Liveblog: Tineke op rechtsstaat-bezoek in Hongarije
Europarlementariër Tineke Strik is deze week in Hongarije om daar in gesprek te gaan met rechters, journalisten en politici over de staat van de Hongaarse rechtsstaat. Ook zullen de aanstaande verkiezingen en een, voor Hongarije belangrijk, vonnis van het Europees Hof ter sprake komen. Op deze pagina zullen dagelijks updates verschijnen.
Europarlementariër
In Hongarije staat de rechtsstaat onder het bewind van premier Viktor Orbán al jarenlang onder druk. De regering perkt de onafhankelijkheid van rechters in, zet het maatschappelijk middenveld buitenspel, onderdrukt de vrijheid van meningsuiting en vrije pers en beknot de rechten van minderheden. Bovendien is veelvuldig sprake van corruptie en vriendjespolitiek. Dit beïnvloedt niet alleen de Hongaren zelf, maar heeft ook veel gevolgen voor de rest van Europa.
Hoewel Orbán stelselmatig grondrechten ondermijnt, grijpt Brussel nauwelijks in. Dit zorgt voor problemen; deze halfslachtige houding beïnvloedt de geloofwaardigheid van het Europese project én de internationale onderhandelingspositie van de EU. Maar ook de samenwerking binnen de EU komt steeds verder onder druk te staan. Hongarije heeft immers een stem - en soms zelfs een veto - in alle Europese wetgeving en besluiten en zet deze graag in om Europese waarden te ondermijnen.
Daarbij volgt het land uitspraken van het Europees Hof niet of gebrekkig op en zegt het zelf te bepalen of het Europese wetgeving opvolgt. Dit is problematisch, omdat er zo een ongelijke behandeling dreigt te ontstaan tussen EU-landen. Wanneer elk land zelf kan besluiten of het gemaakte afspraken respecteert of negeert, dan schaadt dit het vertrouwen tussen EU-landen en wordt het onmogelijk om samen te werken.
Meer over de verkiezingen en het vonnis van het EU-Hof
Verkiezingen
Het bezoek van Tineke valt samen met de start van de Hongaarse campagneperiode. In april zijn de verkiezingen, waar Viktor Orbán moet opboksen tegen een oppositiekandidaat van formaat. Het is voor het eerst dat de Hongaarse oppositiepartijen, van de liberalen en socialisten tot conservatieven, een gezamenlijke kandidaat voordragen die een einde moet maken aan de alleenheerschappij van Orbán: Peter Marki-Zay.
Maar niet alleen voor de Hongaren staat er dus veel op het spel op 3 april, de uitkomst van de verkiezingen zal een effect op heel Europa hebben. Want als de komende verkiezingen worden gewonnen door de oppositie, dan kan de rechtsstaat in Hongarije hersteld worden en krijgen we in Brussel te maken met een heel ander speelveld.
Vonnis Europees Hof
Ten slotte valt het bezoek deze week ook samen met de uitspraak van het EU-Hof die veel invloed zal hebben op de relatie tussen Hongarije en de EU. Het Europees Hof oordeelde dat de Europese Commissie financiële sancties mag opleggen aan landen die de rechtsstaat schenden. Hiermee is de zaak die Hongarije en Polen hierover aanspanden ongegrond verklaard.
Wanneer een EU-land deze rechten schendt zal die dus geen, of minder, EU-geld ontvangen. Wat GroenLinks betreft moet de Europese Commissie de EU-fondsen voor Hongarije en Polen bevriezen zolang zij de rechtsstaat blijven schenden.
Donderdag 17 februari 2022
Vandaag begon mijn 2-daagse werkbezoek aan Hongarije. Ik sprak met organisaties die minderheden vertegenwoordigen, met academici, organisaties die werken op migratie en NGO’s als Amnesty en Transparency International. Het is een interessante tijd om hier te zijn, vanwege het recente vonnis van het Europees Hof van Justitie en omdat de campagneperiode voor de Hongaarse verkiezingen deze week van start ging.
