezers in het parlementaire debat terugkeren, dat hun belangen effectief worden behartigd en dat de uitkomsten van het democratisch proces aansluiten bij wat zij verwachten en verlangen. Schiet de inhoudelijke representatie tekort, dan kan dat bij burgers leiden tot onvrede en zelfs vervreemding van het parlementair stelsel. Gebrek aan acceptatie van overheidsbesluiten door de bevolking kan regeringsbeleid ineffectief maken, kan het draagvlak voor politieke besluitvorming schaden en kan een aantasting betekenen van de democratische rechtsstaat.

De staatscommissie wijst er in dit verband op dat «door het ontstaan van partijen en fracties het niet te voorkomen is dat een parlementaire meerderheid bij specifieke kwesties soms slechts een minderheid van de kiezers vertegenwoordigt en dat de meerderheid van de kiezers zich bij deze kwesties slechts door een minderheid in het parlement ziet gerepresenteerd» (Senator R. Koole, Handelingen I 2013/14, vergadering 26, item 5, p. 8). Dit staat overigens los van de rolopvatting die gekozen volksvertegenwoordigers kiezen: zijn zij trustee met ruimte voor eigen afweging en oordeelsvorming, of zijn zij delegate met accent op de verwoording van opvattingen van achterban en de publieke opinie? Het is in een democratisch systeem altijd mogelijk dat in het parlement ingrijpende besluiten worden genomen waarvoor bij de bevolking geen meerderheid bestaat (het delegate-model) of waarvoor zij volksvertegenwoordigers geen

kst-35129-3 ISSN 0921 - 7371 's-Gravenhage 2019

mandaat bedoelde te geven (het trustee-model). Door coalitievorming kan dit verschijnsel - de zgn. Ostrogorski-paradox - worden versterkt: de stem van de kiezer raakt afgezwakt in de opeenvolgende vertaalslagen tussen verkiezingscampagne en regeerakkoord. Door afspraken in een regeerakkoord kan het voorkomen dat in het parlement een besluit wordt genomen, ondanks het ontbreken van een inhoudelijke meerderheid daarvoor bij de bevolking. Bij afzonderlijke vraagstukken kunnen politieke meerderheden worden gecreëerd die niet altijd corresponderen met meerderheden onder de bevolking. Zo kunnen op specifieke onderwerpen discrepanties ontstaan in de vertegenwoordiging van de bevolking in het parlement.

Om die paradox op te lossen stelde de Russische politieke wetenschapper M. Ostrogorski (1854-1921) de invoering van een referendum voor. Bij belangrijke controversiële kwesties zou het onder voorwaarden mogelijk moeten zijn om een parlementaire meerderheid te corrigeren, wanneer die duidelijk afwijkt van de meerderheid van de bevolking. Een verbijzondering van de Ostrogorski-paradox betreft het inzicht dat hoger opgeleide burgers op sommige thema's beter worden gerepresenteerd in volksvertegenwoordigende organen dan lager opgeleiden. Er is sprake van een in die zin imperfecte afspiegeling van de bevolking. Opvattingen van Tweede Kamerleden op de thema's integratie, immigratie en Europa sluiten bijna naadloos aan op die van de hoger opgeleide kiezer, maar veel minder goed op die van de lager opgeleide kiezer. Op deze belangrijke thema's wordt het electoraat inhoudelijk niet goed gerepresenteerd in de Tweede Kamer. Er is tot op zekere hoogte sprake van een diplomademocratie. Hoger opgeleiden en mensen met een bovenmodaal inkomen zijn ook tevredener over het functioneren van de democratie en hebben meer vertrouwen in de Tweede Kamer dan lager opgeleiden en mensen met een lager inkomen.»1

Bij dit wetsvoorstel werden een nota van wijziging en vier amendementen ingediend. Bij dit dossier werd in de Eerste Kamer een motie ingediend. (43 stuks, sortering chronologisch)   sortering omkeren

