Vragen en antwoorden: initiatief voor duurzame producten

Waarom stelt de Commissie een verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten voor?

In ons dagelijks leven gebruiken we allerlei producten, vaak zonder na te denken over wat hun productie en consumptie betekenen voor het klimaat en het milieu. Voor die producten worden enorme hoeveelheden materialen, energie en andere hulpbronnen gebruikt en ze veroorzaken aanzienlijke milieueffecten gedurende hun levenscyclus, van de winning van grondstoffen tot de productie, het vervoer, het gebruik en het einde van de levensduur. De helft van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en 90 % van het verlies aan biodiversiteit worden veroorzaakt door de winning en verwerking van primaire grondstoffen. Negatieve milieueffecten zijn onder meer de grootschalige uitputting van hulpbronnen, uitstoot van broeikasgassen en vervuiling. Uit een recente studie van het JRC is gebleken dat in verschillende effectcategorieën de planetaire grenzen al in zicht komen of worden overschreden. De EU moet nu actie ondernemen om die trends te kenteren.

Het doel van het voorstel van de Commissie inzake ecologisch ontwerp is om op de EU-markt van duurzame producten de norm te maken, en de milieu- en klimaateffecten van producten terug te dringen. Het patroon van winning, productie, gebruik en verwijdering kan worden doorbroken, en een groot deel van de milieueffecten van een product wordt in de ontwerpfase bepaald.

Hoewel er al een aantal sectorale EU-regels bestaan om producten groener en energie-efficiënter te maken, is een breder kader nodig om geharmoniseerde regels inzake milieuduurzaamheid vast te stellen om de transitie naar een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte en circulaire economie te versnellen, de invloed van de eengemaakte markt van de EU ten volle te benutten en tegelijkertijd fragmentatie te voorkomen. Het initiatief zal milieuvoordelen opleveren door verontreiniging en het gebruik van hulpbronnen terug te dringen. Het zal de EU bovendien een strategisch voordeel opleveren doordat we minder afhankelijk van hulpbronnen worden, ook in de context van de huidige geopolitieke situatie. Het zal de eengemaakte markt versterken, de EU normbepalend maken op het gebied van duurzaamheid, en economische kansen creëren voor innovatieve oplossingen, met name op het gebied van herproductie, recycling en reparatie. Ten slotte wordt met het initiatief het scheppen van banen bevorderen op het gebied van onderhoud, hergebruik, revisie, reparatie en tweedehandsverkoop. Dergelijke activiteiten zullen naar schatting 30 tot 200 keer meer banen opleveren dan storting en verbranding.

Welke belangrijke maatregelen worden voorgesteld?

Het voorstel volgt dezelfde aanpak als de huidige richtlijn inzake ecologisch ontwerp, die al meer dan tien jaar leidt tot efficiëntiewinst voor energiegerelateerde producten in de EU. In 2021 hebben de bestaande vereisten inzake ecologisch ontwerp consumenten in de EU al 120 miljard euro op hun energierekeningen bespaard.

Het nieuwe voorstel zal van toepassing zijn op een zo breed mogelijk scala aan producten en zal de succesvolle aanpak van ecologisch ontwerp volgen om vereisten op productniveau vast te stellen die niet alleen energie-efficiëntie, maar ook circulariteit en een kleinere totale milieu- en koolstofvoetafdruk bevorderen.

Dergelijke vereisten zullen worden vastgesteld in productspecifieke wetgeving en zullen regels omvatten die producten duurzamer, betrouwbaarder, beter herbruikbaar, op te waarderen en herstelbaar, gemakkelijker te onderhouden en te renoveren en energie- en hulpbronnenefficiënter zullen maken. Hiermee kunnen ook de stoffen die de circulariteit of de hoeveelheid gerecyclede inhoud van producten in de weg staan, worden aangepakt, en manieren worden gevonden om die producten gemakkelijker te herproduceren en te recyclen te maken.

