Vragen en antwoorden: De nationale energie- en klimaatplannen in het kort

Wat zijn de nationale energie- en klimaatplannen?

De nationale energie- en klimaatplannen (NEKP's) zijn de eerste instrumenten voor planning op middellange termijn die de lidstaten moeten opstellen om de doelstellingen van de energie-unie te halen, met name de overeengekomen energie- en klimaatdoelstellingen van de EU i voor 2030. In hun NEKP moeten alle lidstaten aangeven hoe die plannen daaraan zullen bijdragen.

De energie- en klimaatplannen hebben een vaste structuur die is vastgesteld in de verordening over de governance van de energie-unie en klimaatactie. Dat zorgt voor de vergelijkbaarheid en beleidssamenhang en draagt bij tot een breder Europees debat over energie- en klimaatprioriteiten. De plannen volgen daarom ook de vijf dimensies van de energie-unie: energie-efficiëntie op de eerste plaats; een volledig geïntegreerde interne energiemarkt; een koolstofarme economie; energiezekerheid, solidariteit en vertrouwen; en onderzoek, innovatie en concurrentievermogen. Per dimensie moet elke lidstaat doelstellingen en/of bijdragen vastleggen, en aangeven met welk beleid en welke maatregelen die nationale doelen gehaald moeten worden. De plannen moeten worden gebaseerd op een grondige analyse met aandacht voor de verwachte impact van de voorstellen. Elke lidstaat moet zijn plan ook bespreken met de nationale belanghebbenden en met de buurlanden binnen de EU. De NEKP's zijn een essentieel instrument voor de transitie naar schone energie en bieden Europese bedrijven zekerheid met het oog op investeringen.

Alle EU-lidstaten moesten uiterlijk op 31 december 2018 hun ontwerp van nationale energie- en klimaatplannen (NEKP's) opstellen. De deadline voor het indienen van de definitieve plannen is 31 december 2019. De vandaag gepresenteerde aanbevelingen en mededeling horen bij de dialoog van de Commissie met de lidstaten om te garanderen dat alle plannen uiteindelijk gedetailleerd, degelijk en ambitieus genoeg zijn.

Wat heeft de Commissie vandaag goedgekeurd? Wat is vandaag de belangrijkste boodschap aan de lidstaten?

De vandaag gepresenteerde mededeling en aanbevelingen van de Commissie vormen een evaluatie van de voorlopige geïntegreerde nationale energie- en klimaatplannen en helpen de lidstaten om die plannen tegen eind 2019 af te ronden. Het doel is de juiste planningsinstrumenten vast te stellen die de lidstaten ondersteunen en de EU als geheel in staat stellen de doelstellingen van de energie-unie in alle vijf dimensies te halen, met name de energie- en klimaatdoelstellingen voor 2030.

In haar mededeling en aanbevelingen vraagt de Commissie aan de lidstaten om de nationale plannen in meerdere opzichten te verbeteren:

Wat energie-efficiëntie en het aandeel hernieuwbare energie betreft wordt sommige lidstaten verzocht hun inspanningen op te voeren en hun nationale potentieel beter te benutten. Andere moeten hun ambitieuze doelstellingen bevestigen.

De lidstaten moeten ook meetbare, haalbare, realistische en tijdgebonden doelstellingen vaststellen voor alle vijf dimensies.

Verder moeten de meeste lidstaten nader toelichten hoe ze hun nationale doelstellingen en bijdragen zullen halen, met voor elke dimensie concrete extra beleidslijnen en maatregelen.

Het is de eerste keer dat de lidstaten zoiets doen, en ze hebben de voorbije maanden regelmatig en constructief met de Commissie samengewerkt. De Commissie blijft de lidstaten helpen om de nationale plannen te verbeteren en rekening te houden met de aanbevelingen. De Commissie blijft ook een inclusief debat over de NEKP's stimuleren, regionale samenwerking tussen lidstaten ondersteunen en, als daar behoefte aan is, technische bijstand verlenen.

Bestaat het risico dat de doelstellingen voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie voor 2030 niet worden gehaald?

Voorlopig schieten de nationale energie- en klimaatplannen tekort, zowel qua hernieuwbare energie als qua energie-efficiëntie. Voor hernieuwbare energie kan de kloof 1,6 procentpunten bedragen. Voor energie-efficiëntie kan de kloof wel 6,2 procentpunten zijn (uitgaande van het primaire energieverbruik) of 6 procentpunten (als rekening wordt gehouden met het eindenergieverbruik).

Het goede nieuws is dat de lidstaten nu zes maanden de tijd hebben om hun ambities op nationaal niveau te verhogen. Ons gemeenschappelijk doel is ervoor te zorgen dat de som van de nationale bijdragen zoals gepresenteerd in de definitieve NEKP's, minstens even groot is als het niveau van de overeengekomen EU-doelstellingen (32% voor hernieuwbare energie; 32,5% voor energie-efficiëntie).

Wat betekenen deze plannen voor de afspraken die de EU in het kader van de Overeenkomst van Parijs heeft gemaakt?

De EU en haar lidstaten hebben in het kader van de Overeenkomst van Parijs toegezegd om de binnenlandse uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 40% ten opzichte van 1990 te verminderen. Op basis van de maatregelen en nationale doelstellingen die worden aangekondigd in de voorlopige nationale klimaat- en energieplannen (en met conservatieve schattingen voor landen waar die plannen nog ontbreken) zal de totale uitstoot van de EU in 2030 inderdaad die beoogde daling van 40% ten opzichte van 1990 halen.

Als de gekozen doelstellingen op het gebied van klimaat, energie en schone mobiliteit voor 2030 volledig worden uitgevoerd, kan die daling zelfs op 45% uitkomen. Uit de evaluatie van de Commissie blijkt echter dat de ontwerpplannen nog niet ambitieus genoeg zijn.

