Meerderheid Turks-Cyprioten wil hereniging

28 jaar na de deling van Cyprus in een Turkssprekend en een Griekssprekend deel, steunt 65 procent van de Turks-Cyprioten het VN-plan voor de hereniging van het eiland, zo blijkt uit een recente peiling. Ook de nieuwe Turkse regering heeft de traditioneel onbuigzame koers ten aanzien van Cyprus versoepeld. Daarmee is het draagvlak van de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash, die niets voelt voor hereniging, wel erg smal geworden. Eind februari wil de Europese Unie een antwoord op de vraag of Cyprus in 2004 als eenheid toetreedt tot de EU.

Deze week wordt opnieuw onderhandeld over een plan van de Verenigde Naties om het Griekse en het Turkse deel van het eiland weer samen te voegen. Daarbij zijn alle ogen gericht op de nieuwe conservatieve regering van Turkije. Die heeft duidelijk gemaakt de starre, onverzoenlijke houding van het verleden los te willen laten.

In 1974 bezette Turkije het noordelijke deel van Cyprus om te voorkomen dat Griekenland na 20 jaar van bloedige onlusten tussen de Turks- en de Griekssprekende gemeenschappen het onafhankelijke eilandje middels een coup in zou lijven. Een jaar later werden de Grieks-Cyprioten uit het nog steeds bezette noorden naar het zuiden gestuurd, en de Turks-Cyprioten die in het zuiden woonden naar het noorden.

Zo ontstonden twee etnisch homogene regio's met ieder een apart bestuur. Gesteund door Turkije heeft de Turks-Cypriotische leider Rauf Denktash sindsdien geijverd voor het behoud van deze situatie, terwijl de Grieks-Cyprioten almaar terug wilden naar een meer gemengde samenleving, waarin zij, als meerderheid, de lakens uitdeelden.

VN-bemiddeling

VN-secretaris-generaal Kofi Annan kwam een paar maanden geleden met een nieuw plan voor een verenigd Cyprus op de proppen, en dat vormt de basis voor de huidige besprekingen. Beide kanten morren, maar blijven praten. In het Turkssprekende noorden zijn zelfs tienduizenden mensen de straat opgegaan om hun leider op te roepen akkoord te gaan met het VN-voorstel. Geen wonder, want een oplossing brengt welvaart. Het Griekssprekende zuiden heeft een inkomen per hoofd van 13.000 euro, in het noorden wordt gemiddeld slechts e.5000 verdiend.

Maar Denktash heeft bezwaren tegen het inleveren van zelfstandigheid, van territorium en van de belangrijkste waterbronnen. Ook voelt hij weinig voor de terugkeer van 80.000 Grieks-Cyprioten naar het noorden waar in totaal 209.000 Turks-Cyprioten wonen.

Als de Turkse gemeenschap voor zelfstandigheid kiest, blijft de deur naar de EU gesloten. Maar Denktash en zijn bondgenoten in Turkije, het leger voorop, hebben het gevoel dat instemmen met het VN-plan eigenlijk betekent dat al die jaren van financiële offers, politiek isolement en internationaal embargo voor niets zijn geweest.

Strategisch belang

De beweegreden voor de Turkse inval van 1974 was, naast solidariteit met de Turkse broeders op het eiland, bovenal strategisch van aard. Cyprus beheerst het oostelijke Middellandse Zeebekken, de toegang tot het Suez-kanaal, en de ligging was belangrijk gedurende de Koude Oorlog. Het was kortom geen plek om in handen te laten vallen van een in Turkse ogen ‘pro-Sovjet' en anti-Turks Griekenland. Maar Griekenland is allang niet meer radicaal links, en bij tijd en wijlen zelfs pro-Turks. In het plan van Kofi Annan zijn voldoende mechanismen ingebouwd om herhaling van het bloedvergieten van de jaren zestig te voorkomen. En de Koude Oorlog is voorbij.

Maar het wantrouwen tussen de twee gemeenschappen is nog altijd groot. Uit een opiniepeiling onder de Turks-Cypriotische bewoners van dorpen die in een eventuele regeling onder Grieks-Cypriotisch bestuur zullen komen, blijkt dat slechts 3,7 procent er wil blijven wonen in de nieuwe situatie.