Ierland.......inside out!

Fotograaf en journalist Bruno van den Elshout reisde voor zijn project Us Europeans een jaar lang door de EU en stelde aan de hand van deze reis het boek 'Crossroad Europe samen. In de serie 'Europe inside out' vertelt hij hoe het dagelijks leven in elk van de EU-landen er uit ziet.

Introductie

Mijn Us Europeans rondreis begon in Ierland. Ik had Ierland tijdens eerdere reizen al leren kennen als een land van sympathieke mensen. Ondanks hun moeizame geschiedenis en het overwegend regenachtige weer houden de Ieren altijd moed.

Hetzelfde maar dan anders

Ieren zijn gemakkelijk in de omgang en kunnen met iedereen overweg. Ook met Nederlanders hebben ze weinig problemen. Het is makkelijk om met een Ier een gesprek aan te knopen over een internationaal voetbaltoernooi. Ierland schakelde Nederland uit in de kwalificaties voor het WK van 2002 in Zuid-Korea en daar zijn de Ieren erg trots op. Omgekeerd heeft Nederland vaak Ierland uit grote toernooien geschoten, maar daar bestaat weinig frustratie over. Ierland heeft een typische underdogcultuur. Alles wat beter afloopt dan het slechtst mogelijke scenario, komt in aanmerking om uitgebreid gevierd te worden.

Ierland is een katholiek land en de wetgeving is, vergeleken met Nederland, streng als het om kwesties als abortus en euthanasie gaat. Sinds Ierland lid werd van de EEG (1973, nu Europese Unie ) zijn jongere generaties veel vrijer over geloofszaken gaan denken, vooral in de steden. Veel jonge Ieren zijn onder de indruk van de Nederlandse tolerantie en moed.

Ierland en Nederland

Afgezien van weekendtripjes naar Amsterdam zien de Ieren Nederland meestal niet als een topbestemming om hun vakantie door te brengen. Ieren, net als Nederlanders, zoeken vooral de zon die op hun eigen eiland vaak achter grijze wolken verscholen gaat. De stranden van Spanje en Griekenland zijn voor Nederlanders daarom een geschikte plek om Ieren tegen het lijf te lopen.

De pub

De pub neemt een centrale plaats in het Ierse leven in. Niet alleen op weekendavonden zijn Ieren in de pub te vinden. Ook bij sportwedstrijden, kerkbezoeken, trouwerijen en zelfs begrafenissen is een gezamenlijk bezoek aan de pub een must. Behalve bier bieden veel pubs ook wisselende entertainmentprogramma’s. Muziek, dans, sportuitzendingen, semi-fastfood, karaoke – de pub is in Ierland ‘the place to be’ om nieuwe vrienden te maken. Geen wonder dat zoveel ondernemers buiten Ierland geïnteresseerd zijn in het openen van Ierse pubs.

In contact met Ieren

Ieren zijn vaak joviaal in het eerste contact, maar ze zijn niet allemaal even goed in het vrienden blijven. Uit het oog, of liever: uit het land, is al snel uit het hart. Ben je vrienden geworden met een Ier in de pub, dan vult de volgende nieuweling jouw plaats op zodra je het dorp verlaat. Veel mede-Europeanen vinden de Ieren daarom wat oppervlakkig. Dat neemt niet weg dat je veel lol met ze kunt hebben. Ieren zijn vaak erg spontaan en je hoeft niet raar op te kijken als ze tijdens een avond uit zomaar besluiten samen te gaan zingen, gitaar te gaan spelen of traditioneel te dansen naarmate de avond vordert.

Iers-Engels en Gaelic

De Ieren spreken niet precies hetzelfde Engels zoals dat op Nederlandse scholen onderwezen wordt. In de steden is dat niet direct een probleem. Buiten de steden vaak wel. Het Iers-Engels kan daar zo anders zijn dat je het niet direct als Engels herkent. In een aantal kustregio’s spreken plaatselijke bewoners geen Engels maar Gaelic. Officieel is Gaelic zelfs de eerste taal van Ierland. Lange tijd was het erg impopulair, maar de laatste jaren maakt Gaelic een revival door. Na tientallen jaren van integratie met Europa zijn de Ieren bang geworden dat ze hun eigen identiteit aan het verliezen zijn. De opleving van Gaelic is een direct gevolg van die heimwee naar Ierse culturele tradities. Gelukkig voor de Ieren heeft de Europese Unie Gaelic in 2005 geaccepteerd als officiële EU taal.

Hoe begroeten?

Ieren groeten elkaar losjes en informeel. De Nederlandse drie kussen zijn niet gebruikelijk. Vaker geven jongeren elkaar een ‘hug’, of een knuffel. Mannen geven elkaar een hand.

