Agenda voor betere regelgeving: Vragen & antwoorden

Waarom een agenda voor betere regelgeving?

Bij de Europese verkiezingen van 2014 is gebleken dat veel burgers bezorgd zijn over wat zij beschouwen als een ongewenst niveau van inmenging van de EU in hun dagelijkse leven. Hoewel dit gedeeltelijk kan worden verklaard door misverstanden over de feitelijke werkzaamheden van de EU en een aantal "euro-mythes", moeten we ook de hand in eigen boezem steken en ons afvragen of de EU uitsluitend heeft gehandeld in gevallen waarin zij waarde kon toevoegen aan nationale initiatieven.

Daarom heeft voorzitter Jean-Claude Juncker i zich ingezet voor een agenda voor betere regelgeving en voor de benoeming van een eerste vicevoorzitter die verantwoordelijk is voor betere regelgeving in de nieuwe Commissie. In zijn politieke beleidslijnen, op grond waarvan de Commissie door het Europees Parlement is gekozen, zei voorzitter Juncker: "Ik wil een Europese Unie i die ambitieuzer inzet op belangrijke zaken en zich bescheidener opstelt als het gaat om minder belangrijke zaken".

Het werkprogramma 2015 van de Commissie brengt deze nieuwe aanpak in de praktijk door op prioritaire gebieden een beperkt aantal nieuwe initiatieven voor te stellen en een agenda voor betere regelgeving aan te kondigen. Het werkprogramma 2015 van de Commissie bevat 23 door de Commissie Juncker voorgestelde nieuwe initiatieven, gevolgd door de aan het Europees Parlement voorgestelde politieke beleidslijnen. De afgelopen vijf jaar heeft de Commissie gemiddeld ruim 130 nieuwe initiatieven per jaarlijks werkprogramma voorgesteld.

De agenda voor betere regelgeving dient niet alleen om na te gaan op welke beleidsterreinen de EU zich moet concentreren, maar ook om te bezien hoe onze wetgevingsprocedures aan de hoogste normen kunnen blijven voldoen wat betreft van effectbeoordeling, transparantie, openbare raadpleging en uitvoering.

Wat betekent "betere" regelgeving?

Betere regelgeving betekent andere dingen doen, maar die dingen ook beter doen. Dit houdt geen deregulering in, maar juist betere regelgeving; het bereiken van beleidsdoelstellingen op de meest efficiënte manier, via EU regels waar nodig, maar ook op nationaal niveau en/of via niet-regelgevende middelen waar dat volstaat. De Commissie wil haar wetgevingspraktijken aanpassen om ervoor te zorgen dat zij voldoen aan moderne eisen en de door burgers verwachte maximale transparantie en brede raadpleging. Belanghebbenden verwachten ook dat onze wetgeving doeltreffend bijdraagt tot de verwezenlijking van onze sociale, milieu- en economische doelstellingen, dat zij terdege wordt getoetst wat betreft de bezwaren van de uitvoering ervan voor ondernemingen, burgers of overheden en dat zij duidelijke maatregelen bevat die het succes ervan verzekeren en die waar nodig worden herzien.

De Commissie heeft al een gestroomlijnd jaarlijks werkprogramma voor 2015 voorgesteld, met een meer gerichte prioriteitenlijst. Thans wordt ervoor gezorgd dat het wetgevingsproces wordt geactualiseerd om te garanderen dat beste praktijken op ruime schaal worden gebruikt en de EU-instellingen alleen maar wetgeving tot stand brengen die werkbaar is en voordelen biedt voor iedereen zonder te veel lasten mee te brengen voor hen die hieraan moeten voldoen.

Wie is verantwoordelijk voor betere regelgeving?

De Europese Commissie stelt een agenda voor betere regelgeving voor die betrekking heeft op haar eigen werkmethodes en tevens het kader bevat voor een nieuw akkoord met het Europees Parlement en de Raad. De Commissie kan de agenda voor betere regelgeving niet alleen uitvoeren en rekent erop dat de medewetgevers zich zullen inzetten om ook hun deel van het werk te doen.

Betere regelgeving is een taak voor iedereen binnen de Europese Commissie. Vandaag is een nieuwe reeks van interne richtsnoeren vastgesteld, die als instrumentarium zullen dienen om de diensten van de Commissie te helpen gebruik te maken van de beste praktijkmethoden die nodig zijn om effectieve wetgevings- en beleidsvoorstellen op te stellen.

Het aan het Parlement en de Raad voorgestelde interinstitutioneel akkoord roept hen op hun verantwoordelijkheid te nemen voor betere regelgeving. De Commissie streeft ernaar om vóór het einde van 2015 de laatste hand te leggen aan de onderhandelingen over deze overeenkomst.

