Servië kiest voor Europa

Met 39% van stemmen heeft het pro-Europese blok van president Boris Tadic een onverwacht grote verkiezingsoverwining behaald. De uitslag kwam als een verrassing om dat de radicale oppositiepartij SRS de afgelopen dagen aan kop ging in de peilingen. Maar de partij van Vojislav Seselj, die vastzit in Scheveningen en terechtstaat voor het Joegoslavietribunaal wegens oorlogsmisdaden, bleef uiteindelijk steken op 29%.

Door de ruime zege mag Tadic' gelegenheidsalliantie als eerste proberen een coalitie te vormen. Eenvoudig zal dat niet worden. De meest logische coalitiepartner, de als progressief beschouwde Liberale partij LDP, kreeg 5% van de stemmen en helpt Tadic niet aan een meerderheid. De Socialistische Partij (SPS) van de in 2005 overleden oud-president Slobodan Milosovic doet dat met 8% van de stemmen evenmin, en geeft bovendien de voorkeur aan een coalitie mét de vertrekkende premier Vojislav Kostunica.

Die combinatie Tadic/Kostunica lijkt echter uitgesloten. Drie maanden geleden stuurde Kostunica de regering naar huis wegens een conflict met Tadic's partij over Kosovo. In tegenstelling tot Kostunica wilde Tadic zijn pro-Europese koers voortzetten, ondanks het feit dat een deel van de EU-lidstaten Kosovo's onafhankelijkheid erkennen en steunen.

'Ja' tegen Europa

Kostunica gokte en verloor. Zijn verkiezingscampagne leunde sterk op anti-Europese retoriek, maar leverde hem slechts 11% van de stemmen op. In een gepolariseerde verkiezingsstrijd leek de kiezer te moeten kiezen tussen de EU of Kosovo - en daarmee Rusland, de bondgenoot van Servië in de strijd om Kosovo.

De uitslag nu wordt geïnterpreteerd als een Servisch 'ja' tegen Europa. En dat is het ook. Ruim tweederde van de Servische bevolking voelt wel voor EU-lidmaatschap. En de beloften die de kiezer de afgelopen weken door Tadic zijn voorgeschoteld over een Europese toekomst vol werkgelegenheid en onbegrensde welvaart zullen hun uitwerking ook niet gemist hebben.

Europa verheugd

EU-Voorzitter i Slovenië reageerde verheugd op de uitslag en calculeerde dat het Servische EU-lidmaatschap 'nu steeds sneller naderbij komt'. Twee weken geleden tekenden de EU een zogenoemd Status en Stabiliteits Akkoord (SAA), een opmaat naar toetredingsonderhandelingen, maar ook bedoeld als steun in de rug voor de pro-Europese politici in Belgrado. Mogelijk heeft dit politieke signaal bijgedragen aan Tadic' overwinning.

De verkiezingsuitslag betekent echter niet dat 'Kosovo' voor de Serviërs een afgesloten hoofdstuk is. Dat weet ook Tadic, die tijdens zijn campagne een inconsistente boodschap moest overbrengen aan de kiezer: we gaan naar Europa, maar niet zonder Kosovo.

Tegenstrijdig

Hoe Tadic die tegenstrijdigheid in praktijk denkt te kunnen brengen, is onduidelijk. Formeel is het SAA-akkoord 'Kosovo-neutraal'. Het zal bovendien pas in werking treden als er door Servië bevredigend met het Joegoslaviëtribunaal wordt samengewerkt. Maar wanneer de toetredingsonderhandelingen daadwerkelijk op de agenda belanden, is het onwaarschijnlijk dat de desbetreffende EU-landen hun erkenning van Kosovo zullen intrekken.

Bovendien wil de Europese Unie een rol spelen bij de opbouw van het nieuwe land, onder meer door het bestuur, dat nu nog in handen is van de VN-missie UNMIK, medio juni over te nemen.

Stevig mandaat

Tegen die tijd zal Tadic' dubbele loyaliteit opnieuw worden beproefd, en zullen politici als Kostunica en Nikolic hem ongetwijfeld veelvuldig aan zijn dubbelhartige verkiezingsbelofte herinneren. Zoals ze dat in de afgelopen weken ook al gedaan hebben. Dat een groot deel van Servische kiezers zich daar uiteindelijk niet gevoelig voor heeft betoond, geeft Tadic een redelijk krachtig mandaat om pragmatisch te handelen ten aanzien van Kosovo, en verder te koersen richting EU.