Begroetingen zijn weinig anders dan in andere Engelssprekende landen. ‘Céad míle fáilte’ staat vaak op bordjes maar wordt in de omgang weinig gebruikt. Het betekent: Honderdduizendmaal welkom. Populairder is de vraag ‘What’s the craic?’, wat in het Nederlands vertaald zou worden als ‘Hoe gaat’ie?’ of ‘Nog wat meegemaakt’? In films word ‘Top of the morning’ wel als typisch Iers aangeduid. De Ieren zelf denken eerder aan een Amerikaan die in een film wordt geacht zich als Iers voor te doen.

Typisch Iers

Op een klein aantal schrijvers en dichters na staan de Ieren niet bekend als diepzinnige filosofen. Citaten van beroemde Ierse schrijvers vind je overal in boekwinkels en de Ieren drukken zich ook vaak in tegeltjeswijsheden uit. De meest interactieve gesprekken gaan over sport. Daar heeft Ierland er veel van. Voetbal is populair, maar moet het in veel regio’s afleggen tegen lokale sporten als Gaelic football en hurling. Iedere regio heeft een dominante sport en ook de teams zijn regionaal georganiseerd. Ten opzichte van Nederland is in Ierland het supporterschap nog vaak een vanzelfsprekende kwestie. Sporters spelen voor hun lokale team, supporters ondersteunen hun lokale team. Transfers bestaan in de Ierse veldsporten amper. Alleen verhuizing van de ene naar de andere county zou iemand van team kunnen doen veranderen, maar zelfs dat is zeldzaam.

De Ieren zijn dol op vakantie en verlaten daarvoor graag hun groene eiland. Ze komen vaak roodbruin terug. Hoe roder of bruiner, hoe trotser. Dankzij goedkope vliegtuigmaatschappijen is het in de voorbije jaren steeds makkelijker geworden voor de Ieren om vanaf hun eiland de Middellandse Zeekust te bereiken. Net als in veel andere landen zijn vakantiebestemmingen een populair gespreksonderwerp voor Ierse jongeren.

De grote hoeveelheid Polen in Ierland is ook een gemakkelijke aanleiding voor een gesprek. Nagenoeg iedereen heeft een mening over de nieuwe medelanders, die vooral in de hoofdstad Dublin uitgebreid vertegenwoordigd zijn. Voor het gemak maken veel Ieren weinig onderscheid tussen de verschillende voormalige Oostbloklanden. Spreekt iemand geen Engels maar iets wat vaag met Russisch te maken heeft, dan wordt hij direct als een Pool gezien.

Gespreksonderwerpen

Voor buitenlanders gelden de inkoppertjes dat Ierland-specifieke complimenten erg gewaardeerd worden. Fans van hurling en Guinnessbier hebben al snel een streepje voor op andere bezoekers. U2 en The Dubliners behoren ook tot de mogelijke gespreksonderwerpen maar leveren over het algemeen minder voordeel op. Die bekende Ierse bands zijn in het buitenland veelal populairder dan in Ierland zelf.

Zoek voor je naar Ierland gaat ook even op wat Leprechauns zijn. Lukt dat niet, vraag er dan naar in willekeurig welke pub op willekeurig welke hoek van willekeurig welke straat. Het levert waarschijnlijk een leuk gesprek op, met hopelijk spannende verhalen.

Veel Ierse uitdrukkingen verwijzen naar God, Jezus, Maria en andere bijbelse figuren. Toch is religie als gespreksonderwerp niet populair. Een eventueel meningsverschil over het geloof wordt gezien als lastig en wordt daarom liever op voorhand vermeden.

De Kwestie Noord-Ierland is ook geen aanrader, want ook die leidt onherroepelijk tot meningsverschillen. Veel Ieren vinden dat Ierland het hele eiland omvat en dat het Verenigd Koninkrijk niks in Noord Ierland te zoeken heeft. Anderen vinden dat de katholieken in Noord Ierland misbruik maken van hun Ierse achtergrond, de Ierse vlag en typisch Ierse symbolen.

Met een oog op de geschiedenis is het logisch dat England niet bepaald populair is onder de Ieren. Pas aan het begin van de 20e eeuw werd Ierland onafhankelijk van Engeland, dat onder anderen verantwoordelijk wordt gehouden voor de grote Ierse hongersnoden in de 19e eeuw. Tijdens de beruchte aardappelhonger (1845-1852) stierven miljoenen Ieren en verhuisden er nog eens een paar miljoen naar de Verenigde Staten. De grootste problemen met de Engelsen behoren vandaag de dag tot het verleden. Hordes jonge Ieren gebruiken Engeland zelfs als springplank naar de rest van de wereld. Studies, stages en banen in Engeland zijn populair onder Ierse jongeren die nog altijd de druk van het katholieke geloof op hun schouders voelen.

