Commissie verwelkomt politiek akkoord over voorstel voor leenfaciliteit voor overheidssector van Fonds voor rechtvaardige transitie
De Commissie is verheugd over het politiek akkoord dat het Europees Parlement i en de Raad i vandaag hebben bereikt over het voorstel van de Commissie voor een leenfaciliteit voor de overheidssector. Daarmee is overeenstemming bereikt over alle voorstellen over het mechanisme voor een rechtvaardige transitie (JTM: Just Transition Mechanism) en is het wachten op de definitieve goedkeuring door het Europees Parlement en de Raad.
De faciliteit is specifiek gericht op overheidsinstellingen en creëert preferentiële leningsvoorwaarden voor projecten die onvoldoende inkomsten genereren om financieel levensvatbaar te zijn. Zij bestaat uit een combinatie van subsidies (1,5 miljard euro) uit de EU-begroting en leningen (10 miljard euro) van de Europese Investeringsbank (EIB). De subsidies worden gecombineerd met de EIB-lening en zullen zo de financiële druk op de begunstigden verminderen en de investeringen aantrekkelijker maken. De begunstigden krijgen ook advies via de advieshub in het kader van InvestEU.
Commissaris voor Cohesie en Hervormingen, Elisa Ferreira i: “Deze faciliteit is een belangrijk instrument om onze regio's en gemeenschappen te helpen de uitdagingen die het gevolg zijn van de klimaattransitie aan te pakken. De faciliteit is een aanvulling op onze toolkit ter ondersteuning van de mensen in regio's waar voor een rechtvaardige transitie moet worden gezorgd, om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en nieuwe bedrijven en banen te creëren. Het is erg belangrijk dat vandaag te doen, enkele dagen na het akkoord over een klimaatwet. Door de kosten van de transitie te verzachten, zullen we de EU als geheel helpen uiterlijk 2050 klimaatneutraal te zijn. Ik kijk uit naar de definitieve goedkeuring van de verordening. Daarna kan aanvullende financiering voor een samenhangende transitie en een nieuwe start naar de getroffen regio's en mensen vloeien.”
De faciliteit draagt bij tot de verwezenlijking van de Europese Green Deal want ze helpt de sociaal-economische uitdagingen aan te pakken die voortvloeien uit de transitie naar klimaatneutraliteit in de gebieden die het meest onder die transitie te lijden hebben en als dusdanig zijn aangemerkt in de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie. Ze vult de overige twee pijlers van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie aan, met name het Fonds voor een rechtvaardige transitie en een specifieke regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU.
Algemeen wordt verwacht dat de faciliteit in de komende zeven jaar tussen 25 en 30 miljard euro overheidsinvesteringen zal vrijmaken. De EIB is de belangrijkste financiële partner. Als de middelen in de toekomst mogelijk toenemen, biedt de verordening echter de mogelijkheid om samen te werken met andere financiële partners.
De faciliteit zal worden uitgevoerd onder direct beheer, door de Commissie en het Europees Uitvoerend Agentschap klimaat, infrastructuur en milieu (CINEA: Climate, Infrastructure and Environment Executive Agency) en zal ondersteuning bieden aan individuele projecten of via kaderleningen.
De belangrijkste elementen van het compromis zijn onder meer:
-
-Middelen: 1,525 miljard euro uit de EU-begroting voor de subsidiecomponent en 10 miljard euro leningen van de EIB.
-
-Doelstelling: overheidsinstellingen helpen de sociaal-economische uitdagingen aan te pakken in de gebieden die het meest te lijden hebben onder de klimaattransitie van de EU en als dusdanig zijn aangemerkt in de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie.
-
-De subsidiecomponent zal worden uitgevoerd onder direct beheer.
-
-De subsidies worden in twee stappen toegekend: subsidies op grond van uitnodigingen tot het indienen van voorstellen die niet hoger zijn dan de nationale percentages, en subsidies op concurrerende basis op het niveau van de Unie die worden toegekend totdat de resterende middelen zijn opgebruikt.
-
-De begunstigden zullen advies ontvangen voor de voorbereiding, ontwikkeling en uitvoering van de subsidiabele projecten via de advieshub in het kader van InvestEU.
-
-Werkprogramma's met de subsidiabiliteitsvoorwaarden en de criteria voor de selectie van projecten en voor de vaststelling van de prioriteiten ervan, in geval de vraag de financiële middelen van de nationale toewijzingen overschrijdt.
-
-Gunningscriteria, die later in de werkprogramma's zullen worden uitgewerkt en die kunnen worden toegepast wanneer er meer subsidiabele projecten zijn dan beschikbare middelen. Er zal voorrang worden gegeven aan begunstigden in minder ontwikkelde gebieden.
-
-Een lijst van horizontale beginselen die door alle investeringen moeten worden gerespecteerd, waaronder de grondrechten, gendergelijkheid, non-discriminatie en maatschappelijke en milieubescherming. Het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” maakt ook deel uit van deze elementen.
-
-Een grotere subsidiecomponent voor minder ontwikkelde gebieden, die tot 25 % van de leningcomponent kan bedragen.
-
-Meer middelen voor technische bijstand, ten voordele van de initiatiefnemers van projecten in minder ontwikkelde gebieden.
Volgende stappen
Nadat de tekst van het politiek akkoord technisch is afgerond, moeten het Europees Parlement en de Raad de tekst formeel goedkeuren opdat de verordening in werking kan treden. Tegelijkertijd moet de verordening inzake het Fonds voor een rechtvaardige transitie worden bekendgemaakt in het Publicatieblad en moeten de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie bij de Commissie worden ingediend en worden goedgekeurd. De eerste uitnodigingen tot het indienen van voorstellen in het kader van de faciliteit zouden in de tweede helft van 2021 moeten worden gelanceerd.
Achtergrond
De leenfaciliteit voor de overheidssector is een van de drie pijlers van het mechanisme voor een rechtvaardige transitie (JTM), dat deel uitmaakt van de Europese Green Deal waarmee de EU tegen 2050 klimaatneutraliteit wil bereiken. De Commissie heeft de leenfaciliteit voor de overheidssector op 28 mei 2020 voorgesteld. De andere twee pijlers van het JTM zijn het Fonds voor een rechtvaardige transitie (waarover de medewetgevers in december 2020 een politiek akkoord hebben bereikt) en een specifieke regeling voor een rechtvaardige transitie in het kader van InvestEU (op 17 maart 2021 goedgekeurd als onderdeel van de InvestEU-verordening).
Het governancekader van het JTM steunt op de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie. De lidstaten zullen die plannen opstellen om de gebieden die het zwaarst worden getroffen door de transitie naar klimaatneutraliteit voor 2050 te identificeren, naast de investeringen die de sociaal-economische veranderingen in die gebieden zullen bevorderen.
Het opstellen van de territoriale plannen voor een rechtvaardige transitie is een belangrijke voorwaarde voor de programmering en de inzet van middelen van het Fonds voor een rechtvaardige transitie en de andere pijlers van het JTM. Elke lidstaat stelt de plannen samen met de betrokken binnenlandse partners en in overleg met de Commissie op en zorgt ervoor dat de plannen consistent zijn met de strategieën voor slimme specialisatie en de nationale energie- en klimaatplannen. De Commissie zal de plannen goedkeuren samen met de programma's die voor steun uit het Fonds voor een rechtvaardige transitie in aanmerking komen.
Meer informatie