Dit voorstel zal het ook mogelijk maken informatievereisten voor producten vast te stellen, om meer te weten te komen over de effecten van de producten die we gebruiken en in de hele waardeketen duurzamere keuzes te kunnen maken. Voor alle gereguleerde producten zullen digitale productpaspoorten worden ingevoerd. De productinformatie kan ook in de vorm van “prestatieklassen”, bijvoorbeeld van A tot en met G, worden aangeboden om het vergelijken van producten te vergemakkelijken, eventueel met gebruik van etiketten. Dit zou op eenzelfde manier werken als het algemeen erkende EU-energielabel, en zo zou bijvoorbeeld een score voor repareerbaarheid kunnen worden gegeven.

Het voorstel stimuleert duurzame producten en maakt het mogelijk verplichte criteria voor groene overheidsopdrachten vast te stellen, waarbij de economische invloed van de aanbestedende diensten ten goede wordt ingezet. Het zal ervoor zorgen dat de materiële waarde van producten behouden blijft, door middel van maatregelen ter voorkoming van de vernietiging van onverkochte consumptiegoederen, met inbegrip van verstrekkende transparantievereisten voor fabrikanten die ervoor kiezen om onverkochte goederen te vernietigen en de mogelijkheid om vernietiging voor bepaalde productgroepen helemaal te verbieden. De nieuwe maatregelen zullen ook het markttoezicht en de handhaving versterken, de naleving bevorderen en zorgen voor een gelijk speelveld voor alle partijen die producten in de EU in de handel brengen.

Totdat het uitgebreide kader van kracht is, zal de Commissie haar werkzaamheden in het kader van de bestaande richtlijn inzake ecologisch ontwerp voortzetten. Het nieuwe werkplan ecologisch ontwerp en energie-etikettering voor 2022-2024 zal nieuwe energiegerelateerde producten omvatten. Voor de reeds gereguleerde producten worden actualiseerde en ambitieuzere eisen voorgesteld.

Welke producten vallen onder het voorstel?

Het voorstel maakt het mogelijk regels vast te stellen voor alle fysieke goederen die in de handel worden gebracht of in gebruik worden genomen, met inbegrip van tussenproducten. Slechts een paar sectoren zijn hiervan vrijgesteld, zoals die voor levensmiddelen, diervoeders en geneesmiddelen. Om te waarborgen dat op transparante en inclusieve wijze de juiste prioriteiten worden gesteld en dat de relevante partijen erbij worden betrokken, zal de Commissie tegen eind 2022 een openbare raadpleging organiseren over de categorieën producten die voor het eerste werkplan in het kader van de verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten moeten worden geselecteerd. Uit een voorlopige beoordeling van de Commissie is gebleken dat productcategorieën zoals textiel, meubels, matrassen, banden, wasmiddel, verf en smeermiddelen, en tussenproducten zoals ijzer, staal en aluminium een grote impact op het milieu en veel verbeteringspotentieel hebben en dus geschikt kunnen zijn voor het eerste werkplan.

Om rekening te houden met individuele en specifieke kenmerken van producten, zullen per product regels worden vastgesteld. Wanneer er echter voor hele productcategorieën (zoals elektronische apparaten of textiel) voldoende gemeenschappelijke kenmerken zijn, kunnen regels voor hele groepen producten tegelijk worden vastgesteld. Zodra regels zijn vastgesteld, zullen zij gelijkelijk van toepassing zijn op alle producten die in de EU in de handel worden gebracht, ongeacht hun oorsprong — of ze nu in de EU zijn geproduceerd of worden ingevoerd.

Hoe zullen de regels voor producten worden vastgesteld?

Bij de voorgestelde verordening wordt een kader vastgesteld dat het mogelijk maakt om in een tweede fase door middel van gedelegeerde handelingen regels op productniveau vast te stellen, per product of, waar gepast, voor groepen producten. Hierbij wordt voortgebouwd op de aanpak die in het kader van de huidige richtlijn inzake ecologisch ontwerp succesvol is gebleken.

In alle gevallen zal de ontwikkeling van deze regels worden geschraagd door grondige voorbereidende processen, met inbegrip van de inclusieve raadpleging van belanghebbenden en een effectbeoordeling, ook wat betreft de betaalbaarheid voor consumenten, de gevolgen voor het concurrentievermogen en de administratieve lasten.

Hoe zal het voorstel de vernietiging van onverkochte consumptiegoederen aanpakken?

Het voorstel bevat verschillende maatregelen om de vernietiging van onverkochte, voor consumptiegoederen te voorkomen.

