Wat ons bindt, vraagt elke dag om actie

In vrijheid hebben we het recht om onze stem uit te mogen brengen. Ook bij de verkiezingen op 22 november 2023. In mijn ronde langs de stembureau’s mocht ik én betrokken vrijwilligers spreken (veel dank!) die het stemmen mogelijk maakten én vele inwoners die gebruik hebben gemaakt van hun stemrecht. Wat een mooie opkomst in de gemeente Barneveld van 87,3%. Lang, lang geleden is er hard gestreden om dit recht, beschreven in artikel 4 van de Grondwet, te verwerven. Alle reden om dit recht te koesteren.

De Grondwet hip?

Zelf vind ik de Grondwet allerminst saai. Maar wat vindt de Nederlander eigenlijk van de Grondwet? Uit onderzoek van de Rijksoverheid begin dit jaar blijkt dat 89% van de ondervraagden de Grondwet belangrijk vindt. En dat doet mij goed. Opvallende uitkomst in dit onderzoek is dat van de ondervraagden van mening is dat (83%) jongeren les moeten krijgen over wat er in de Grondwet staat en dat de Grondwet beter bekend moet zijn bij alle burgers van Nederland (80%). Dat lijkt mij een mooi streven. Voor mij tegelijk de reden om in deze column aandacht aan dit onderwerp te besteden.

Eerste Grondwet

De Bataafse Republiek kreeg in 1798 de allereerste Grondwet. Deze wet was maar korte tijd van kracht, omdat Napoleon aan de macht kwam. Hierdoor had die Grondwet geen waarde meer. Pas in 1813 toen Nederland niet meer tot het Franse keizerrijk behoorde, werd er door de Verenigde Nederlanden opnieuw een Grondwet opgesteld en goedgekeurd. Maar dat was niet de Grondwet zoals we die nu kennen.

Omwenteling

In 1848 brak een onrustige periode aan met revoluties en rellen in tal van Europese landen. De staatsman Thorbecke maakte werk van een stevige Grondwetwijziging. Dit zorgde voor een parlementaire omwenteling. Met onder andere een inperking van de macht van de koning, een nieuwe inrichting van de overheid en meer macht voor het parlement. Het begin van een moderne parlementaire democratie. Dit jaar precies 175 jaar geleden.

Fundament

De afgelopen 175 jaar hebben deze regels hun waarde bewezen. Het is nog steeds een krachtig fundament van onze Nederlandse rechtsstaat. Het biedt duidelijkheid over de basisregels die in Nederland gelden en waar men zich in Nederland aan heeft te houden. Hoewel de Grondwet van 1848 onze democratie een nieuwe basis gaf, was het verlangen van Thorbecke groter. Het was hem om meer te doen. Hij zei: ‘De Grondwet mag niet een loutere vorm zijn, zij moet eene nationale kracht wezen.’ Anders geformuleerd, de inhoud van onze Grondwet moet inspireren, verbinden en ‘leven’ onder de Nederlanders.

Met de tijd mee

Het is bijzonder dat de Grondwet 175 jaar geleden is opgesteld en nog steeds richtinggevend is. Je vraagt je bijna af of iets dat zo lang bestaat, nog van deze tijd is. Maar dat is het wel. In al die jaren is de Grondwet namelijk niet altijd hetzelfde gebleven. Er zijn wijzigingen doorgevoerd. Een recent voorbeeld is een wijziging dit jaar, de uitbreiding van artikel 1.

Ieder mens is een mens

Artikel 1 gaat over mensen op een gelijke manier behandelen. U en ik zijn gelijk voor de wet. Een belangrijk grondbeginsel. Onze samenleving biedt nou eenmaal een verscheidenheid aan opvattingen en gedragingen. Dat geeft kleur aan onze samenleving. Dat wil niet zeggen dat iedereen hetzelfde moet denken en doen, maar wel dat we elkaar respecteren in de verschillen.

Want, zo is ook te lezen in de publiekshal in ons gemeentehuis: “Ieder mens is een mens”. Vanuit dit bewustzijn is het niet alleen zaak onze grondrechten te koesteren, maar ook aandacht te hebben voor de verantwoordelijkheid die daarbij hoort. Onze “samenlevingsplicht”. Door mee te (blijven) doen in onze samenleving. Als actief burger. Of om, ondanks soms scherpe verschillen, respect te hebben voor elkaar en ieder als mens te blijven zien. Juist ook in een onrustige wereld.

Geen rustig bezit

Thorbecke was een man die zijn tijd ver vooruit was. Hij schreef de woorden: “Er is meer dan voorheen in de wereld te doen.” Woorden die nog steeds actueel zijn. In deze tijd is het van belang onze rechten als het gelijkheidsbeginsel of de sociale grondrechten te waarborgen. De Grondwet raakt en bindt ons en verdient daarom van elke Nederlander, elke Barnevelder, bijzondere waardering en aandacht! Onze democratie is geen rustig bezit, maar vraagt elke dag onze inzet om onze ‘samenlevingsplicht’ te doen. Doet u mee?

Reageren op deze column? Of benieuwd wat er allemaal op het pad van de burgemeester komt? Volg de burgemeester of stuur een bericht naar @JaccovanderTak via twitter.com of LinkedIn.