Halen de lidstaten de nationale broeikasgasdoelstellingen voor emissies die niet onder de EU-regeling voor emissiehandel vallen?

De lidstaten plannen aanvullend beleid om hun bindende nationale streefcijfers te halen voor broeikasgasemissies die niet onder de EU-regeling voor de handel in emissierechten (ETS) vallen. Bij elkaar zouden die de uitstoot tegen 2030 al met 28% verminderen ten opzichte van 2005. Dit is veel beter dan eerdere prognoses, maar voor de EU als geheel nog steeds 2 procentpunten te weinig om de afgesproken minimumbijdrage van de niet-ETS-sectoren te halen, namelijk -30%.

De doelstellingen van de lidstaten variëren van 0 tot -40%. De landen mogen ook in grote mate zelf bepalen hoe ze die doelstellingen willen halen. De binnenlandse maatregelen zijn vooral gericht op de bouw en het vervoer. Sommige lidstaten overwegen overdrachten tussen lidstaten of een extra uitstootverminderingen door minder of ander gebruik van land en aanpassingen in de bosbouw.

Wat betekenen de plannen voor het EU-streven naar klimaatneutraliteit op lange termijn?

De Commissie heeft voorgesteld dat de EU tegen 2050 klimaatneutraal moet worden. Het Europees Parlement heeft zich al achter deze ambitie geschaard, de Raad is nog aan het overleggen.

Op grond van de governanceverordening moeten de lidstaten tegen januari 2020 ook hun nationale langetermijnstrategieën uitwerken. De nationale energie- en klimaatplannen en de langetermijnstrategieën moeten complementair zijn, met samenhangende doelstellingen voor 2030 en daarna. Ondertussen bevatten al meer dan de helft van de NEKP's doelstellingen of ambities voor 2050, al zijn die niet altijd even gedetailleerd.

Wat zijn de gevolgen voor de Europese burgers en consumenten?

Deze evaluatie is een cruciale stap om te komen tot degelijke, volledige en betrouwbare nationale energie- en klimaatplannen.. Die NEKP's zijn ook in dit opzicht onmisbaar om de ambitieuze doelstellingen voor 2030 te halen als het gaat om energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en de vermindering van de broeikasgasemissies. Dankzij de nationale plannen kunnen de EU-landen beleid en maatregelen op elkaar afstemmen en investerings- en innovatiebehoeften aanpakken. Dat geeft investeerders meer zekerheid, terwijl de structurele hervormingen de groei en werkgelegenheid in Europa stimuleren. De NEKP's zijn ook een cruciale aanjager van een kosteneffectieve omslag om onze industrie klimaatneutraal, circulair en duurzaam te maken, in het belang van zowel de samenleving als onze planeet. Tot slot kan de EU dankzij de NEKP's beter met de rest van de wereld samenwerken aan de prioriteiten voor de overgang naar schone energie.

De evaluatie door de Commissie van de ontwerpplannen geeft een unieke inkijk in de koers die de lidstaten met hun energie- en klimaatdoelstellingen volgen. De aanbevelingen bieden een gemeenschappelijke, solide en vergelijkbare basis die het maatschappelijk middenveld kan gebruiken om de gemeenschappelijke uitdagingen en langetermijndoelstellingen van de EU op nationaal niveau te blijven bevorderen.

Deze evaluatie biedt extra input voor toekomstige openbare raadplegingen, dialogen en regionale samenwerking, zoals bepaald in de governanceverordening.

Wat is het wettelijk kader van de nationale energie- en klimaatplannen?

Op 24 december 2018 is de Verordening inzake de governance van de energie-unie en klimaatactie (de governanceverordening) in werking getreden. De verordening bevat een gemeenschappelijk kader voor het energie- klimaatbeleid van de Europese Unie en haar lidstaten.

De lidstaten moeten in hun NEKP laten zien hoe zij zullen bijdragen aan die doelstellingen van de energie-unie, met name de energie- en klimaatdoelstellingen voor 2030. Enkele concrete EU-doelstellingen, op grond van de eind 2018 in werking getreden herziene richtlijn energie-efficiëntie en de richtlijn hernieuwbare energie, zijn een aandeel hernieuwbare energie van ten minste 32% (van het totale energieverbruik), en een energie-efficiëntieverhoging van ten minste 32,5%.

Wat zijn de volgende stappen?

De volgende zes maanden — tot eind 2019 — zijn cruciaal voor de afronding van de nationale energie- en klimaatplannen. De Commissie roept de lidstaten nu op om die NEKP's te verbeteren aan de hand van de mededeling en aanbevelingen van vandaag.

Om te garanderen dat de definitieve NEKP's die eind 2019 moeten worden ingediend, aan alle vereisten voldoen en aansluiten bij de ambitieuze EU 2030-doelstellingen, verzoekt de Commissie de Raad om een debat te openen over de grootste prioriteiten die de Commissie in deze mededeling en aanbeveling heeft beschreven. Alleen zo zullen de definitieve NEKP's ambitieus genoeg zijn.

Om de aanstaande uitwisselingen te structureren en zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, heeft de Commissie [zeven] hoofdprioriteiten aangewezen: De ambitie en het beleid op het niveau van de doelstellingen voor 2030 brengen; alle betrokken ministeries op nationaal niveau erbij betrekken; optimaal samenwerken met naburige lidstaten; met de NEKP's het bedrijfsleven, het concurrentievermogen en innovatie stimuleren; investeringen aantrekken en financieringsmogelijkheden opsporen; de sociale dimensie volledig integreren; rekening houden met langetermijndoelstellingen en een langetermijnvisie.

MEMO/19/2997

---