Werkdruk op het Binnenhof: wat is de beste oplossing?

"Het Binnenhof lijkt een 'Burn-outfabriek' te zijn geworden", kopte NRC Handelsblad op zaterdag 29 mei, nadat drie politici met een burn-out zich tijdelijk lieten vervangen. De werkdruk in Den Haag is hoog. Kamervoorzitter Vera Bergkamp wil daarom ingrijpen: zij wil een meer voorspelbare, regelmatige Kameragenda en de balans tussen werk en privé van Kamerleden herstellen. Hierover gaat zij eerst in gesprek met de fractievoorzitters en met premier Rutte. Rutte zelf kondigde, als reactie op de hoge werkdruk, in ieder geval al aan dat hij in het nieuw te formeren kabinet meer bewindspersonen wil hebben, zodat de taken over meer mensen verdeeld kunnen worden.

De ideeën over oplossingen voor de werkdruk in Den Haag lopen uiteen. Minder Kamerdebatten en minder reageren op incidenten via moties en Kamervragen? Meer ondersteuning voor Kamerleden? Of toch een grotere Tweede Kamer? Het Montesquieu Instituut dook in de archieven om de verschillende oplossingen te analyseren.

Simon Otjes, 2020

Vorig jaar stemden de Italianen in een referendum voor het kleiner maken van hun parlement. Het Italiaanse Lagerhuis gaat van 630 naar 400 leden en het Hogerhuis van 315 naar 200. Ook in andere landen zijn voorstellen gedaan om het parlement te verkleinen. In het regeerakkoord van VVD en CDA in 2010 werd bijvoorbeeld voorgesteld het aantal Tweede Kamerleden terug te brengen naar 100. Iets wat toen al met argwaan gevolgd i werd door bewindspersonen als Hans Hillen en Henk Bleker. In het afgelopen decennium zijn de parlementen van sommige landen verkleind: in 2014 verlaagde Hongarije het aantal parlementariërs van 386 naar 199. Hoeveel parlementariërs zou een land eigenlijk ‘moeten’ hebben? In vergelijking met andere Europese landen is het Nederlandse parlement in ieder geval erg klein. De parlementsgrootte, afgezet tegen de bevolkingsgrootte, loopt zeer uit de maat. Tijd om het parlement te vergroten, en zo ook de werklast beter te verdelen?

Figuur 1

Geerten Waling, in een interview met Edgar Hoedemaker, 2019

Nederland kent een relatief klein parlement met weinig ondersteuning. Gemiddeld hebben Kamerleden slechts één medewerker waarmee zij moeten opboksen tegen grootschalig georganiseerde ministeries. Dit leidt tot vermoeide, overwerkte parlementariërs die met weinig mankracht een weg moeten zien te vinden in complexe wetgevingsdossiers. Tweede Kamerleden trekken hierover steeds vaker aan de bel. In 2019 is wel besloten de financiële middelen voor fracties te verhogen i, maar of dit zoden aan de dijk zet is nog maar de vraag.

Een ludiek, maar ook passend voorbeeld is onderstaande tweet van Gert-Jan Segers i. Daaruit blijkt het verschil in voorbereiding op een debat tussen Hugo de Jonge i op het ministerie van VWS en de fractie van de ChristenUnie.

En hoe ziet ondertussen de ondersteuning voor de kamerleden in datzelfde debat eruit? Nou, zo dus 😉 pic.twitter.com/07LiO0esDL

— Gert-Jan Segers (@gertjansegers) February 20, 2019

Over dit probleem maken niet alleen (ex-)politici zich zorgen. Ook journalisten, lobbyisten en politieke wetenschappers signaleren deze kwestie. In 2019 ging vanuit die hoek een petitie rond om de hoeveelheid medewerkers van Kamerleden te verhogen. Belangrijkste argument: meer tegenmacht.

Edgar Hoedemaker, 2019

De taakopvatting van parlementariërs is aan verandering onderhevig. Waar Tweede Kamerleden in de jaren 1950 getypeerd konden worden als volgzame lieden die hun parlementaire rechten nauwelijks gebruikten¹, is dat tegenwoordig geheel anders. De hedendaagse opvatting van volksvertegenwoordigers is, naar uitspraken hierover van voormalig Kamervoorzitter Arib i, dat een goed functionerende democratie vraagt om Kamerleden die hun rechten actief inzetten om hun taak uit te voeren.²

Deze rolopvatting heeft in de loop der jaren geleid tot een steeds actiever opererende Tweede Kamer. De Kamer wil over een grote veelheid aan onderwerpen een mening formuleren en debatteert over een gevarieerde hoeveelheid maatschappelijke onderwerpen. Een actieve Kamer is echter niet hetzelfde als een effectief Parlement. Een grote kwantiteit van moties, debatten, Kamervragen en amendementen hoeft niet te betekenen dat de controlerende en medewetgevende functie op een goede manier wordt uitgevoerd. Toch bieden dergelijke cijfers een goed inzicht in de activiteit van de Tweede Kamer.

[1] Bert van den Braak en Joop van den Berg, Zeventig jaar zoeken naar het compromis. Parlementaire geschiedenis van Nederland 1946-2016. (Uitgeverij Bert Bakker, 2017), 146.

[2] Dankwoord van Kamervoorzitter Arib bij inontvangstname van het boek Zeventig jaar zoeken naar het compromis van Bert van den Braak en Joop van den Berg, 5 december 2017.