Betekent betere regelgeving minder regelgeving?

De benadering van de Commissie van betere regelgeving is niet gebaseerd op kwantitatieve doelstellingen. Wij streven naar de verwezenlijking van een aantal "must have" beleidsprioriteiten waarvoor de EU een duidelijke meerwaarde kan hebben. De gevestigde beginselen van subsidiariteit en evenredigheid worden daarbij volledig in acht genomen.

Zal de Commissie minder ambitieus zijn in haar beleidsdoelstellingen?

De Commissie wijzigt geen van haar vastgestelde beleidsdoelstellingen via de agenda voor betere regelgeving. De Commissie zoekt alleen maar de beste manier om de ambitieuze doel te bereiken die wij onszelf hebben gesteld. We willen dat onze regels gemakkelijk te begrijpen en toe te passen zijn, zodat onze beleidsdoelstellingen kunnen worden bereikt.

Wat is de nieuwe raad voor regelgevingstoetsing?

Zoals aangekondigd in december is de Commissie haar raad voor effectbeoordeling aan het omvormen tot een onafhankelijke raad voor regelgevingstoetsing. De raad in zijn huidige vorm bestaat sinds 2006. Zoals de oude raad heeft ook de nieuwe raad als taak de kwaliteit te waarborgen van het bewijsmateriaal en de technische analyse die bij de politieke besluitvorming worden gebruikt, zonder afbreuk te doen aan de onafhankelijkheid van daarvan. Dit gebeurt door het toetsen van de kwaliteit van effectbeoordelingen en belangrijke evaluaties, met bijzondere aandacht voor de methode in het licht van richtsnoeren en beste praktijken. De Raad beoordeelt geen beleids- of wetgevingsvoorstellen.

De nieuwe raad zal bestaan uit een voorzitter en zes leden. De raad zal op transparante wijze worden samengesteld en zal voor het eerst ook drie niet-EU-ambtenaren bevatten. Zo wordt ervoor gezorgd dat we over de best mogelijke deskundigheid beschikken om vast te stellen wat de beste praktijken zijn voor het vooraf en achteraf evalueren van effecten op sociaal, milieu- en economisch gebied. Alle leden van de raad van bestuur zullen op basis van hun deskundigheid worden geselecteerd via strenge en objectieve selectieprocedures. Een onafhankelijk kwaliteitsbeoordelingsmechanisme voor effectbeoordeling en evaluaties is een algemeen aanvaarde internationale beste praktijk (zie de OESO-aanbeveling uit 2012 inzake regelgevend beleid en bestuur

De Commissie verzoekt het Europees Parlement en de Raad om zich samen in te zetten voor de verbetering van effectbeoordelingen. In een ontwerp-interinstitutioneel akkoord stelt de Commissie voor dat het Europees Parlement en de Raad nagaan welke gevolgen substantiële wijzigingen in de wetgevingsvoorstellen van de Commissie hebben voor de uitvoering van de wetgeving in de lidstaten en welke lasten deze meebrengen voor degenen die ze moeten toepassen.

Wat is een interinstitutioneel akkoord?

Het ontwerp-interinstitutioneel akkoord over betere wetgeving vormt een aanvulling op bestaande akkoorden tussen de drie instellingen over hun gemeenschappelijke werkmethoden. Het voorstel bevat een visie op de wijze waarop de Commissie, het Parlement en de Raad zullen samenwerken om beste praktijken toe te passen bij de vaststelling van alle EU-wetgeving. Het bevat voorstellen voor werkmethodes voor individuele wetgevingsdossiers, en houdt een gezamenlijk inspanning in ter verbetering van de jaarlijkse en meerjarige planning en alsmede politieke steun voor het programma voor gezonde en resultaatgerichte regelgeving (REFIT).

Wat is het panel van deskundigen dat wordt voorgesteld in het ontwerp-interinstitutioneel akkoord?

Beter regelgeven moet leiden tot wetgeving die duidelijk en begrijpelijk is, rechten en verplichtingen bevat die gemakkelijk door de betrokkenen te begrijpen zijn, geen onevenredig hoge kosten meebrengt en praktisch toe te passen is. Er bestaat een risico dat dit niet altijd het geval is wanneer een voorstel aanzienlijk wordt gewijzigd in de loop van de wetgevingsprocedure. Om dit te vermijden, kan een technische en onafhankelijke analyse van specifieke wijzigingen noodzakelijk zijn.

De Commissie stelt derhalve voor dat elke instelling om een evaluatie kan verzoeken door een ad-hocpanel van drie deskundigen, waarvan er één door elke instelling wordt gekozen en die onafhankelijk van de instellingen handelen (gezien de technische aard van de gang van zaken). Een dergelijke evaluatie moet binnen een redelijke termijn worden afgerond en openbaar gemaakt en rekening houden met bestaande effectbeoordelingen (over het voorstel van de Commissie of over aanzienlijke wijzigingen van de medewetgevers).

