Wie doet wat: Europese instellingen en organen
De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen, zoals de Europese Commissie i en het Europese Hof van Justitie i. De bevoegdheden van de EU-instellingen zijn vastgelegd in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie i (VwEU)
Inhoudsopgave van deze pagina:
De belangrijkste instellingen van de Europese Unie zijn:
Europees Parlement
Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden i (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen i die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
Europese Raad
De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie i, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
Raad van de Europese Unie/Raad van Ministers
In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten i van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement i de wetgevings- en begrotingstaak uit.
Europese Commissie
Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
Europees Hof van Justitie
Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht i - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
Het Hof oordeelt over overtredingen van Europese regels, en over het niet nakomen door lidstaten van gemaakte afspraken en verplichtingen die uit de Verdragen voortvloeien. In de loop der jaren heeft het Hof ook steeds meer zaken in behandeling gekregen die specifieke terreinen betroffen, met name wat betreft mededinging en zaken waar de Europese instellingen als werkgever tegenover hun ambtenaren stonden.
Europees Openbaar Ministerie
Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) is het onafhankelijk openbaar vervolgingsorgaan van de Europese Unie. Dit orgaan is bevoegd voor het onderzoeken, het vervolgen en het aanklagen bij de nationale rechter van strafbare feiten die de EU schade opleveren. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om fraude en corruptie.
Financiële en controlerende instellingen
De Europese Rekenkamer i controleert of alle uitgaven van de Europese Unie goed zijn besteed.
Voor klachten over wanbeheer van Europese instellingen kunnen burgers zich richten tot de Europese Ombudsman i.
De Europese Centrale Bank i waakt over de euro. De bank is onafhankelijk; de andere EU-instellingen hebben geen invloed op het beleid van de bank.
Adviesorganen
Het Comité van de Regio's i geeft advies op alle terreinen waar belangen van gemeenten en provincies een grote rol spelen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij onderwijs- en cultuurbeleid.
Het Europees Economisch en Sociaal Comité i geeft advies over allerlei onderwerpen die met de economie te maken hebben. Het gaat dan om sociale zaken, de interne markt, duurzame economische ontwikkeling en consumentenrechten.
Op sommige terreinen zijn de andere EU-instellingen verplicht één of beide adviesorganen om advies te vragen als ze wet- en regelgeving maken.
Europese agentschappen
Een Europees agentschap is een instantie die zich bezighoudt met de ondersteuning en uitvoering van specifieke juridische, technische of wetenschappelijke overheidstaken. Hierbij werken zij nauw samen met de Europese Commissie i en de nationale overheden van de EU-lidstaten i, zonder direct deel uit te maken van nationale ministeries of de Europese instellingen. Daarnaast onderhouden zij ook banden met maatschappelijke organisaties en onderzoeksinstituten uit de lidstaten.
De meer dan veertig agentschappen die momenteel actief zijn in de Europese Unie i hebben als doel om de uitvoerbaarheid van beleid te bevorderen door op specificieke gebieden ondersteuning te bieden aan nationale overheden van EU-lidstaten en de Europese instellingen.
Agentschappen zijn geografisch over de Europese Unie verspreid en hoeven niet perse het woord 'agentschap' in hun naam te dragen, soms worden bijvoorbeeld ook de termen 'centrum', 'stichting', 'bureau' of 'waarnemingscentrum' gebruikt.Op dit moment zijn er drie EU Agentschappen gevestigd in Nederland: het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) i, Europol i en Eurojust i.
Overige EU-instellingen