Ten eerste zal het de transparantie aanzienlijk vergroten: grote ondernemingen die onverkochte producten weggooien moeten openbaar maken hoeveel zij per jaar weggooien, redenen geven voor het weggooien en informatie verstrekken over de hoeveelheid afgedankte producten die zij hebben verzonden voor hergebruik, herproductie, recycling, energieterugwinning en verwijdering, overeenkomstig de afvalhiërarchie. Zij moeten ervoor zorgen dat deze informatie, hetzij op een vrij toegankelijke website, hetzij op andere manieren, beschikbaar wordt gesteld. Deze maatregel zal van toepassing zijn op alle betrokken marktdeelnemers zodra de verordening in werking treedt. Het voorstel verbiedt uitdrukkelijk ontwijkingstechnieken, bijvoorbeeld een grote onderneming die producten aan kleine ondernemingen (die normaal gesproken vrijgesteld zijn) doorverkoopt zodat die de producten alsnog vernietigen.

Ten tweede stelt het voorstel de Commissie in staat de vernietiging van onverkochte consumptiegoederen zonder meer te verbieden wanneer er voor specifieke productcategorieën een specifiek probleem blijkt te zijn.

Wat betekent de nieuwe wetgeving voor fabrikanten en bedrijven?

Het voorstel zal de ontkoppeling van economische groei en het gebruik van hulpbronnen en meer transparantie in de hele toeleveringsketen ondersteunen.

Materialen zijn essentiële productiemiddelen voor de Europese industrie, die doorgaans goed zijn voor meer dan 40 % van de kosten voor productiemiddelen van productiebedrijven in de EU. Het efficiënte gebruik ervan is belangrijk voor het concurrentievermogen in alle 14 industriële ecosystemen. Het produceren van circulairdere en duurzamere producten leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen en heeft reputatievoordelen naarmate de kwaliteit van producten toeneemt. Veel bedrijven hebben deze opvattingen al omarmd.

De voorgestelde verordening zal zorgen voor een gelijk speelveld voor bedrijven die hun producten op de EU-markt willen verkopen. Geharmoniseerde regels zullen ervoor zorgen dat geen marktfragmentatie ontstaat als gevolg van uiteenlopende nationale duurzaamheidsvereisten, dat de bestaande markten worden uitgebreid, en dat de nalevingskosten en administratieve lasten voor partijen die in de hele EU actief zijn, worden verlicht. Daarnaast zal versterkte handhaving de bedrijven die de regels naleven, beschermen, en wordt tegelijkertijd gewaarborgd dat de milieudoelstellingen worden verwezenlijkt.

Wat betekent de herziening voor de consument?

Het voorstel zorgt ervoor dat consumenten toegang krijgen tot betere informatie en tot producten van hogere kwaliteit. De vervaardiging van de producten die onder de regels zullen vallen, zal naar verwachting duurder worden, en sommige kosten worden mogelijk doorberekend aan de consument. De ervaring met de huidige richtlijn inzake ecologisch ontwerp is echter dat de hogere kosten meer dan goed worden gemaakt doordat consumenten op lange termijn geld kunnen besparen. Betere productprestaties en langere functionaliteit zullen de behoefte aan vervanging van producten verminderen en over het geheel genomen tot kostenbesparingen leiden, onder meer door het energie- en hulpbronnenverbruik (bijvoorbeeld water voor wasmachines en afwasmachines) te verminderen en door te zorgen voor producten die beter presteren, duurzamer zijn, gemakkelijk te opwaarderen en repareren zijn, en een hogere waarde aan het einde van hun levensduur hebben. Het blijven vaststellen van regels inzake ecologisch ontwerp voor energiegerelateerde producten zal tot blijvende energiebesparingen leiden, vooral gezien de steeds verder stijgende energieprijzen.

Wat zijn digitale productpaspoorten?

Digitale productpaspoorten zijn instrumenten die de traceerbaarheid van een product over de gehele levensduur aanzienlijk kunnen verbeteren, als aanvulling op de informatie die in de producthandleidingen of op etiketten wordt aangeboden. Dit moet consumenten helpen geïnformeerde keuzes te maken door hun toegang tot productinformatie te verbeteren, reparateurs of recyclers toegang te bieden tot relevante informatie en de handhaving van wettelijke voorschriften door de autoriteiten te verbeteren.