Don'ts en Do's

Onder tienermeisjes staat Engeland vooral bekend als het land van de abortusmogelijkheden. In Ierland is abortus nog altijd verboden. Daarnaast mogen zwangere vrouwen Ierland niet verlaten als ze van plan zijn tijdens hun verblijf in het buitenland een abortus te ondergaan. Net als geloof is ‘abortus’ geen bijster welkom discussieonderwerp om met buitenlanders te bespreken. De benadering van omstreden vraagstukken wordt in de volksmond samengevat als: ‘Een Ierse oplossing voor een Iers probleem’. Hoor je die zin, dan weet je dat je beter van gespreksonderwerp kunt wisselen als je het gezellig wilt houden.

Ieren zijn erg behulpzaam, vooral als het ze weinig moeite kost. Dat ze je daarbij lachend de verkeerde kant opsturen kan een vervelend maar onbedoeld bij-effect zijn. Net als in de meeste andere Europese landen is het gebruik of bezit van softdrugs strafbaar. Een beetje marihuana meenemen uit Nederland kan je flink in de problemen brengen en is dus bepaald niet aan te raden.

Ierland is een veilig land, waar je weinig andere problemen hoeft te verwachten dan wat je in Nederland zou kunnen tegenkomen. Steek- en vechtpartijen komen regelmatig in het nieuws, maar niet meer of minder dan in Nederland. In Ierland komen geen levensbedreigende diersoorten voor. Dat is mede te danken aan Sir Patrick die volgens de legende alle slangen van het eiland heeft weggejaagd.

Eten en drinken

Lokale keuken

Ierland staat niet bekend om zijn indrukwekkende lokale keuken. Een traditioneel Iers ontbijt bestaat uit gebakken bacon, gebakken ei, gebakken worst, gebakken tomaat met daarbij witte en zwarte bloedworst. In de praktijk eten veel Ieren ’s ochtends cornflakes of een snel belegde snee brood.

Aan de lunch wensen de Ieren weinig tijd te besteden. Een snelle sandwich van de winkel op de hoek volstaat meestal. Meer dan eens wordt er tijdens het opeten van de sandwich gewoon doorgewerkt, doorgestudeerd of doorgepraat.

Hoofdbestanddeel van het avondmenu is van oudsher de aardappel. Net als in Nederland gaan de aardappels vergezeld van een stuk vlees en een portie groenten. Net als Nederlanders houden de Ieren niet van ingewikkeld als het op eten aankomt. Ze maken er geen probleem van om verschillende bestanddelen te husselen. De Ierse versie van stampot is ‘Irish stew’, die bestaat uit lamsvlees, aardappelen, worteltjes, ui en verschillende kruiden.

Veel Ierse jongeren eten ongezond. Magnetronmaaltijden gaan als zoete broodjes over de toonbank en tussen de middag eten veel mensen een ‘snelle sandwich’. Pasta en rijst zijn minstens net zo populair geworden als de aardappel, terwijl groente en fruit steeds minder makkelijk en in minder variaties verkrijgbaar zijn. Overgewicht is een groeiend probleem onder de Ierse jeugd. Tegelijkertijd zijn lijnen, aankomen en afvallen voor sommige Ieren juist een dagbesteding geworden. Weer anderen besteden meer tijd aan drinken dan aan eten. Het lokale Guinessbier vult aardig, wat sommige Ieren uitnodigt om hun maaltijd in vloeibare vorm tot zich te nemen.

(On)gehoorzaamheid

De Ieren zijn vooral ondeugend als het om regels gaat. Uit de tijd van de Engelse overheersing hebben ze onthouden dat je iemand beter voor het lapje kunt houden dan zijn gezag in twijfel trekken. Ieren willen daarom nog wel eens precies het tegenovergestelde zeggen van wat ze bedoelen, of het omgekeerde doen van wat ze beloven. Ieren zijn geen fanatieke regelbrekers, maar ze houden er niet van om verteld te worden wat ze moeten doen.

In het verkeer hebben de Ieren alvast geluk: de maximumsnelheid van 80 of 100 km/u is op de meeste landweggetjes niet eens haalbaar. Ook bij overmatig alcoholgebruik wordt op het platteland wel eens een oogje dichtgeknepen, maar het is voor buitenlanders niet aan te raden om daar op voorhand van uit te gaan.

Leuke woorden

Net als in de meeste Engelstalige landen houdt de vraag ‘How are you’ weinig anders in dan ‘Hallo!’. Antwoord geven is dan ook ongepast, zeker als het allemaal niet bepaald voor de wind gaat. De beste reactie is ‘And yourself?’, wat vervolgens ook weinig reactie losmaakt, anders dan het begin van het eigenlijke gesprek. ‘My love’ kunnen Ieren tegen iedereen zeggen met wie ze in een gezellig gesprek gaan. Ook dat heeft inhoudelijk weinig te betekenen.

