Handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK: bescherming van de Europese belangen, zorgen voor eerlijke mededinging en voortzetting van de samenwerking op gebieden van wederzijds belang

Met dank overgenomen van Europese Commissie (EC) i, gepubliceerd op donderdag 24 december 2020.

Na intensieve onderhandelingen heeft de Europese Commissie vandaag met het Verenigd Koninkrijk een akkoord bereikt over de voorwaarden voor de toekomstige samenwerking met de Europese Unie.

Ursula von der Leyen i, voorzitter van de Europese Commissie: “Het was de moeite waard om voor dit akkoord te strijden, omdat we nu een eerlijke en evenwichtige overeenkomst met het VK hebben gesloten, die onze Europese belangen zal beschermen, zal zorgen voor eerlijke mededinging en onze visserijgemeenschappen de broodnodige voorspelbaarheid zal bieden. Eindelijk kunnen we de brexit achter ons laten en ons richten op de toekomst. Europa kan nu aan de slag.”

Michel Barnier i, hoofdonderhandelaar van de Europese Commissie: “We zijn nu aan einde gekomen van een zeer intensieve periode van vier jaar, en vooral in de afgelopen negen maanden, waarin wij hebben onderhandeld over een ordelijke terugtrekking van het VK uit de EU en over een gloednieuw partnerschap, waarover wij vandaag eindelijk overeenstemming hebben bereikt. De bescherming van onze belangen stond in deze onderhandelingen voorop, en ik ben blij dat we in deze opzet zijn geslaagd. Het is nu aan het Europees Parlement i en de Raad i om hun mening te geven over dit akkoord.”

De ontwerp-handels- en samenwerkingsovereenkomst bestaat uit drie hoofdpijlers:

