Staatssteun: Commissie breidt tijdelijk steunkader uit naar het verschaffen van herkapitalisaties en achtergestelde schuld om de economie verder te ondersteunen in de context van de uitbraak van het coronavirus

• * 

  bijgewerkt op 8/5/2020, 20.25 uur, met een nieuwe alinea

De Europese Commissie i heeft een tweede wijziging aangenomen tot uitbreiding van het toepassingsgebied van de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun, die op 19 maart 2020 is aangenomen om de lidstaten in staat te stellen de economie te ondersteunen in de context van de uitbraak van het coronavirus. Op 3 april 2020 was al een eerste wijziging aangenomen.

Op basis van deze horizontale voorschriften heeft de Commissie in nauwe samenwerking met de lidstaten tot dusver naar schatting 1,9 biljoen EUR aan staatssteun voor de EU-economie goedgekeurd. Daardoor kunnen de lidstaten bedrijven de broodnodige liquiditeit verschaffen, jobs redden, onderzoek en ontwikkeling mogelijk maken en ervoor zorgen dat de producten voor de bestrijding van de uitbraak van het coronavirus beschikbaar zijn. Deze tweede wijziging is een aanvulling op de soorten maatregelen die al onder het tijdelijke steunkader en de bestaande staatssteunregels vallen: er worden criteria vastgesteld op basis waarvan de lidstaten bedrijven in nood herkapitalisaties en achtergestelde schuld kunnen verschaffen, zonder dat het gelijke speelveld in de EU in het gedrang komt.

Uitvoerend vicevoorzitter Margrethe Vestager i, belast met het mededingingsbeleid: “We blijven nauw samenwerken met de lidstaten om ervoor te zorgen dat Europese bedrijven toegang hebben tot de broodnodige liquiditeit. Onze regels maken het nu ook mogelijk om die steun te verlenen in de vorm van achtergestelde schuld. In de loop van de crisis zullen veel bedrijven ook kapitaal nodig hebben om het hoofd boven water te houden. Als de lidstaten steun willen verlenen, zullen we de regels van vandaag toepassen om te garanderen dat die steun met het geld van de belastingbetaler voldoende wordt vergoed en is gekoppeld aan voorwaarden, zoals een verbod op de uitkering van dividenden en de betaling van bonussen en verdere maatregelen om de concurrentieverstoringen te beperken. En voor de publieke transparantie zullen grote bedrijven ook verslag moeten uitbrengen over het gebruik van de ontvangen steun en de naleving van hun verplichtingen in verband met de groene en digitale transitie. Want we moeten de Europese waarden eerbiedigen en eerlijke concurrentievoorwaarden garanderen zodat we sterker uit deze crisis kunnen komen.

Dit is ook waarom staatssteuntoezicht alleen duidelijk niet genoeg is. We hebben een Europees herstelplan nodig dat groen en digitaal is, en alle Europese consumenten ten goede komt. Zo'n plan is in het belang van heel Europa, omdat deze wereldwijde symmetrische crisis niet mag omslaan in een asymmetrische schok die de lidstaten treft die minder ruimte hebben om hun industrie te stutten, en die ten koste gaat van het concurrentievermogen van de EU als geheel.”

Herkapitalisatiesteun voor bedrijven

Door de noodmaatregelen die de lidstaten hebben moeten nemen om de uitbraak van het coronavirus te beheersen, konden heel veel Europese bedrijven niet langer goederen produceren of diensten verrichten. Zij hebben verliezen geleden waardoor hun eigen vermogen is verminderd en zij minder mogelijkheid hebben om op de markten krediet op te nemen. Met deze tweede wijziging wordt daarom het tijdelijke steunkader uitgebreid om gerichte overheidsmaatregelen in de vorm van herkapitalisatiesteun aan niet-financiële bedrijven in nood mogelijk te maken en het risico voor de hele EU-economie kleiner te helpen maken.

Tegelijkertijd voorziet het tijdelijke steunkader in een aantal waarborgen om buitensporige concurrentieverstoringen in de eengemaakte markt te vermijden. Voorts staat de lidstaten vrij nationale maatregelen te ontwerpen waarmee aanvullende beleidsdoelstellingen worden nagestreefd, bijvoorbeeld het verder stimuleren van de groene en digitale transformatie van hun economie of het voorkomen van fraude, belastingontduiking of agressieve belastingontwijking.

• i) 

  Voorwaarden qua noodzaak, geschiktheid en omvang van de maatregel:Herkapitalisatiesteun mag alleen worden toegekend als er geen andere geschikte oplossing voorhanden is. Het moet ook in het gemeenschappelijk belang zijn om een maatregel te nemen, bijvoorbeeld om sociale problemen en marktfalen als gevolg van een aanzienlijk verlies van werkgelegenheid, de verdwijning van een innovatief of systeemrelevant bedrijf of het risico op verstoring van een belangrijke dienstverlening te vermijden. Ten slotte moet de steun beperkt zijn tot wat nodig is om het bedrijf levensvatbaar te houden. De steun mag niet verder gaan dan het herstellen van de kapitaalstructuur van de begunstigde tot die van vóór de uitbraak van het coronavirus.