Gaelic is lange tijd onpopulair geweest bij de jeugd, maar veel woorden die in het Iers-Engels voorkomen zijn wel direct geimporteerd uit het Gaelic. Zo heet de premier van Ierland ‘Taoiseach’ en wordt er geproost met ‘Sláinte’, uit te spreken als Sloawntsje. Ierse voornamen zijn ook populair. Veel meisjes delen hun voornaam met Sinéad O’Connor, terwijl veel jongens de namen Seán, Eoghan of Diarmuid meekrijgen. Plaatsnamen worden standaard tweetalig op verkeersborden weergegeven. In de omgang gaat de plaatsnaam trouwens bijna altijd vergezeld van de naam van het omliggende graafschap, net zoals in de VS plaatsnamen vaak gevolgd worden door de staat.

Grappige feitjes

Saint Patrick's Day

Ieren houden van feest. Op Saint Patrick’s Day, 17 maart, vieren Ieren over de hele wereld grote feesten die met veel drank gepaard gaan. Hoewel Saint Patrick’s Day officieel een katholieke feestdag is, merk je daar nog weinig van. Ons Sinterklaasfeest is er heilig bij.

Guiness Book of Records

De link tussen het Guinness Book of Records en het gelijknamige biermerk berust niet op toeval. Het Guiness Book of Records werd in de jaren ’50 bedacht door de toenmalige directeur van de Guinness brouwerij. Volgens het volksverhaal had hij destijds een gesprek met een vriend, hoogstwaarschijnlijk in een pub, over welke vogel het snelst kon vliegen. Uit het bijbehorende meningsverschil ontstond het idee om de meest uiteenlopende records te gaan bijhouden.

Rookverbod

Ierland was het eerste Europese land dat een algemeen rookverbod afkondigde. Dat gebeurde al in maart 2004, ruim 4 jaar eerder dan in Nederland. Het verbod wordt algemeen als een succes beschouwd, ook door niet-rokers. Toch zijn er ook negatieve gevolgen. Menig pubeigenaar claimt dat hun gasten vanwege het rookverbod wegblijven uit de pub. Ook is het aantal vechtpartijen op straat toegenomen doordat veel mensen de pub beschonken in- en uitwandelen en daarbij meer dan eens op onvriendelijke manier in contact komen met bezoekers van andere pubs in de buurt.

Communiceren op z'n Iers

Ieren houden niet van slecht nieuws: noch van het verspreiden, noch van het ontvangen ervan. Ze communiceren daardoor vaak indirecter. ‘Ja’ en ‘nee’ zijn minder zwart-wit dan in Nederland. Ieren beginnen hun vragen doorgaans met ‘zou je’ of ‘zou (je) kunnen’. Ze verwachten daarbij dezelfde formulering terug te horen in antwoorden: ‘Dat zou (ik) kunnen’ is een geldig antwoord, dat in principe als ‘ja’ opgevat kan worden. Afhankelijk van de situatie kan dat ‘ja’ wel opvallend gemakkelijk in ‘nee’ veranderen – makkelijker althans dan in Nederland.

Afkijken toegestaan

Ieren hebben een haast eindeloos vermogen om negatieve dingen op een positieve manier te zien. Het regenachtige weerbeeld is daar een goed voorbeeld van. Behalve vlak voor of na hun vakantie spreken de Ieren van ‘liquid sunshine’ (vloeibare zonneschijn). Regent het, dan zullen ze je al gauw voorhouden dat het een mooie dag is voor jonge eendjes (‘It’s a nice day for young ducks’). Als alles slecht gaat, betekent dat voor Ieren dat het alleen maar beter kan. Het weer is op die regel geen uitzondering.

Niet alle bezoekers aan Ierland kunnen het eindeloze ge-relativeer en het bijbehorende sarcasme waarderen. In andere landen waar problemen juist wel veelvuldig en openlijk en met uitvoerige klaagzangen besproken worden, ziet men de Ieren vaak als oppervlakkig en inhoudsloos. Vrolijkheid wordt nu eenmaal niet overal gewaardeerd. Maar in Ierland is het een hoog goed.

May God give you...

For every storm, a rainbow,

For every tear, a smile,

For every care, a promise,

And a blessing in each trial.

For every problem life sends,

A faithful friend to share,

For every sigh, a sweet song,

And an answer for each prayer.

Moge God je geven...

Voor elk onweer een regenboog

Voor elke traan en lach

Voor elke zorg een belofte

En een zegen voor elke uitdaging

Voor elk probleem dat het leven je stuurt

Een trouwe vriend om het mee te delen

Voor elke zucht een liedje

En een antwoord op elk gebed