Dit panel staat los van de raad voor regelgevingstoetsing van de Commissie of het REFIT-platform.

Wat is het REFIT-programma?

Zoals eerste vicevoorzitter Timmermans heeft gesteld, moet de EU niet automatisch zoeken naar nieuwe wetgeving als oplossing voor alle problemen, maar moet zij ook nagaan of de bestaande wetgeving geschikt is voor het doel en, indien nodig, wijzigingen aanbrengen. De politieke wil om de bestaande EU-wetgeving te herzien en indien nodig te verbeteren, moet bij alle drie de EU-instellingen aanwezig zijn.

Het Refit-programma werd in 2012 door de Commissie opgezet om het EU-recht i te vereenvoudigen en de regelgevingskosten te verminderen, en zo bij te dragen tot een duidelijk, stabiel en voorspelbaar regelgevingskader dat goed is voor de groei en werkgelegenheid. Op basis van deze werkzaamheden is de Commissie voornemens REFIT te versterken om te komen tot betere, meer tastbare resultaten. REFIT zal:

• - 

  gerichter werken - door de aandacht te richten op de belangrijkste oorzaken van ondoelmatigheid en onnodige lasten;
• - 

  kwantitatiever zijn - bij elk REFIT-voorstel zullen ramingen van de potentiële voordelen en kostenbesparingen worden gevoegd; na de goedkeuring van de wetgeving zal een actualisering van de ramingen worden gepubliceerd; de Commissie zal met de lidstaten en belanghebbenden samenwerken om te controleren of dit potentieel wordt vertaald in reële effecten op het terrein;
• - 

  inclusiever zijn - het nieuwe REFIT-platform zal een waardevolle bron zijn van aanbevelingen ter verbetering van de EU-wetgeving;
• - 

  meer ingebed zijn in de politieke besluitvorming - REFIT zal een prominente plaats innemen in het jaarlijkse werkprogramma van de Commissie en in de politieke dialoog van de Commissie met de andere EU-instellingen voor en na de vaststelling van het werkprogramma.

Wat is het nieuwe REFIT-platform?

De Commissie is bezig met het opzetten van een nieuw inclusief mechanisme voor belanghebbenden, het REFIT-platform. Het platform zal hooggeplaatste deskundigen samenbrengen uit het bedrijfsleven, het maatschappelijk middenveld, de sociale partners, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s, alsook vertegenwoordigers van elk van de 28 lidstaten.

Het zal suggesties verzamelen voor de verlichting van de regelgevingsdruk en concrete ideeën voorstellen. De Commissie zal op elk van deze ideeën reageren en systematisch uiteenzetten hoe zij van plan is daaraan gevolg te geven.

De leden van het platform zullen op ruime basis worden geselecteerd, zodat verscheidene sectoren, belangen en regio’s in Europa zijn vertegenwoordigd en zullen directe ervaring hebben met de toepassing van EU-wetgeving. De benoemingen geschieden door de eerste vicevoorzitter, na een openbare oproep tot het indienen van blijken van belangstelling. Het platform zal volledig transparant zijn, met een eigen website waarop alle suggesties, opmerkingen, bijdragen van leden en externe partijen, beknopte notulen van vergaderingen en opmerkingen van de Commissie en nationale autoriteiten over follow-up worden gepubliceerd.

Hoe zal de agenda bijdragen tot meer transparantie?

De Commissie zal belanghebbenden intensiever raadplegen gedurende de hele wetgevingscyclus. In het verleden waren er in de wetgevingsprocedure vaste punten voor de raadpleging van belanghebbenden. De nieuwe aanpak zal de transparantie vergroten en meer mogelijkheden bieden om feedback te geven in verschillende fases van de wetgevingsprocedure. Naast de betere raadpleging van belanghebbenden bij de voorbereiding en evaluatie van voorstellen van de Commissie, zal nu ook om feedback worden verzocht over routekaarten, aanvangseffectbeoordelingen en ontwerpen van gedelegeerde en uitvoeringshandelingen.

Bovendien zal de mogelijkheid om feedback te geven, ook worden uitgebreid tot voorstellen die al door het college van commissarissen zijn goedgekeurd; nadat voorstellen naar het Parlement en de Raad zijn verzonden, begint daartoe een termijn van acht weken te lopen en de Commissie zal de reacties verzamelen en daarvan een samenvatting maken. Zij zendt deze door naar de medewetgevers, die daarmee in het kader van hun wetgevend werk rekening kunnen houden.