• ii) 

  Voorwaarden inzake de toelating van de Staat in het kapitaal van bedrijven en de vergoeding: De Staat moet voldoende worden vergoed voor de risico's die hij door de herkapitalisatiesteun neemt. Om te garanderen dat het om een tijdelijke maatregel gaat, moet het vergoedingsmechanisme voorts de begunstigden en/of hun eigenaars aanzetten tot het uitkopen van de aandelen die de Staat door middel van de staatssteun heeft verworven.

• iii) 

  Voorwaarden inzake de exit van de Staat uit het kapitaal van de betrokken bedrijven: De begunstigden en de lidstaten moeten een exitstrategie ontwikkelen, in het bijzonder voor grote bedrijven die aanzienlijke herkapitalisatiesteun van de Staat hebben ontvangen. Als er zes jaar na de herkapitalisatie van beursgenoteerde bedrijven, of zeven jaar voor andere bedrijven, nog twijfel is over de exit van de Staat, zal een herstructureringsplan voor de begunstigde bij de Commissie moeten worden aangemeld.

• iv) 

  Voorwaarden inzake governance: Tot de volledige exit van de Staat uit het kapitaal geldt er voor de begunstigden een verbod op de uitkering van dividenden en de terugkoop van aandelen. Totdat ten minste 75 % van de herkapitalisatie is afgelost, geldt er voorts een strenge beperking voor de beloning van het management, waaronder een verbod op de betaling van bonussen. Deze voorwaarden zijn ook bedoeld om de begunstigden en hun eigenaars aan te zetten tot het uitkopen van de aandelen in handen van de Staat zodra de economische situatie dat toelaat.

• v) 

  Verbod op kruissubsidiëring en verwervingen: Om te garanderen dat begunstigden niet overmatig profiteren van de herkapitalisatiesteun door de Staat ten koste van de eerlijke concurrentie in de eengemaakte markt, mogen zij de steun niet gebruiken om economische activiteiten te steunen van geïntegreerde bedrijven die vóór 31 december 2019 economische moeilijkheden ondervonden. Totdat ten minste 75 % van de herkapitalisatie is afgelost, mogen andere begunstigden dan kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's of mkb'ers) voorts in beginsel geen belang van meer dan 10 % verwerven in concurrenten of andere marktdeelnemers in dezelfde sector, met inbegrip van upstream- en downstreamactiviteiten.

• * 

  Krachtens deze wijziging kunnen de lidstaten herkapitalisatieregelingen of individuele steunmaatregelen aanmelden. Bij de goedkeuring van een regeling zal de Commissie als voorwaarde stellen dat steun aan een bedrijf boven de drempel van 250 miljoen EUR apart wordt aangemeld met het oog op individuele beoordeling. Bedrijven die op 31 december 2019 al in moeilijkheden verkeerden, komen niet in aanmerking voor steun op grond van het tijdelijke steunkader.

Publieke transparantie en rapportage: Als herkapitalisatiesteun in het kader van een regeling aan begunstigden wordt toegekend, moeten de lidstaten binnen drie maanden na de herkapitalisatie nadere informatie bekendmaken over de identiteit van de bedrijven die steun hebben ontvangen, en het bedrag. Voorts moeten andere begunstigden dan kmo's of mkb'ers informatie publiceren over het gebruik van de ontvangen steun, onder meer over de wijze waarop de ontvangen steun de activiteiten van het bedrijf ondersteunt in overeenstemming met de EU-verplichtingen en nationale verplichtingen met betrekking tot de groene en digitale transformatie.

De Commissie erkent dat bedrijven in de komende herstelfase waarschijnlijk aanvullende grootschalige private en publieke investeringen nodig zullen hebben om de uitdagingen aan te gaan en de kansen aan te grijpen die van de groene en digitale transitie uitgaan. In dit verband stipt de Commissie aan dat deze wijziging van het tijdelijke steunkader eerder een aanvulling is op, dan een vervanging van bestaande mogelijkheden waarover de lidstaten beschikken om in het kader van de EU-staatssteunregels steun te verlenen. Zoals de Commissie al in haar mededeling van 14 januari 2020 had aangekondigd, zullen voorts de desbetreffende staatssteunregels, met name de richtsnoeren milieu- en energiesteun, tegen 2021 worden herzien in het licht van de beleidsdoelstellingen van de Europese Green Deal en zullen zij een kostenefficiënte en sociaal inclusieve transitie naar klimaatneutraliteit tegen 2050 ondersteunen. Aldus zal worden bijgedragen aan een herstelstrategie voor de Europese economie die de belangrijke dubbele groene en digitale transitie waarmaakt in lijn met EU-doelstellingen en nationale doelstellingen.

