Europese politiedienst (Europol)

Dit EU-agentschap i verzamelt en analyseert inlichtingen over criminele activiteiten en probeert zo internationale criminaliteit in de Europese Unie i tegen te gaan. Europol beheert een database met gegevens over criminelen en criminele netwerken in heel Europa. Het agentschap kan op deze manier de samenwerking tussen politiediensten in de Europese lidstaten i ondersteunen, omdat het uitgebreide informatie biedt over internationale georganiseerde misdaadnetwerken.

De taken van Europol bestaan uit het ondersteunen van opsporing en -vervolging van:

• - 

  illegale handel in verdovende middelen
• - 

  illegale immigratienetwerken
• - 

  illegale handel in motorvoertuigen
• - 

  mensenhandel
• - 

  valsemunterij en vervalsing van betaalmiddelen
• - 

  illegale handel in radioactieve en nucleaire stoffen
• - 

  terrorisme
• - 

  kapitaal verkregen door criminele activiteiten (witwassen)
• - 

  cybercriminaliteit

Bovengenoemde bevoegdheden van Europol zijn van toepassing als het gaat om een criminele organisatie die actief is in twee of meer EU-lidstaten.

Terrorisme en internationale criminaliteit

Europol is bevoegd om op te treden tegen terrorisme en internationale criminaliteit, ongeacht of dat onder 'georganiseerde criminaliteit' valt. In de praktijk zou Europol de lidstaten bijvoorbeeld zelfs kunnen helpen bij de ordehandhaving bij internationale voetbalwedstrijden.

Europol ondersteunt de lidstaten door:

• - 

  het vergemakkelijken van de uitwisseling van gegevens, in overeenstemming met nationale wetgeving, tussen Europol verbindingsofficieren (ELO's). ELO's zijn door de lidstaten als vertegenwoordigers van hun nationale rechtshandhavingsorganen afgevaardigd naar Europol
• - 

  het verstrekken van operationele analyses ter ondersteuning van onderzoeken in de lidstaten, het bevorderen van misdaadanalyse-methodes en de harmonisatie van onderzoekstechnieken
• - 

  het opstellen van strategische verslagen en misdaadanalyses op basis van door de lidstaten verstrekte, door Europol gegenereerde of uit andere bronnen afkomstige informatie en inlichtingen
• - 

  het leveren van expertise en technische ondersteuning aan onderzoeken die worden uitgevoerd binnen de EU, onder toezicht en wettelijke verantwoordelijkheid van de betrokken lidstaten. Europol mag geschikt bevonden organisaties direct toegang geven tot informatie van Europol; dit voorkomt vertragingen en verlies van informatie
• - 

  het makkelijker offline halen van websites die haatzaaien of mensen oproepen zich aan te sluiten bij terroristische organisaties

Europol kreeg vanaf 1 mei 2017 de mogelijkheid om in sommige gevallen rechtstreeks informatie uit te wisselen met, of verwijderingsverzoeken in te dienen bij, private instanties zoals Facebook of Twitter. Ook worden de lidstaten verplicht om Europol van bepaalde gegevens te voorzien ter bevordering van haar doelstellingen.

De politieorganisatie heeft ook de mogelijkheid om snel speciale eenheden te vormen als er een terreuraanslag dreigt. Ook is er vanaf 1 januari 2016 een Europees antiterreurcentrum actief.

Internationale teams Europol

Beambten van Europol kunnen in internationale teams samenwerken. Informatie en analyses kunnen daarbij al tijdens het onderzoek worden uitgewisseld tussen het team en Europol. Deze teams zijn nuttig in de strijd tegen het terrorisme, drugshandel of valsemunterij. Het is ook toegestaan om experts van landen buiten de EU in een Europol-onderzoek te betrekken.

Expertise bundelen

Europol heeft een aantal centra opgericht voor specifieke aandachtsgebieden en thema's. Die centra helpen het optreden van lidstaten op hun terrein te coördineren en ondersteunen. Een paar van de centra hebben ook taskforces die nauw betrokken zijn bij het veldwerk. In 2023 waren de volgende centra actief:

• - 

  European Cybercrime Centre (EC3)
• - 

  European Counter Terrorism Centre (ECTC)
• - 

  European Financial and Economic Crime Centre EFECC)
• - 

  European Serious and Organised Crime Centre (ESOCC)
• - 

  European Migrant Smuggling Centre (EMSC)

Europol telt ongeveer 900 medewerkers, afkomstig uit alle EU-lidstaten. Hieronder vallen 145 verbindingsofficieren (ELO's), die verschillende opsporingsdiensten vertegenwoordigen (politie, douane, rijkswacht of marechaussee, immigratiediensten, enz.). Samen met de Europol-officieren, analisten en andere deskundigen verlenen de ELO's 24 uur per dag een effectieve, snelle en meertalige ondersteuning.

Europol is sinds 2010 een officieel agentschap van de EU. Het centrum wordt gefinancierd door het EU-budget en het Europol-personeel valt onder het statuut van de ambtenaren van de Europese Gemeenschappen. Het hoofdkantoor van Europol is gevestigd in Den Haag.

De Raad van Bestuur van Europol bestaat uit vertegenwoordigers van de verschillende EU-lidstaten. Deze is belast met het algemene toezicht op de werkzaamheden van de organisatie.

Het gemeenschappelijk controleorgaan, met twee deskundigen op het gebied van de gegevensbescherming per lidstaat, houdt toezicht op de inhoud en het gebruik van alle door Europol beheerde persoonsgegevens.

Europol legt verantwoording af aan de Raad van ministers met betrekking tot Justitie en Binnenlandse Zaken i (JBZ-Raad). De Raad is verantwoordelijk voor de begeleiding en het toezicht van Europol. De Raad benoemt de directeur en de adjunct-directeuren en keurt de begroting goed.

In mei 2016 stemde het Europees Parlement in met een Commissievoorstel dat Europol ruimere bevoegdheden geeft op onder andere het gebied van informatie-uitwisseling met bedrijven. Ook bevatten de nieuwe regels een verplichting voor lidstaten om aan informatieverzoeken van Europol te voldoen. Daarnaast krijgt de gegevensverwerkingsstructuur een andere opzet, zodat Europol verkregen gegevens beter kan koppelen en verbanden beter kan analyseren. Tot slot maakt de verordening het voor Europol eenvoudiger om gespecialiseerde eenheden op te zetten, die snel kunnen reageren op (terreur)dreigingen.

Nederland is vertegenwoordigd in de Raad van Bestuur van Europol en in het gemeenschappelijk controleorgaan.