EU op één lijn over Georgisch-Russisch conflict
Auteur: Johan Huizinga
Partijen tot een staakt-het-vuren bewegen is één ding, uitvoering van het onderliggende akkoord afdwingen is een heel andere zaak. En juist voor die ondankbare taak ziet de Franse EU-voorzitter i zich nu geplaatst. In elk geval heeft Frankrijk in Brussel de steun verworven van alle 27 lidstaten voor het dinsdag bereikte akkoord tussen Geogië en Rusland. Europa-redacteur Johan Huizinga bericht vanuit Brussel.
De situatie in Georgië consolideren, was het parool van de Franse EU-voorzitter in Brussel. Simpel gezegd: eerst zorgen dat de wapens ook echt zwijgen en dat beide partijen zich terugtrekken op hun oorspronkelijke posities. Het kostte de Franse minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner weinig moeite om zijn collega's wat dit betreft op één lijn te krijgen. Niet verwonderlijk, want vrijwel alle EU-lidstaten i hebben belang bij rust in Georgië. Immers de enige pijpleiding die olie uit Centraal-Azië naar Europa transporteert en die niet over Russisch grondgebied loopt en evenmin over dat van Russische vrienden, loopt uitgerekend door Georgië.
De BTC-pijpleiding loopt van Bakoe in Azerbeidzjan via Tbilisi naar het Turkse Ceyhan. BP sloot de pijpleiding vorige week na een explosie in Turkije. Dinsdag besloot BP ook een tweede gas- en oliepijplijn in Georgië dicht te draaien, ook al zouden de leidingen niet beschadigd zijn. Eerder waren er berichten dat een Russische bom een aftakking van de oliepijplijn had geraakt.
Onmogelijk avontuur
Maar Georgië, onder leiding van de sterk westers georiënteerde president Saakasjvili, liet zich door Rusland uitdagen tot een onmogelijk avontuur. Misschien had hij te veel geluisterd naar de krachtdadige taal van Washington en gerekend op steun van de NAVO i, misschien was het een ondoordachte actie. Hoe dan ook, de Russisch beer greep de gelegenheid dankbaar aan om keihard terug te slaan en het Westen te tonen waar de grenzen van het nieuwe Russische imperium liggen. En niet de NAVO, maar de EU i, afhankelijk als het is van het Russische gas, mocht scherven ruimen.
Geen dankbare taak voor een Unie die nagenoeg geen druk- of machtsmiddelen heeft om Moskou tot de orde te roepen. De 27 lidstaten waren daarom allang blij dat ze hun meningsverschillen over de meest effectieve aanpak van Rusland binnenskamers wisten te houden. "We zijn het er allemaal over eens dat we nu eerst een staakt-het-vuren willen dat door alle partijen wordt nageleefd en dat humanitaire hulp zo snel mogelijk de getoffen partijen in het gebied bereikt", zei de Nederlandse staatssecretaris Frans Timmermans i voor Europese Zaken na afloop.
Medewerking Russen
Veel Europese landen hebben al hulp toegezegd, Nederland en België elk voor een half miljoen euro. Maar het is vooral ook zaak dat de hulp snel de getroffen bevolking in alle gebieden bereikt. En daarvoor is uiteraard de medewerking nodig van de Russen. Datzelfde geldt voor de naleving van het staakt-het-vuren. Woensdag kwamen nog berichten uit het gebied over Russische eenheden die toch weer nieuwe stelling hadden betrokken bij de stad Gori.
De middelen die de EU heeft om Rusland onder druk te zetten zijn beperkt. Het kan de net hervatte besprekingen over een nieuw samenwerkingsakkoord tussen de EU en Rusland opschorten, evenals het overleg over visa-vrij verkeer. Maar zelfs zulke tamelijk symbolische drukmiddelen waren nu nog een stap te ver om ze concreet te bespreken. "We moeten nu eerst de brand zien te blussen, en pas in een later stadium gaan we het hebben over onze relatie met Rusland en met Georgië," zo vatte Timmermans de bijeenkomst samen.
'Neutrale' bemiddelaar
De EU opereert vooralsnog dus buitengewoon behoedzaam om de partijen en vooral de Russen niet voor het hoofd te stoten en zich als 'neutrale' bemiddelaar niet ongeloofwaardig te maken. De Oost-Europese lidstaten zoals Polen en de Baltische landen hadden ongetwijfeld op een tekst gehoopt die veel kritischer was ten aanzien van Rusland. En ook staatssecretaris Timmermans betitelde het door de Russen gebruikte geweld voor de bijeenkomst nog als excessief. Maar in het belang van de diplomatie beperkte de gezamenlijk verklaring zich tot neutrale verwijzingen naar internationale regels die gerespecteerd moeten worden.
De Franse minister van Buitenlandse Zaken Bernard Kouchner liet zich maandag door president Saakasjvili rondleiden in Gori, een van de doelwitten van het Russische leger
"We moeten nu allereerst het geweld een halt toeroepen, hulp verstrekken en uitzicht bieden op een meer structurele oplossing. En zwarte pieten en schuldigen aanwijzen is een spel dat daarbij op dit moment weinig zinvol is", aldus Timmermans.
De EU zal voorlopig gebruik maken van de reeds aanwezige waarnemers van de OVSE in het gebied. Het sturen van een mogelijke EU-vredesmacht is in elk geval op dit moment nog niet aan de orde of besproken. Ook de heikele vraag of de banden tussen Georgië en de EU en de NAVO na deze crisis moeten worden aangehaald, is niet aan de orde gekomen. Dat zou immers meteen de verdeeldheid binnen de NAVO en de EU blootleggen. En dat wil men in Brussel zo lang mogelijk vermijden.