2	29 januari 2019, geleidende brief, nr. 1     KST351291 Geleidende brief
2	29 januari 2019, voorstel van wet, nr. 2     KST351292 Voorstel van wet
2	29 januari 2019, memorie van toelichting, nr. 3     KST351293 Memorie van toelichting
2	8 februari 2019, agenda procedurevergadering, C.J.M. Roovers 2018A05241 7     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 14 februari 2019 - vergadering: 14 februari 2019
2	15 februari 2019, besluitenlijst, C.J.M. Roovers 2018A05241 8     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 14 februari 2019 - vergadering: 14 februari 2019
2	28 oktober 2019, advies Raad van State en reactie van de indiener(s), nr. 4     KST351294 Advies Afdeling advisering Raad van State en Reactie van de initiatiefnemer(s); Advies Afdeling advisering Raad van State en Reactie van de initiatiefnemer
2	28 oktober 2019, voorstel van wet, nr. 5     KST351295 Voorstel van wet zoals gewijzigd naar aanleiding van het Advies van de Afdeling advisering van de Raad van State
2	11 november 2019, agenda procedurevergadering, C.J.M. Roovers 2019A04567 18     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 14 november 2019 - vergadering: 14 november 2019
2	15 november 2019, besluitenlijst, C.J.M. Roovers 2019A04567 17     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 14 november 2019 - vergadering: 14 november 2019
2	11 februari 2020, verslag, nr. 6     KST351296 Verslag
2	9 maart 2020, nota naar aanleiding van het verslag, nr. 7     KST351297 Nota naar aanleiding van het verslag
2	9 maart 2020, nota van wijziging, nr. 8     KST351298 Nota van wijziging
2	10 maart 2020, bijgewerkte tekst,     Bijgewerkte tekst: bijgewerkt t/m nr. 8 (NvW d.d. 9 maart 2020)
2	26 maart 2020, agenda procedurevergadering, 2020A01345 11     Agenda procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) dinsdag 31 maart 2020 - vergadering: 31 maart 2020
2	15 mei 2020, besluitenlijst, 2020A01566 30     Besluitenlijst procedurevergadering Tweede Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken (BIZA) donderdag 14 mei 2020 - vergadering: 14 mei 2020
2	1 september 2020, behandeling, 35129     HTK20192020-95-11 Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 1 september 2020
2	1 september 2020, amendement, nr. 9     KST351299 Amendement Özütok over een bindend correctief referendum voor waterschappen
2	1 september 2020, amendement, nr. 10     KST3512910 Amendement Sneller over internationale verdragen uitzonderen van referendabiliteit
2	2 september 2020, sprekerslijst, nr. ?     Sprekerslijst
2	9 september 2020, behandeling, 35129     HTK20192020-99-6 Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 9 september 2020
2	9 september 2020, amendement, nr. 11     KST3512911 Amendement Van der Graaf over een uitkomstdrempel
2	9 september 2020, amendement, nr. 12     KST3512912 Amendement Van der Graaf c.s. over het schrappen van de bepaling over provincies en gemeenten
2	22 september 2020, stemming(en), 35129; 35129; 10; 35129; 14; 35129; 15; 35129; 16     HTK20202021-4-17 Stemmingen Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 22 september 2020
2	22 september 2020, gewijzigd amendement, nr. 13     KST3512913 Gewijzigd amendement Özütok ter vervanging van nr. 9 over een bindend correctief referendum voor waterschappen
2	22 september 2020, gewijzigd amendement, nr. 14     KST3512914 Gewijzigd amendement Van der Graaf ter vervanging van nr. 11 over een uitkomstdrempel
2	22 september 2020, gewijzigd amendement, nr. 15     KST3512915 Gewijzigd amendement Van der Graaf c.s. ter vervanging van nr. 12 over facultatieve bindende correctieve referenda voor provincies en gemeenten
2	22 september 2020, nader gewijzigd amendement, nr. 16     KST3512916 Nader gewijzigd amendement Özütok ter vervanging van nr. 13 over een facultatief bindend correctief referendum voor waterschappen
1	24 september 2020, gewijzigd voorstel van wet, nr. A     KST35129A Gewijzigd voorstel van wet
2	30 september 2020, eindtekst,     Eindtekst
1	4 november 2020, voorlopig verslag, nr. B     KST35129B Voorlopig verslag
1	5 november 2020, memorie van antwoord, nr. C     KST35129C Memorie van antwoord
1	13 november 2020, brief, nr. D     KST35129D Brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties met de reactie op in het voorlopig verslag gestelde vragen
1	7 december 2020, verslag, nr. E     KST35129E Verslag
1	14 december 2020, nota naar aanleiding van het verslag, nr. F     KST35129F Nota naar aanleiding van het verslag
1	13 januari 2021, brief, nr. G     KST35129G Brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties met een reactie op in het verslag aan de regering gestelde vragen
1	19 januari 2021, behandeling, 35129     HEK20202021-20-3 Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 19 januari 2021
1	19 januari 2021, behandeling, 35129; 35129; H     HEK20202021-20-9 Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 19 januari 2021
1	19 januari 2021, motie, nr. H     KST35129H Motie Ganzevoort c.s. over een novelle inzake de uitkomstdrempel
1	22 januari 2021, brief, nr. I     KST35129I Brief van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties over de mogelijkheid om grondwetswijzigingsvoorstellen te splitsen
1	26 januari 2021, stemming(en), 35129     HEK20202021-21-7 Stemming Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 26 januari 2021
1	26 januari 2021, stemming(en), 35129; H     HEK20202021-21-6 Stemming motie Opneming bepalingen correctief referendum in Grondwet - vergadering: 26 januari 2021
S	10 februari 2021, bekendmaking wet, Stb. 2021, 58     Wet van 1 februari 2021, houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum -
2	2 december 2022, nota naar aanleiding van het verslag, 36160, nr. 6     KST361606 Nota naar aanleiding van het verslag - Voorstel van wet van het lid Leijten houdende verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot opneming van bepalingen inzake het correctief referendum

Dit parlementaire dossier is door PDC automatisch samengesteld en verrijkt en redactioneel gecheckt. Op basis van dezelfde methoden en technieken creëert PDC 24/7 actuele dossiers in de Parlementaire Monitor en in de EU Monitor. Met behulp van de monitoren volgt u Den Haag en Brussel op de voet of blikt u terug op eerdere besluitvorming. Neem contact op als u meer wilt weten over de parlementaire data van PDC of over een abonnement op een monitor.