Meer of minder Europa? Geen fopspeen a.u.b!

Politiek commentaar van Aukje van Roessel

Aukje van Roessel is al jarenlang parlementair verslaggever en politiek commentator bij opinieweekblad De Groene Amsterdammer. Ze schrijft scherpe analyses van het Nederlandse politieke landschap en zet de ontwikkelingen in perspectief, zonder te blijven steken in de waan van de dag.

De politieke commentaren en beschouwingen van Aukje van Roessel zijn iedere week ook hier te lezen.

De PvdA i neigt naar meer macht voor Europa i, de VVD i naar minder. Als de burger straks maar weet wat de praktische gevolgen zijn.

Kort na de verkiezingen kreeg demissionair staatssecretaris voor Europese Zaken Ben Knapen i (CDA i) de vraag of zijn opvolger het makkelijker zou krijgen dan hij. Makkelijker, omdat hij niet hoeft te regeren met gedoogsteun van de anti-Europese PVV i van Geert Wilders i.

Wat Knapen antwoordde, vergeten we nog wel eens: dat het Europa-beleid van het kabinet-Rutte twee jaar lang vorm heeft gekregen met steun van de vrijwel zekere nieuwe coalitiepartner van de VVD, de PvdA.

Denigrerend

Stelde de Nederlandse regering zich onder invloed van Wilders dan niet anders op tegenover Europa? Denigrerende uitspraken van Mark Rutte i zelf of van zijn CDA-minister van Financiën, Jan Kees de Jager i, over zuidelijke landen die kampen met grote overheidsschulden, werden uitgelegd als het ‘mee-krijgen’ van de PVV.

Maar is dat wel zo?

Van een opmerkelijke inhoudelijke trendbreuk bij het aantreden van het kabinet-Rutte, kun je namelijk niet spreken. Streng op de centen en op het naleven van afspraken was Nederland ook daarvoor al. Toen zowel Duitsland als Frankrijk begin deze eeuw geen boete kregen - terwijl ze die volgens de Europese regels wel verdienden omdat ze de norm voor het overheidstekort hadden overschreden - was het Nederland dat naar het Europese Hof stapte.

Dat werd toenmalig VVD-minister van Financiën, Gerrit Zalm i niet overal in dank afgenomen. Ook toen was er dus al buitenlandse kritiek, net als nu, op het Nederlandse gebrek aan gevoel voor diplomatieke mores. En op de Nederlandse strengheid. Terwijl van geen PVV sprake was. Wilders was nog lid van de VVD.

Tobben

Destijds was ook nog geen sprake van een eurocrisis. Inmiddels tobben de eurolanden daar al jaren mee. Europese top na Europese top moeten regeringsleiders of staatshoofden beslissingen nemen die verder gaan dan de vraag of een euroland met een te hoog overheidstekort een boete moet betalen. Onder druk van de crisis worden stappen gezet die leiden tot…

Tja, leiden tot wat?

De stap die op de Europese top van vorige week is gezet, is richting een bankenunie. Daarna wordt het Europese toezicht op de banken in praktijk gebracht - ook op die in Nederland. De Nederlandse inzet op de top zou je als vertrouwd kunnen typeren: zo streng mogelijk. Dus nu niet even snel een bankenunie om de Spaanse overheid te helpen hun noodlijdende banken met Europees geld te redden.

Stiekem

Na afloop van de recente top werd Rutte gevraagd of toch niet stiekem werd getimmerd aan een politieke unie. Hij zei geen ja, maar ook geen nee. Hij noemde de term politieke unie een fopspeen. Volgens hem zuigt iedereen eraan en komt er geen smaak meer uit. Iedereen verstaat er wat anders onder.

Welke bevoegdheden hebben landen in een politieke unie zelf nog? Wat dragen ze over? Komt er een sterkere Europese regering? Wordt dat een gekozen Europese Commissie i, gecontroleerd door het Europees Parlement i? Of komt het zwaartepunt te liggen bij de Europese raad i van ministers, dus bij de lidstaten? Hoe worden de nationale parlementen daarbij betrokken?

De VVD tendeert naar het laatste. De PvdA meer naar het eerste. De VVD zegt steevast geen behoefte te hebben aan vage vergezichten. De PvdA gebruikt die woorden niet, maar schetst zelf ook geen duidelijke toekomst. Als je echter stap na stap zet, komt een vergezicht uiteindelijk dichterbij en wordt het scherper. Dus ontkom je er niet aan na te denken waar je uit wilt komen.

Doel

Aan een nieuwe bewindspersoon voor Europese Zaken moet dus niet de vraag worden gesteld of stiekem aan een politieke unie wordt gewerkt - dat leidt tot fopspeen­antwoorden. Maar wél welk doel het nieuwe kabinet met Europa voor ogen heeft, wat de praktische gevolgen daarvan zijn voor de burger en het Nederlands en Europees Parlement.

Bovenal is belangrijk hoe het nieuwe kabinet ervoor zorgt dat de Nederlandse burger weet dat Brusselse beslissingen mede namens hem zijn genomen. Als Europa dan een werkelijkheid is waar we mee om moeten gaan, zoals dat in Den Haag heet, zorg er dan ook voor dat de burger Europese besluiten als democratisch kan beschouwen.

---