  • - 
    Een vrijhandelsovereenkomst: een nieuw economisch en sociaal partnerschap met het Verenigd Koninkrijk
  • - 
    • - 
      De overeenkomst gaat niet alleen over de handel in goederen en diensten, maar ook over een breed scala van andere gebieden die in het belang van de EU zijn, zoals investeringen, mededinging, staatssteun, fiscale transparantie, lucht- en wegvervoer, energie en duurzaamheid, visserij, gegevensbescherming en coördinatie van de sociale zekerheid.
    • - 
      De overeenkomst voorziet in nultarieven en nulquota voor alle goederen die voldoen aan de toepasselijke oorsprongsregels.
    • - 
      Beide partijen hebben afgesproken een robuust gelijk speelveld te waarborgen door een hoog beschermingsniveau te handhaven op gebieden als milieubescherming, de strijd tegen klimaatverandering, koolstofbeprijzing, sociale en arbeidsrechten, fiscale transparantie en staatssteun, met doeltreffende binnenlandse handhaving, een bindend geschillenbeslechtingsmechanisme en de mogelijkheid voor beide partijen om corrigerende maatregelen te nemen.
    • - 
      De EU en het VK zijn het eens geworden over een nieuw kader voor het gezamenlijk beheer van de visbestanden in de wateren van de EU en het VK. Het Verenigd Koninkrijk zal de Britse visserijactiviteiten verder kunnen ontwikkelen, terwijl de activiteiten en de bestaansmiddelen van de Europese visserijgemeenschappen worden gevrijwaard en de natuurlijke hulpbronnen worden behouden.
    • - 
      Wat het vervoer betreft, voorziet de overeenkomst in continue en duurzame luchtvaart-, weg-, spoor- en scheepvaartverbindingen, hoewel de markttoegang minder goed is dan in de eengemaakte markt. De overeenkomst bevat bepalingen om ervoor te zorgen voor een gelijkwaardige mededinging tussen exploitanten uit de EU en het VK, zodat de passagiersrechten, de rechten van werknemers en de veiligheid van het vervoer niet worden ondermijnd.
    • - 
      Wat energie betreft, voorziet de overeenkomst in een nieuw model voor handel en interconnectiviteit, met garanties voor open en eerlijke mededinging, met inbegrip van veiligheidsnormen voor offshore-energie en de productie van hernieuwbare energie.
    • - 
      Qua coördinatie van de sociale zekerheid beoogt de overeenkomst een aantal rechten van EU-burgers en onderdanen van het VK te waarborgen. Dit geldt voor EU-burgers die na 1 januari 2021 in het VK werken of erheen reizen of verhuizen, en voor Britse onderdanen die in de EU werken, of erheen reizen of verhuizen.
    • - 
      Tot slot maakt de overeenkomst het mogelijk dat het VK blijft deelnemen aan een aantal vlaggenschipprogramma's van de EU voor de periode 2021-2027 (afhankelijk van een financiële bijdrage van het VK aan de EU-begroting), zoals Horizon Europa.
  • - 
    Een nieuw partnerschap voor de veiligheid van onze burgers
  • - 
    • - 
      De handels- en samenwerkingsovereenkomst voorziet in een nieuw kader voor rechtshandhaving en justitiële samenwerking in strafrechtelijke en civielrechtelijke zaken. De overeenkomst erkent de noodzaak van nauwe samenwerking tussen de nationale politiële en gerechtelijke instanties in strafzaken, vooral bij de bestrijding en vervolging van grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme. Zij bouwt nieuwe operationele capaciteiten op, rekening houdend met het feit dat het VK, als niet-EU-lid buiten het Schengengebied, niet over dezelfde faciliteiten zal beschikken als voorheen. De samenwerking op veiligheidsgebied kan worden opgeschort wanneer het VK geen gevolg geeft aan zijn verbintenis om het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de binnenlandse handhaving ervan te blijven naleven.
  • - 
    Een horizontale overeenkomst over governance: Een kader dat de tijd trotseert
  • - 
    • - 
      Om bedrijven, consumenten en burgers maximale rechtszekerheid te bieden, biedt een specifiek hoofdstuk over governance duidelijkheid over de wijze waarop de overeenkomst zal worden toegepast en gecontroleerd. Er wordt ook een Gezamenlijke Partnerschapsraad opgericht, die ervoor zal zorgen dat de overeenkomst correct wordt toegepast en geïnterpreteerd, en waarin alle zich voordoende problemen worden besproken.
    • - 
      Bindende handhavings- en geschillenbeslechtingsmechanismen zullen ervoor zorgen dat de rechten van bedrijven, consumenten en particulieren worden geëerbiedigd. Hierdoor kunnen bedrijven in de EU en het VK onder gelijke voorwaarden concurreren en wordt voorkomen dat een van beide partijen gebruik maakt van haar regelgevingsautonomie om oneerlijke subsidies toe te kennen of de mededinging te verstoren.
    • - 
      Beide partijen kunnen sectoroverschrijdende vergeldingsmaatregelen nemen wanneer de overeenkomst wordt geschonden. Deze sectoroverschrijdende vergelding geldt voor alle onderdelen van het economisch partnerschap.

Samenwerking op het gebied van buitenlands beleid, externe veiligheid en defensie valt niet onder de overeenkomst, aangezien het VK niet over deze kwestie wilde onderhandelen. Vanaf 1 januari 2021 beschikken het VK en de EU dus niet over een kader voor het ontwikkelen en coördineren van gezamenlijke antwoorden op uitdagingen op het gebied van buitenlands beleid, bijvoorbeeld het opleggen van sancties aan onderdanen of economieën van derde landen.

De handels- en samenwerkingsovereenkomst bestrijkt een aantal gebieden die in het belang van de EU zijn. Zij gaat veel verder dan traditionele vrijhandelsovereenkomsten en biedt een solide basis voor het behoud van onze al lang bestaande vriendschap en samenwerking. De overeenkomst waarborgt de integriteit van de eengemaakte markt en de ondeelbaarheid van de vier vrijheden (vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal). Er blijkt duidelijk uit dat het VK het ecosysteem van gemeenschappelijke regels, toezicht en handhavingsmechanismen in de EU verlaat en daarom niet langer de voordelen van het EU-lidmaatschap of de eengemaakte markt heeft. De overeenkomst biedt zeker niet de aanzienlijke voordelen die het VK als lidstaat van de EU heeft genoten.