Bij de opstelling van productspecifieke voorschriften zal worden bepaald welke informatie in het desbetreffende productpaspoort moet worden opgenomen. Het kan bijvoorbeeld de milieuvoetafdruk van een product, informatie die nuttig is voor recyclingdoeleinden, het recyclinggehalte van een bepaald materiaal en informatie over de toeleveringsketen bevatten. Wie toegang krijgt tot welke informatie wordt bepaald aan de hand van de behoefte: verschillende partijen zullen verschillende informatie kunnen oproepen, op basis van toegangsrechten die voor elke gereguleerde productgroep zijn vastgesteld. Dit gebeurt op basis van een gedecentraliseerd datasysteem dat door de marktdeelnemers wordt opgezet en onderhouden.

Hoe zal het nieuwe werkplan voor ecologisch ontwerp en energie-etikettering voor 2022-2024 Europeanen helpen bij hoge energieprijzen of slechte productprestaties?

Enkel de bestaande vereisten inzake ecologisch ontwerp en etikettering hebben Europeanen in 2021 naar schatting al meer dan 120 miljard euro op hun rekeningen bespaard. De verwachte energiebesparingen zullen de komende tien jaar toenemen, aangezien de bestaande apparaten geleidelijk worden vervangen door modellen die aan de EU-vereisten voldoen. De in het nieuwe werkplan geschetste maatregelen zullen op verschillende manieren verder bijdragen.

• - 

  De herziening van de huidige regels zal in veel gevallen leiden tot meer energiebesparingen of andere verwachte voordelen: nieuwe regels voor producten zoals ruimte- en waterverwarmingstoestellen en droogtrommels zullen de minimale efficiëntievereisten versterken, maar ook vereisten toevoegen op gebieden als de beschikbaarheid van reserveonderdelen.
• - 

  Er zullen nieuwe regels gelden voor productgroepen die nu nog niet gereguleerd zijn, zoals smartphones, tablets en fotovoltaïsche zonne-energiesystemen.
• - 

  Een reeks nieuwe productgroepen, zoals verwarmingssystemen met afgifte op lage temperatuur en laders voor elektrische voertuigen, zal worden beoordeeld
• - 

  Maatregelen om doeltreffend nationaal markttoezicht te ondersteunen en fabrikanten, importeurs en detailhandelaren te helpen aan de vereisten te voldoen, zullen ervoor zorgen dat minder besparingen worden misgelopen als gevolg van niet-naleving.
• - 

  Een onlinetool helpt consumenten bij het vinden van efficiënte alternatieven voor hun bestaande, verouderde apparaten en vergemakkelijkt groene aanbestedingen voor overheden en bedrijven.

Hoe draagt het initiatief bij tot de strategische autonomie van de EU wat betreft kritieke grondstoffen en energieverbruik?

Ondanks flinke inspanningen om efficiënter gebruik te maken van hulpbronnen en energie, heeft de EU voor veel materialen en fossiele brandstoffen te maken met strategische afhankelijkheden. Daardoor blijft zij kwetsbaar voor instabiliteit in de voorziening, prijsschommelingen en de druk van de wereldwijde consumptietoename op de langere termijn. Verschillende recente gebeurtenissen, waaronder de COVID-19-crisis en de Russische invasie van Oekraïne, hebben de kwetsbaarheden van de mondiale toeleveringsketen pijnlijk duidelijk gemaakt. Ongeveer 20 % (1,53 gigaton) van de grondstoffen die we gebruiken, wordt ingevoerd, waaronder met name hoogwaardige metaalhoudende mineralen, snel opgebruikte fossiele brandstoffen en kritieke grondstoffen die schaars zijn in Europa.

Door ervoor te zorgen dat materialen langer meegaan en dat de waarde ervan zo lang mogelijk wordt behouden, en door het gebruik van gerecycled materiaal in producten te stimuleren, zal het voorstel de ontkoppeling van economische ontwikkeling en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en vermindering van de afhankelijkheid van materialen bevorderen, en zo de open strategische autonomie en veerkracht van de EU helpen versterken.

Meer informatie

Persbericht

Factsheet

Overkoepelende mededeling “Van duurzame producten de norm maken”