De Commissie stelt voor om de lijst van “EU-misdrijven” uit te breiden tot haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven
De Europese Commissie presenteert vandaag een initiatief om de lijst van “EU-misdrijven” uit te breiden tot haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven, zoals voorzitter Von der Leyen heeft aangekondigd in haar toespraak over de staat van de Unie 2020.
Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven, zowel off- als online, nemen in heel Europa hand over hand toe en zijn uitgegroeid tot een bijzonder ernstig en zorgwekkend probleem dat alleen met een gemeenschappelijk EU-optreden kan worden aangepakt. Momenteel bestaat er echter geen rechtsgrondslag om haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven op EU-niveau strafbaar te stellen. Om te bepalen welke feiten strafbaar zijn en welke sancties ervoor moeten worden toegepast, moeten er minimumvoorschriften komen die in alle lidstaten van toepassing zijn. Daarvoor moet de bestaande lijst van EU-misdrijven in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) worden uitgebreid. Het initiatief van vandaag is de eerste stap in een proces om die lijst van EU-misdrijven uit te breiden. Vervolgens moet het initiatief de goedkeuring van de lidstaten krijgen. Daarna kan de Commissie een wetgevingsvoorstel indienen.
Věra Jourová, vicevoorzitter voor Waarden en Transparantie: “Haat heeft geen plaats in Europa. Haat gaat in tegen onze fundamentele waarden en beginselen. Haat moet overal in Europa op dezelfde manier strafbaar worden gesteld en daarvoor hebben we een EU-optreden nodig.”
Didier Reynders, commissaris voor Justitie: “Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven zijn een EU-breed probleem dat, nu en in de toekomst, een krachtig antwoord vereist. Met dit initiatief wordt een belangrijke stap gezet in de richting van een doeltreffender Europees antwoord op dreigingen als deze, die het pluralisme en de inclusiviteit in gevaar brengen. We mogen niet toelaten dat dit fenomeen onze democratieën verzwakt.”
Voornaamste elementen van de mededeling
In de vandaag gepresenteerde mededeling wordt aangetoond waarom de lijst van EU-misdrijven tot haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven moet worden uitgebreid in het licht van de criteria van artikel 83, lid 1, VWEU:
-
-De grensoverschrijdende dimensie van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven: Haatzaaiende uitlatingen op het internet verspreiden zich snel en zijn overal toegankelijk voor iedereen. De ideologieën achter haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven kunnen internationaal worden ontwikkeld en snel online worden gedeeld en bij het plegen van haatmisdrijven kunnen netwerken met leden uit verschillende landen betrokken zijn.
-
-Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven als een vorm van criminaliteit: De Commissie beschouwt haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven als een vorm van criminaliteit, omdat ze een intrinsiek kenmerk gemeen hebben, namelijk haat tegen personen of groepen personen die dezelfde beschermde kenmerken delen (of als zodanig worden gepercipieerd).
-
-Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven als een vorm van bijzonder zware criminaliteit: Haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven zijn bijzonder zware misdrijven, aangezien ze de gemeenschappelijke waarden en grondrechten van de EU ondermijnen, die zijn vastgelegd in de artikelen 2 en 6 van het Verdrag betreffende de Europese Unie en in het Handvest. Ze brengen schade toe aan de geviseerde personen en de gemeenschap waartoe ze behoren, en aan de samenleving in haar geheel.
-
-Ontwikkelingen op het gebied van criminaliteit: Als gevolg van diverse economische, maatschappelijke en technologische veranderingen en ontwikkelingen is er een gestage toename merkbaar van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven. De COVID-19-pandemie is een van de factoren die tot deze toename hebben bijgedragen.
-
-Geen alternatief voor de uitbreiding van de lijst van “EU-misdrijven”: Wat de strafbaarstelling van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven betreft, verschilt de situatie van lidstaat tot lidstaat. Alleen door de lijst van EU-misdrijven uit te breiden tot haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven en door de slachtoffers overal op dezelfde manier te beschermen, kunnen deze fenomenen op EU-niveau strafrechtelijk doeltreffend en alomvattend worden aangepakt.
