Terugkeer en overname: betere samenwerking binnen EU en met externe partners

Vandaag biedt de Commissie de Raad haar eerste feitelijke beoordeling aan van de samenwerking met partnerlanden op het gebied van overname. Deze beoordeling is vereist op grond van de herziene visumcode. Zij maakt deel uit van de brede aanpak van het migratiebeleid zoals die in het nieuwe migratie- en asielpact is omschreven. Doeltreffende terugkeer en overname en duurzame re-integratie zijn essentiële elementen van brede, evenwichtige, op maat gesneden en wederzijds voordelige migratiepartnerschappen met landen buiten de EU. In het afgelopen september gepresenteerde nieuwe pact wordt benadrukt dat doeltreffende terugkeer ook vraagt om betere procedures binnen de EU, d.w.z. procedures die de versnippering als gevolg van nationale benaderingen verminderen en zorgen voor nauwere samenwerking en meer solidariteit tussen alle lidstaten.

Margaritis Schinas i, vicevoorzitter voor de bevordering van de Europese levenswijze: “De beoordeling laat zien dat er geen uniforme aanpak mogelijk is voor samenwerking op het gebied van overname. In het kader van ons nieuwe migratie- en asielpact werkt de EU aan op maat gemaakte partnerschappen met landen buiten de EU. Daarbij zet zij alle beschikbare instrumenten in om tot een evenwichtigere en bredere aanpak van de samenwerking op het gebied van migratie te komen. Deze instrumenten bestrijken een breed terrein, dat varieert van visumbeleid tot ontwikkelingssamenwerking, investeringen, handel en werkgelegenheid. Daadwerkelijke terugkeer en overname zijn een essentieel stuk van de puzzel.”

Ylva Johansson i, commissaris voor Binnenlandse Zaken: “Een belangrijk element van het brede nieuwe pact bestaat uit humane, doeltreffende terugkeer, overname en re-integratie van personen die niet in aanmerking komen voor verblijf in de EU. Dit zijn gemeenschappelijke uitdagingen voor de EU en haar partners. EU-steun voor zowel begeleide vrijwillige terugkeer als duurzame re-integratie komt alle betrokken partijen ten goede en verbetert de doeltreffendheid van het terugkeerproces in het algemeen. Dit verslag geeft een belangrijk inzicht in wat er nog meer kan worden gedaan om belemmeringen voor terugkeer en overname weg te nemen. Ik kijk ernaar uit de conclusies met de Raad te bespreken en met partners aan de slag te gaan om de samenwerking in het kader van onze brede migratiedialoog te verbeteren en tegelijkertijd een gemeenschappelijk EU-systeem voor terugkeer te bevorderen.”

Een gemeenschappelijk EU-systeem voor terugkeer

Het nieuwe pact effent de weg voor een gemeenschappelijk EU-systeem voor terugkeer. Binnen dat systeem kan een consistente en coherente aanpak ervoor zorgen dat terugkeer wordt uitgevoerd volgens de algemene doelstellingen van het migratie- en asielbeleid van de EU.

Veel van de belemmeringen voor terugkeer vinden hun oorzaak binnen de EU. Om deze weg te nemen, zijn betere procedures nodig om de versnippering als gevolg van nationale benaderingen tegen te gaan, en moeten alle lidstaten nauwer samenwerken en meer solidariteit aan de dag leggen. Het nieuwe pact bevat maatregelen om de nationale processen te verbeteren. Daarbij gaat het er onder meer om overeenstemming te bereiken over wetgeving en over de op handen zijnde benoeming van een coördinator voor terugkeer. Deze laatste zal worden ondersteund door een netwerk op hoog niveau en nauw samenwerken met het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex). De coördinator voor terugkeer zal belanghebbenden op het gebied van terugkeer en overname in de EU-lidstaten bijeenbrengen en aanmoedigen samen tot resultaten te komen.