Grote veranderingen in het vooruitzicht: voorbereidingen voor 1 januari 2021

Zelfs met de nieuwe handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK zal er op 1 januari 2021 veel veranderen.

Op die datum verlaat het VK de eengemaakte markt en de douane-unie van de EU, en laat alle EU-beleidsmaatregelen en internationale overeenkomsten achter zich. Het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal tussen het VK en de EU komt tot een einde.

De EU en het VK zullen twee afzonderlijke markten vormen, twee gebieden met verschillende wet en regelgeving. Dit zal belemmeringen opwerpen voor de handel in goederen en diensten en voor grensoverschrijdende mobiliteit en uitwisselingen die momenteel niet bestaan — in beide richtingen.

Het terugtrekkingsakkoord

Het terugtrekkingsakkoord blijft van kracht en beschermt onder meer de rechten van EU-burgers en onderdanen van het VK, de financiële belangen van de EU, en met vooral de vrede en stabiliteit op het eiland Ierland. De volledige en tijdige uitvoering van deze overeenkomst is voor de Europese Unie een belangrijke prioriteit geweest.

Dankzij intensieve besprekingen tussen de EU en het VK in het Gemengd Comité en de verschillende gespecialiseerde comités zal het terugtrekkingsakkoord — en met name het Protocol inzake Ierland en Noord-Ierland — op 1 januari worden geïmplementeerd.

Op 17 december is het Gemengd Comité EU-VK bijeengekomen om alle formele besluiten en andere praktische oplossingen in verband met de uitvoering van het terugtrekkingsakkoord goed te keuren. Als onderdeel van deze onderling overeengekomen oplossingen heeft het VK ermee ingestemd de omstreden clausules van de Britse Internal Market Bill in te trekken en geen soortgelijke bepalingen in de belastingwet op te nemen.

Volgende stappen

De inwerkingtreding van de handels- en samenwerkingsovereenkomst is bijzonder dringend.

  • - 
    Als voormalige lidstaat heeft het Verenigd Koninkrijk veel banden op economisch gebied en op andere gebieden met de Unie. Indien er na 31 december 2020 geen toepasselijk kader is dat de betrekkingen tussen de Unie en het Verenigd Koninkrijk regelt, zullen die betrekkingen aanzienlijk worden verstoord, ten nadele van particulieren, bedrijven en andere belanghebbenden.
  • - 
    De onderhandelingen konden pas in een zeer laat stadium vóór het verstrijken van de overgangsperiode worden afgerond. Een dergelijk laat tijdstip mag niet ten koste gaan van het recht dat het Europees Parlement overeenkomstig op grond van de Verdragen heeft om democratische controle uit de oefenen.
  • - 
    Gezien deze uitzonderlijke omstandigheden stelt de Commissie voor om de overeenkomst op voorlopige basis toe te passen, voor een beperkte periode tot en met 28 februari 2021.

De Commissie zal spoedig voorstellen indienen voor besluiten van de Raad over de ondertekening en voorlopige toepassing, en over de sluiting van de overeenkomst.

De Raad zal vervolgens met eenparigheid van stemmen van alle 27 lidstaten een besluit moeten vaststellen waarbij machtiging wordt verleend tot ondertekening en voorlopige toepassing van de overeenkomst met ingang van 1 januari 2021. Zodra deze procedure is afgerond, kan de handels- en samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK formeel worden ondertekend.

Vervolgens zal het Europees Parlement worden verzocht zijn goedkeuring aan de overeenkomst te hechten.

Als laatste stap van de kant van de EU moet de Raad het besluit betreffende sluiting van de overeenkomst vaststellen.

Meer informatie

Meer informatie over de terugtrekking van het VK uit de Europese Unie en het terugtrekkingsakkoord

Meer over...