Volgende stappen
De Raad moet, na goedkeuring door het Europees Parlement, met eenparigheid van stemmen een besluit vaststellen waarin haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven worden aangemerkt als een vorm van criminaliteit die overeenstemt met de criteria van artikel 83, lid 1, VWEU.
Daarna kan de Commissie voorstellen om wetgeving vast te stellen met minimumvoorschriften in verband met het definiëren en bestraffen van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven. Die wetgeving moet door het Europees Parlement en de Raad volgens de gewone wetgevingsprocedure worden aangenomen.
Achtergrond
Het wijdverbreide en zorgwekkende karakter van dit fenomeen wordt bevestigd door de vandaag gepubliceerde externe studie. Tijdens de pandemie was er een toename van het aantal uitingen van haat tegenover Roma, joden, moslims en personen van Aziatische afkomst of personen die als zodanig worden gepercipieerd - onder meer in de vorm van (fysiek) geweld, gewelddadige pesterijen, bedreigingen en beledigingen. Uit bronnen bleek dat 52 % van de jonge vrouwen en meisjes te maken heeft gehad met onlinegeweld, zoals bedreigingen en seksuele intimidatie. Personen met een handicap lopen meer risico dan anderen om slachtoffer te worden van intimidatie en geweldmisdrijven, waaronder haatmisdrijven.
Haatmisdrijven en haatzaaiende uitlatingen staan haaks op de fundamentele Europese waarden die zijn vastgelegd in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU). Op grond van artikel 83, lid 1, VWEU kunnen het Europees Parlement en de Raad minimumvoorschriften vaststellen betreffende de bepaling van strafbare feiten en sancties in verband met vormen van bijzonder zware criminaliteit met een grensoverschrijdende dimensie, zoals terrorisme, mensenhandel en seksuele uitbuiting van vrouwen en kinderen. In het licht van ontwikkelingen op het gebied van criminaliteit kan de Raad die lijst uitbreiden tot andere vormen van criminaliteit, zoals haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven. De Commissie kan dan vervolgens een robuust kader voorstellen om dit fenomeen op EU-niveau aan te pakken.
Op EU-niveau bestaat er al een kader voor een krachtige gemeenschappelijke reactie op racistische en xenofobe haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven, namelijk het kaderbesluit van de Raad over de bestrijding van bepaalde vormen en uitingen van racisme en vreemdelingenhaat door middel van het strafrecht. Het kaderbesluit moet ervoor zorgen dat ernstige uitingen van racisme en vreemdelingenhaat in de hele EU strafbaar worden gesteld met doeltreffende, evenredige en afschrikkende strafrechtelijke sancties. Het verplicht de lidstaten ertoe om haatzaaiende uitlatingen (d.w.z. het publiekelijk aanzetten tot geweld of haat op grond van ras, huidskleur, godsdienst, afkomst of nationale of etnische afstamming) strafbaar te stellen en ervoor te zorgen dat racistische en xenofobe motieven voor andere misdrijven dan haatzaaiende uitlatingen hetzij als een verzwarende omstandigheid worden beschouwd, hetzij door de rechter in aanmerking kunnen worden genomen bij de bepaling van de strafmaat.
Via de werkzaamheden van de Groep op hoog niveau voor de bestrijding van racisme, vreemdelingenhaat en andere vormen van onverdraagzaamheid biedt de Commissie de lidstaten ondersteuning bij het uitvoeren van het kaderbesluit.
Het initiatief van vandaag maakt deel uit van een breder pakket EU-maatregelen voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen, gewelddadige extremistische ideologieën en terrorisme op het internet, zoals de EU-gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op het internet, de voorgestelde wet over digitale diensten, de verordening over de aanpak van terroristische online-inhoud en het EU-internetforum.
Dit initiatief dient ter ondersteuning van het EU-actieplan tegen racisme 2020-2025, de strategie ter bestrijding van antisemitisme en ter bevordering van het Joodse leven in de EU en de strategie voor gendergelijkheid 2020-2025.
Meer informatie
Factsheet - uitbreiding van de lijst van EU-misdrijven: stap voor stap