Steun aan bedrijven in de vorm van achtergestelde schuld

De wijziging van het tijdelijke steunkader van vandaag maakt het voor de lidstaten ook mogelijk om ondernemingen die als gevolg van de uitbraak van het coronavirus met financiële moeilijkheden worden geconfronteerd, te ondersteunen door tegen gunstige voorwaarden achtergestelde schuld aan bedrijven te verstrekken. Het gaat om schuldinstrumenten die zijn achtergesteld ten opzichte van gewone senior crediteuren in geval van insolventie, in aanvulling op de instrumenten waarover de lidstaten op grond van het bestaande tijdelijke steunkader beschikken, zoals het toekennen van senior schuld aan bedrijven in nood.

Achtergestelde schuld kan niet in eigen vermogen worden omgezet zolang het bedrijf in going concern is, en de Staat neemt minder risico. Aangezien bedrijven door achtergestelde schuld echter meer mogelijkheden krijgen om senior schuld aan te gaan, op soortgelijke wijze als bij kapitaalsteun, moet voor steun in de vorm van achtergestelde schuld echter in een hogere vergoeding worden voorzien, en in een verdere beperking van het bedrag ten opzichte van senior schuld in het kader van het tijdelijke steunkader. Als de lidstaten achtergestelde schuld willen verstrekken voor bedragen die de drempels overschrijden, zijn alle hierboven uiteengezette voorwaarden voor herkapitalisatiemaatregelen van toepassing.

Volgende stappen

Het gewijzigde tijdelijke steunkader zal tot eind december 2020 van kracht zijn. Aangezien solventieproblemen zich in de loop van de crisis pas in een later stadium kunnen voordoen, heeft de Commissie deze termijn alleen voor herkapitalisatiemaatregelen verlengd tot eind juni 2021. Om de nodige rechtszekerheid te garanderen, zal de Commissie vóór deze datums nagaan of het steunkader moet worden verlengd.

Ten slotte beziet de Commissie voortdurend of verdere maatregelen nodig zijn waarmee de lidstaten hun economie in deze moeilijke tijden kunnen ondersteunen en bedrijven kunnen helpen om sterker uit de crisis te komen. Dit kan ook betekenen dat het tijdelijke steunkader verder wordt gewijzigd. In dit verband houdt de Commissie momenteel ook de bestaande staatssteunregels tegen het licht, om na te gaan of ze coherent zijn met de beginselen die worden bekrachtigd in de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie tijdens de huidige uitbraak van het coronavirus.

Achtergrond

Op 19 maart 2020 heeft de Commissie een nieuwe tijdelijke kaderregeling aangenomen inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de uitbraak van het coronavirus, met als rechtsgrondslag artikel 107, lid 3, onder b), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie. De tijdelijke kaderregeling werd een eerste maal gewijzigd op 3 april 2020. In de tijdelijke kaderregeling wordt erkend dat de hele EU-economie momenteel ernstig wordt verstoord. Zij biedt de lidstaten de mogelijkheid om maximaal gebruik te maken van de flexibiliteit die de staatssteunregels bieden om de economie te stutten. Tegelijkertijd houdt zij de negatieve gevolgen voor het gelijke speelveld in de eengemaakte markt beperkt.

De tijdelijke kaderregeling helpt om gerichte economische steun te bieden en de negatieve gevolgen voor het gelijke speelveld in de eengemaakte markt te beperken. De uitbreiding van het toepassingsgebied van de tijdelijke kaderregeling tot steun in de vorm van herkapitalisaties is een aanvulling op de mogelijkheid voor lidstaten om bestaande aandelen van ondernemingen tegen marktkoers aan te kopen of op voet van gelijkheid samen met particuliere aandeelhouders. Dat soort operaties valt in beginsel niet onder het EU-staatssteuntoezicht. Dit kan van bijzonder belang zijn in geval van risico op vijandige overnames van strategische bedrijven door buitenlandse kopers. Dit is een aanvulling op de instrumenten waarover de lidstaten beschikken en die in de richtsnoeren van de Commissie zijn beschreven. Die instrumenten zorgen voor een stevige EU-brede benadering voor de screening van buitenlandse investeringen in tijden van een volksgezondheidscrisis en de daarmee samenhangende economische kwetsbaarheid.

Op 13 maart 2020 heeft de Commissie een mededeling over een gecoördineerde economische respons op de uitbraak van COVID-19 aangenomen, waarin deze mogelijkheden worden uiteengezet. Lidstaten kunnen bijvoorbeeld algemeen geldende wijzigingen doorvoeren ten gunste van bedrijven (bijv. betalingsuitstel voor belastingen of subsidiëring van werktijdverkorting in alle sectoren); die wijzigingen vallen niet onder de staatssteunregels. Ook kunnen zij bedrijven voor geleden schade compenseren wanneer die schade het gevolg is van en rechtstreeks veroorzaakt is door de uitbraak van het coronavirus. Dit kan nuttig zijn om sectoren te ondersteunen die bijzonder hard getroffen zijn, zoals het vervoer, het toerisme, de horeca en de detailhandel.