De eerste brede analyse van de medewerking op het gebied van overname

Terugkeer, overname en re-integratie vormen een gemeenschappelijke uitdaging voor de EU en haar partnerlanden. De vandaag vastgestelde beoordeling van de medewerking van derde landen op het gebied van overname - een niet-openbaar document - is gebaseerd op de brede reeks indicatoren in de Visumcode. Deze indicatoren houden rekening met alle stadia van het overnameproces: van identificatie tot de afgifte van reisdocumenten en daadwerkelijke terugkeer. In de beoordeling wordt niet alleen aandacht geschonken aan gegevens over terugkeeroperaties en de aantallen personen die op irreguliere wijze zijn aangekomen, maar ook aan een aantal gemeenschappelijke uitdagingen op het gebied van samenwerking inzake overname, zoals belemmeringen voor identificatie, vertraagde afgifte van reisdocumenten, niet-naleving van termijnen of niet-aanvaarding van chartervluchten. Er wordt nader ingegaan op de mate van betrokkenheid van de EU bij elk land en op de inspanningen om de samenwerking op het gebied van overname te verbeteren.

Een aantal landen werd voor beoordeling uitgekozen op grond van objectieve criteria. Gekeken werd naar landen waarvan de onderdanen onderworpen zijn aan een visumplicht voor kort verblijf en ten aanzien waarvan de EU in 2018 meer dan 1 000 terugkeerbesluiten heeft uitgevaardigd. Bij bijna twee derde van de beoordeelde partnerlanden ervoeren de lidstaten de samenwerking op het gebied van terugkeer en overname als goed of gemiddeld. Met betrekking tot iets meer dan een derde is de samenwerking voor verbetering vatbaar. Uit de beoordeling blijkt dat EU-overnameovereenkomsten over het geheel genomen een toegevoegde waarde hebben en dat deze overeenkomsten het doeltreffendst zijn wanneer zij op de specifieke situatie zijn toegesneden.

Volgende stappen

Als onderdeel van een mededeling over de wijze waarop de EU de samenwerking op het gebied van terugkeer en overname - intern en extern - wil versterken, publiceert de Commissie de belangrijkste algemene conclusies van de eerste jaarlijkse beoordeling van de medewerking van derde landen op het gebied van overname. De integrale beoordeling is aan de Raad toegezonden en dient als input voor besprekingen over zowel terugkeer als overname en over samenwerking op het gebied van migratie in ruimere zin. Samen met de hoge vertegenwoordiger en de lidstaten zal de Commissie de conclusies uit het verslag gebruiken om partnerlanden te betrekken bij noodzakelijke verbeteringen, als onderdeel van de brede aanpak van migratie. In het kader van de herziene visumcode zou de Commissie ook gebruik kunnen maken van de mogelijkheid om restrictievere of gunstigere visummaatregelen voor te stellen. Daarbij moet rekening worden gehouden met de algemene betrekkingen van de Unie met de betrokken landen.

Achtergrond

Overname van eigen onderdanen is een verplichting uit hoofde van het internationaal recht. In het kader van de herziene visumcode beoordeelt de Commissie jaarlijks de samenwerking met derde landen op het gebied van overname en brengt zij daarover verslag uit aan de Raad. De Raad kan, op voorstel van de Commissie, besluiten sommige bepalingen van de Visumcode beperkter of ruimer uit te voeren. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de maximale termijn voor de verwerking van aanvragen, de geldigheidsduur van visa, de hoogte van de visumleges en de vrijstelling van visumleges voor bepaalde reizigers.

Dit proces ondersteunt bredere inspanningen om een doeltreffend en breed migratiebeheer in de EU tot stand te brengen in het kader van het nieuwe migratie- en asielpact en om de externe dimensie van het migratiebeleid te versterken. Daarbij gaat het niet alleen om overnames, maar bijvoorbeeld ook om de aanpak van migrantensmokkel, de verbetering van het gebruik van EU-middelen en de bevordering van legale migratie en mobiliteit.

Meer informatie

Mededeling Enhancing cooperation on return and readmission as part of a fair, effective and comprehensive EU migration policy (EN)