Politieke situatie Kroatiė

Bron: © Rianne van Rossum

De huidige premier van Kroatiė is sinds 2016 Andrej Plenković van de centrumrechtse en christendemocratische partij HDZ (Hrvatska Demokratska Zajednica, Kroatische Democratische Unie). In juli 2020 won deze conservatieve partij opnieuw de verkiezingen, waarna Andrej Plenković aan zijn tweede termijn als premier begon. In 2020 verloor partijgenoot Kolinda Grabar-Kitarović het presidentschap aan Zoran Milanović i van de sociaaldemocratische oppositiepartij SDP.

Sinds het einde van de oorlog in 1995 domineren HDZ en SDP het politieke landschap in Kroatiė. Een van beide wordt steeds de grootste partij en levert daarbij de premier en/of president. In de jaren 2011-2015 regeerde het kabinet-Milanović i aan, bestaande uit sociaaldemocraten en links-liberalen. De parlementsverkiezingen van november 2015, de eerste sinds de toetreding tot de Europese Unie i, werden gewonnen door de conservatieven. Na de val van het centrumrechtse kabinet vonden op 11 september 2016 vervroegde verkiezingen plaats. Hierbij behaalde de conservatieve HDZ 61 van de 151 zetels in het parlement en desociaaldemocratische SDP 54. Andrej Plenković (HDZ) is sinds 19 oktober 2016 minister-president van Kroatiė. Hij leidt opnieuw een centrumrechts kabinet.

Kroatiė vroeg in 2003 het EU-lidmaatschap aan. Na meerdere hervormingen, vooral op het gebied van duurzaamheid, werd het land in 2013 lid van de EU. Daarmee is het de jongste lidstaat i. Kroatiė was in de eerste helft van 2020 voorzitter van de Raad i. Dubravka Šuica i is de Kroatische Eurocommissaris voor Democratie en Demografie i. Per 1 januari 2023 is het land ook toegetreden tot de eurozone i en het Schengengebied i.

Kroatiė is een republiek met een regering die onder leiding staat van een president, die in functie vergelijkbaar is met de president van Italiė. De president benoemt samen met het parlement de minister-president, die een regering vormt. Zijn voorstel voor de samenstelling van het kabinet wordt vervolgens door het parlement goedgekeurd. Het parlement benoemt de ministers. Daarmee heeft het parlement een belangrijke positie in de totstandkoming van een regering. Er geldt een gezamenlijke ministeriėle verantwoordelijkheid. Kroatiė kent een volksvertegenwoordiging die bestaat uit slechts één kamer, de Hrvatski Sabor (Parlement van Kroatiė). Het parlement heeft zowel de wetgevende als de controlerende bevoegdheid. Tot 2001 kende Kroatiė nog wel twee kamers in het parlement. De Zupanijski Dom (Districtskamer) telde 74 leden en bestond uit vertegenwoordigers van de verschillende districten. De leden werden persoonlijk benoemd en niet verkozen.

Verkiezingen in Kroatiė vinden in districten plaats via directe verkiezing van kandidaten. Het kiesstelsel is gebaseerd op de evenredige vertegenwoordiging i: de zetels worden verdeeld aan de hand van het percentage stemmen. De kiesdrempel i in Kroatiė is vijf procent. Het land is verdeeld in tien normale kiesdistricten en twee bijzondere: een voor de Kroaten die buiten het land wonen en één voor nationale minderheden. Kroatiė kent geen stemplicht. Het Kroatische parlement heeft momenteel 151 leden, waarvan er 140 gekozen worden uit de tien normale kiesdistricten. Acht worden worden gekozen voor de nationale minderheden en de overige drie door Kroaten die niet in Kroatiė wonen. Het aantal Kroatische parlementariėrs is variabel en afhankelijk van de opkomst in de kiesdistricten. Het parlement telt minstens 100 en maximaal 160 leden.

Kroatiė kent verschillende partijen, waarvan er twee over het algemeen de boventoon voeren. Allereerst is er de HDZ (Hrvatska Demokratska Zajednica, Kroatische Democratische Unie). Dit is een centrumrechtse en christendemocratische partij, die is aangesloten bij de Europese Volkspartij i. De partij is opgericht door oud-president Franco Tudjman. De tweede grote partij in Kroatiė is de SPH (Socijaldemokratska Partija Hrvatske, Sociaaldemocratische partij van Kroatiė). Dit is de tegenhanger van de HDZ als centrumlinkse partij. De partij is voortgekomen uit de communistische partij van Kroatiė. Hoewel het succes van de partij vanwege de anticommunistische sentimenten in Kroatiė in het begin wat tegenviel, is de partij momenteel de enige tegenstander van de HDZ. De overige politieke partijen zijn veel kleiner dan de HDZ en SPH, maar spelen desondanks een belangrijke rol in de Kroatische politiek. Omdat geen van de twee grote partijen een absolute meerderheid in het parlement heeft, moeten de kleine partijen betrokken worden bij het vormen van een regering.

• * 

  Kukuriku bestaat uit SPH, HNS, IDS en HSU. Zetels voor deze partijen zijn samengevoegd.

** Most Nezavisnih Lista, "Brug van onafhankelijke lijsten"