EU loopt op eieren in Turkije

In Turkije wordt vol spanning uitgekeken naar het bezoek van een zware Europese delegatie, dinsdag, aan Ankara. De grote vraag is hoe sterk de Europese Unie i zich achter de regering-Erdogan gaat opstellen nu diens partij dreigt te worden verboden.

Het wordt eieren lopen voor de buitenlandchef van de Europese Unie, Javier Solana i, en eurocommissaris voor de uitbreiding, Olli Rehn i, samen met de Sloveense en Franse ministers die de EU voorzitten i in de eerste en tweede helft van dit jaar. Een al te nadrukkelijke steunbetuiging aan de regering-Erdogan kan de tegenstanders van die regering namelijk in de kaart spelen. Een deel van de Turkse nationalisten zou namelijk niets liever zien dan een breuk tussen Turkije en de EU. Zij zien de noodzakelijke democratische hervormingen die een Turks EU-lidmaatschap met zich meebrengt als een bedreiging. Het geeft de islam in hun ogen veel te veel vrijheid en bedreigt dus de Turkse seculiere staat.

Rechtszaal

Om die reden heeft de openbaar aanklager een verbod van de regerende AK-partij geëist omdat de partij de seculiere staat zou bedreigen. EU-buitenlandchef Javier Solana noemde een eventueel verbod een klap voor de relaties tussen EU en Turkije. Ook de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Ali Babacan, wees daar tijdens zijn recente bezoek aan Nederland nog eens fijntjes op.

De rechterlijke macht laat zich volgens Babacan min of meer gebruiken om het hervormingsproces van de AK-partij tegen te houden. En de EU heeft, zo meldde hij, al te kennen gegeven dat dit soort discussies in het parlement thuishoren en niet in de rechtszaal.

Spanningen

Op het eerste gezicht duidelijke taal. Toch zal de EU-delegatie er wel voor oppassen al te duidelijk stelling te nemen tegen de nationalisten en daarmee ook tegen het Turkse leger. Die weten zich namelijk goed vertegenwoordigd in het Turkse Constitutionele Hof dat uiteindelijk uitspraak moet doen in deze zaak. Het Turkse hof zou in zo'n geval mogelijk nog sneller tot een verbod van premier Erdogans AK-partij kunnen besluiten. En dat zou niet alleen het toetredingsproces tot de EU in de ijskast zetten, maar ook tot grote spanningen in Turkije leiden. En dat is het laatste waar Brussel op zit te wachten.

Brussel hoopt dus dat de politieke crisis niet verder escaleert en dat de AK-partij niet wordt verboden. Een oplossing zou kunnen zijn dat de grondwet wordt veranderd. Of om het in de woorden van minister Babacan te zeggen: "Wij willen geen tweede- of derderangs democratie zijn."

Voorzichtig

De Turkse regering en de AK-partij genieten weliswaar ruime steun van de Turkse bevolking, maar lijkt vooralsnog voor een voorzichtige benadering te kiezen. Zo lijkt Erdogan slechts een aanpassing van de grondwet te overwegen die het moeilijker maakt om een partij te verbieden. Om tegelijkertijd de EU te vriend te houden is kort voor het bezoek van de EU-delegatie het gewraakte strafrechtartikel 301 aangepast. Op grond van dit artikel konden critici van het leger of de overheid vrij makkelijk worden opgepakt.

Toch is het ook hier bij een bescheiden aanpassing gebleven om de nationalisten en het leger niet al te zeer tegen de haren in te strijken. Normaal gesproken zou deze hervorming de EU lang niet ver genoeg zijn gegaan. Maar dit keer waren de eerste reacties uit Brussel op de wetswijziging opvallend mild en welwillend. De pro-Europese regering-Erdogan in het zadel houden, dus iedereen een beetje te vriend houden. Daar gaat het om bij deze diplomatie van eieren lopen.

Vrijheden

Minister Babacan liet er geen twijfel over bestaan dat zijn partij de seculiere staat helemaal niet bedreigt en dat de EU zijn troeven dus het beste op zijn regering kan blijven zetten.

"Ons idee van secularisme is ook een staat die zich niet bemoeit met het geloof", aldus de minister. "Het gaat om burgerlijke vrijheden inclusief de vrijheid van godsdienst. Die vrijheden hebben wij alleen maar versterkt." De onderliggende boodschap is duidelijk: 'de regering- Erdogan en de EU dienen hetzelfde belang, dus steun ons alsjeblieft'.