Maatschappelijke organisaties uiten veel zorgen over hoe (on)democratisch de Hongaarse verkiezingen zullen verlopen. Niet alleen staat de mediavrijheid in Hongarije zo onder druk dat een open politiek debat onmogelijk is, ook zijn de kieswetten zo aangepast dat het stemmen op de oppositie een stuk moeilijker wordt gemaakt. Omdat de regering de noodtoestand - die is ingesteld vanwege de coronapandemie - blijft verlengen, bestaat de kans dat politieke bijeenkomsten van de oppositie op het laatste moment worden afgelast door de regering.
Natuurlijk wordt de uitspraak van het Europees Hof met open armen ontvangen door de mensen die ik sprak. Het feit dat de situatie in Hongarije zo uit de hand is gelopen, wordt door deze NGO’s ook deels gewijd aan de halfslachtige houding van de Europese Commissie en andere EU-landen. De mensen die ik sprak geloven dat het stopzetten van EU-geld de grootste kans geeft om het tij te keren. In de Hongaarse staatsmedia wordt het vonnis overigens geduid als een straf van de EU als repercussie voor de recente inperkingen van LHBTIQ- rechten.
Eén van mijn afspraken vandaag, met Hongaarse academici, was in het prachtige gebouw van de Central European University (CEU). Op deze doordeweekse dag was er echter geen enkele student te vinden. De CEU moest eind 2018 definitief verdwijnen uit de Hongaarse hoofdstad en verhuisde daarom naar Wenen. De overduidelijke schending van academische vrijheid was de climax van de jarenlange strijd tussen Orbán en zijn aartsrivaal George Soros, de Hongaars-Amerikaanse filantroop en oprichter van de CEU.
Al met al kan ik na vandaag al concluderen dat de rechtsstaat in Hongarije op zo’n fundamenteel niveau is aangetast dat, al zouden de verkiezingen positief uitpakken, er nog een lange weg te gaan is. Morgen ontmoet ik onder meer rechters en spreek ik met twee Hongaarse journalisten die slachtoffer zijn in het Pegasus schandaal.
Vrijdag 18 februari 2022
Vandaag was de tweede en laatste dag van mijn bezoek aan Hongarije. De dag begon met een interview over ons bezoek bij Klub Radio, één van de weinige overgebleven onafhankelijke radiostations. Maar ook zij staan onder druk, onlangs werd de frequentie waar zij op uitzenden door de overheid aan een ander mediabedrijf toebedeeld.
Later op de dag werd de situatie van de persvrijheid in Hongarije nog pijnlijker duidelijk. We spraken met een journalist die Pegasus spyware op zijn telefoon aantrof, waardoor hij kon worden afgeluisterd door de regering. Een aantal jaar geleden werd duidelijk dat de Hongaarse regering op grote schaal deze software inzet om kritische journalisten, mensen in het bedrijfsleven en andere tegenstanders af te luisteren en te volgen. Ik hoorde veel voorbeelden waarbij de Hongaarse regering dit soort afluisterpraktijken inzet om privé-informatie tegen je te gebruiken. Dit laat zien hoever de Hongaarse regering gaat om mensen de intimideren en controle uit te oefenen.
Ook sprak ik rechters over de druk die op hen wordt uitgeoefend om te handelen in lijn met wat de regering wil. We horen dat op hoge posities rechters zijn aangewezen, met weinig ervaring, uit de kring van Orban. Daarnaast worden uitspraken die tegen het regeringsbeleid ingaan niet getolereerd en leidt dit er bijvoorbeeld toe dat mensen hun functie worden gezet. Dit creëert een enorme angst onder rechters om op een goede manier hun onafhankelijke rol te vervullen.
Ondanks de heftige verhalen is het bijzonder om te zien hoeveel mensen zich onvermoeibaar in blijven zetten om de democratie in Hongarije te herstellen.
Volg het werk van Tineke Strik op de rechtsstaat via onze Europa Update. Wij houden je met nieuws en achtergronden wekelijks op de hoogte van de ontwikkelingen in de Europese politiek.