Succesvol bestuur terwijl de politiek faalt. Oratie van prof. Ken Meier

Het woord bureaucratie heeft voor Ken Meier géén negatieve bijklank. De hoogleraar Bestuurskunde geeft een verhelderend inzicht in de relatie tussen democratisch gekozen politici en de bureaucratie, of ambtenarij. Zijn oratie is maandag 20 mei.

Ken Meier vestigt in zijn oratie de aandacht op de bijzondere relatie tussen bureaucratie en democratie. Hij heeft twee belangrijke punten van zorg. Ten eerste stelt hij dat de politiek in democratieën overal ter wereld faalt, waardoor de kloof tussen kiezers en politiek groot is. Die kloof vormt een probleem voor ambtenaren, want zij worden geacht de politiek te volgen en krijgen tegelijk te maken met kritiek uit de bevolking. Het vertrouwen in de overheid daalt. Daaruit volgt Meiers ambitie: de ambtenarij moet ook worden gezien als een institutie die het publiek vertegenwoordigt.

Ken Meier: 'Het werk van ambtenaren is ingewikkelder geworden.'

De bedoeling is…

Idealiter filteren gekozen politici uit de kakofonie van meningen en belangen ideeën voor effectief beleid en verdeling van middelen. Vervolgens zorgt de ambtenarij voor uitwerking en implementatie van dat beleid. Een ambtenarenapparaat kan optimaal functioneren, zo formuleerde Meier in eerder onderzoek, als het

• - 

  duidelijke doelen krijgt opgelegd;
• - 

  er politieke steun is voor die doelen;
• - 

  er passende middelen beschikbaar zijn en
• - 

  het de autonomie heeft om op basis van expertise de doelen te realiseren.

Het democratische politieke systeem is ontworpen om aan deze voorwaarden te voldoen.

…maar de politiek faalt

De politiek faalt echter. Volgens Meier zijn daar overal ter wereld voorbeelden van te vinden, maar hij illustreert het aan de hand van de VS. ‘In plaats van conflicten op te lossen, zwalkt het politieke systeem van crisis naar crisis en streven partijen en kandidaten alleen naar politiek voordeel in de volgende verkiezingsronde.’ Enorme begrotingsproblemen en de inmiddels bekende shutdowns zijn het gevolg.

Het werk van ambtenaren is hierdoor veel ingewikkelder geworden. Om de publieke dienstverlening toch de laten aansluiten op de behoeften van burgers en de samenleving als geheel, is het gebruikelijke topdown-perspectief op het functioneren van het overheidsapparaat onvoldoende. Zo zijn er inmiddels tal van manieren van inspraak van burgers in de beleidsvorming en -uitvoering ontwikkeld. Met dergelijke inspraakmogelijkheden worden echter niet alle groepen in de bevolking bereikt. Een diverse en representatieve overheidsorganisatie is daar ook voor nodig.

Tekst: Rianne Lindhout