De Commissie bevestigt ook opnieuw haar bereidheid om te luisteren naar de standpunten van belanghebbenden via het online instrument "Lighten the Load - Have Your Say". Deze functie op de website van de Commissie over betere regelgeving zal ook iedereen de kans geven te allen tijde zijn mening te geven over EU-wetgeving of nieuwe initiatieven. Het portaal biedt een nieuw interactief instrument voor beleidsvorming in overleg. De Commissie zal op alle opmerkingen antwoorden.

Wat verandert er voor uitvoeringshandelingen en gedelegeerde handelingen?

Voor het eerst zal het voor het publiek mogelijk zijn om op de website van de Commissie gedurende vier weken opmerkingen te maken over ontwerp-teksten van gedelegeerde handelingen — dat zijn maatregelen ter aanvulling of wijziging van niet-essentiële onderdelen van de EU-wetgeving. Dit gebeurt parallel aan de bestaande raadpleging van deskundigen van de lidstaten.

Ook belangrijke uitvoeringshandelingen — die gedetailleerde of specifieke bepalingen bevatten voor de toepassing van primaire wetgeving — zullen gedurende vier weken openbaar worden gemaakt. Zo kunnen de opmerkingen van de belanghebbenden worden meegedeeld aan de deskundigen van de lidstaten in het betrokken comité, en kunnen deze daarmee rekening houden bij het vaststellen van hun standpunt.

De Commissie zal een indicatieve lijst van geplande handelingen online publiceren, zodat belanghebbenden dienovereenkomstig hun planning kunnen maken.

Zal de nieuwe agenda de Commissie vertragen?

Betere regelgeving hoort bij degelijke politieke besluitvorming. Het is weliswaar belangrijk dat alle wetgeving grondig wordt voorbereid en beoordeeld, maar niets in de agenda voor betere regelgeving vertraagt de werkzaamheden van de Commissie en belemmert snelle politieke besluitvorming wanneer die noodzakelijk is.

Verleent de nieuwe agenda de Commissie meer bevoegdheden?

Alle vandaag voorgestelde maatregelen zijn volledig in overeenstemming met dwingende voorschriften inzake de bevoegdheden van de medewetgevers in het Europees Parlement en de Raad. Deze bevoegdheden zijn duidelijk omschreven in de Verdragen en de Commissie heeft niet de intentie deze te wijzigen.

Wat specifiek het punt van de effectbeoordelingen van substantiële amendementen van de medewetgevers betreft, wil de Commissie geenszins de politieke beleidsruimte van het Parlement of de Raad beperken, maar verzoekt zij hun alleen maar de gevolgen van door hen voorgestelde substantiële amendementen in overweging te nemen. De Commissie is bereid steun te verlenen voor de effectbeoordelingen die worden uitgevoerd door de andere instellingen. Deze instellingen blijven echter volledig autonoom om te beslissen hoe zij hun werk organiseren.

Welke gevolgen heeft dit voor de sociale partners?

Wanneer de sociale partners een overeenkomst hebben gesloten, kunnen zij de Commissie verzoeken een voorstel in te dienen voor een besluit van de Raad om de overeenkomst in EU-recht om te zetten. De Commissie moet beslissen of zij de overeenkomst aanvaardt of verwerpt, maar zij kan deze niet wijzigen. Zoals alle besluiten van de Commissie, zal dit gebeuren op basis van een evenredige effectbeoordeling, als de overeenkomst significante effecten kan hebben. Gezien echter de rol en de autonomie van de sociale partners, zullen specifieke regelingen van toepassing zijn.

Aan welke doelstellingen zal het succes worden gemeten?

De Commissie is van mening dat kwantitatieve doelstellingen niet de beste manier zijn om resultaten inzake lastenvermindering te bereiken. Veeleer dan willekeurig problemen te selecteren omdat we aan een gekwantificeerde doelstelling moeten voldoen, is het volgens ons goed om te luisteren naar de specifieke voorbeelden en suggesties die onder onze aandacht zijn gebracht en ervoor te zorgen dat deze met spoed en doeltreffend worden aangepakt wanneer dat mogelijk is zonder afbreuk te doen aan de onderliggende beleidsdoelstellingen.

Wat volgt?

De Commissie zal nu starten met onderhandelingen met het Parlement en de Raad over het voorgestelde interinstitutioneel akkoord met het oog op de voltooiing ervan uiterlijk eind 2015.

Uiterlijk eind juni zal worden gestart met de aanwerving van de externe leden van de raad voor regelgevingstoetsing en het REFIT-platform. De actualisering van de bestaande online platforms en het creëren van nieuwe websites zal tegen eind 2015 worden afgerond.

MEMO/15/4989