Nieuw Europees Parlement blaft wel maar bijt niet

De vijfjaarlijkse puzzel om de Europese topbanen is onverwacht snel gelegd. De Duitse Ursula von der Leyen i (60) volgt op 31 oktober Jean-Claude Juncker i op als voorzitter van de Commissie i, de belangrijkste post binnen de EU. Het Europees Parlement i stemde met een krappe meerderheid in.

Von der Leyen (VDL) slaagt dankzij druk van bondskanselier Merkel i op de Poolse Europarlementariërs van Recht en Rechtvaardigheid, de rechtse regeringspartij. Die stemmen, samen met die van de Britse socialisten en van de rechtse Italiaanse Vijf Sterren Beweging, gaven namelijk de doorslag. Dit geeft een pikant beeld aan de komst van de Duitse.

De meeste christendemocraten, de meeste liberalen en ruwweg twee derde van de sociaaldemocraten stemden voor VDL. De stemming was geheim wat niet belet dat het gonst van de speculaties. Om er enkele te noemen.

Polen en Hongarije, zijn dé notoire dwarsliggers in de EU omdat zij de spelregels van de rechtsstaat op hun manier uitleggen. ‘Juist die twee regeringen blijken nu beslissend te zijn geweest bij het binnenhalen van Von der Leyen’, aldus de nieuwssite Politico van 18 juli.

Eerst blokkeert de Hongaarse premier Orbán i in de Europese Raad i de promotie van Timmermans i tot Commissievoorzitter. Vervolgens bedankt de Poolse minister-president Morawiecki i in een speciale tv-uitzending zijn rechtse Europarlementsleden, omdat die Von der Leyen aan de meerderheid hielpen.

Twee weken lang heeft het hele Europese Parlement (EP) volop geblaft tegen de komst van Von der Leyen (VDL). Maar uiteindelijk beten zij niet. De Duitse kreeg 383 stemmen, ofwel negen meer dan de vereiste 374. Dat is overigens de laagste score ooit. Tegen haar komst stemden 327 Europarlementsleden en 22 onthielden zich.

Een maandenlange crisis rond de vrijkomende vijf topbanen zou het beeld oproepen van een alsmaar ruziënd Europa. Dat vooruitzicht heeft Merkel i doen besluiten de dwarse rechtse Polen dan maar om steun te vragen. Was VDL namelijk afgewezen dan waren de 28 Europese leiders teruggeroepen van vakantie. Binnen vier weken moesten zij een andere kandidaat presenteren.

Waar was echter een – bij voorkeur Duitse - christendemocratische vrouw van het niveau Von der Leyen te vinden? Bovendien pas in september wilde het Europees Parlement opnieuw gaan stemmen. Dit scenario betekende een ongekende botsing tussen de Europese Raad en het Europees Parlement.

Een bevlogen speech van VDL gevolgd door een urenlang debat deed op 16 juli in Straatsburg de wind draaien. Von der Leyen ging vooral in op de eisen van de linkerzijde. Zo beloofde zij een klimaatwet die de uitstoot van CO2 in Europa tegen 2050 ruimschoots halveert en een taks op vervuilende buitenlandse producten. Daarmee kwam zij verregaand tegemoet aan de Europese groenen i, die niettemin vervolgens tóch massaal tegen stemden.

VDL wil zich er verder voor inzetten dat het EP voortaan wetsvoorstellen mag doen. Dat voorrecht i ligt nu bij de Commissie. Verder wil zij een Europees minimumloon en een Commissie met daarin de helft vrouwen. Bovendien een migratiebeleid dat de lekke grenzen van Schengen dicht en de vluchtelingen en migranten spreidt over de héle EU.

Hier past de kanttekening dat de Commissievoorzitter weinig kan doen om deze ambitieuze beloften werkelijk te realiseren. De 28 regeringen zijn over al deze plannen al jaren verdeeld. Zo degradeerde de beoogde Europese klimaatwet wegens Pools verzet zo pas in de Europese Raad tot een voetnoot.

De steun vanuit Polen is opmerkelijk omdat VDL belooft om de sancties tegen dat land en tegen Hongarije wegens niet naleving van de rechtsstaat (zoals politiek onafhankelijke rechtspraak) door te zetten. Staat dat laatste nog wel te gebeuren? Premier Orbán laat intussen weten dat zijn steun ‘niet zonder voorwaarden’ was. VDL verwees in haar toespraken in Straatsburg nooit naar artikel 7 i van het Verdrag van Lissabon waarop zulke sancties berusten.

Hoe dan ook is de traditionele vijfjaarlijkse machtsstrijd om de vijf Europese topbanen binnen twee weken beslecht. Vorige keer duurde dat maar liefst drie maanden. Dit is een succes voor de Europese Raad en vooral voor het duo M&M: Merkel en president Macron. Ook de meerderheid van het Europees Parlement verdient een compliment omdat een crisis is vermeden.

Mevrouw Von der Leyen staat nu voor de heetste zomer van haar hele politieke leven: het samenstellen van een nieuwe Europese Commissie i. Na de zomer krijgt het Europese Parlement daarover het laatste woord.