Politieke situatie Ierland

Bij de verkiezingen van 8 februari 2020 ontliepen de grootste partijen (Fine Gael, Sinn Féin en Fianna Fáil) elkaar nauwelijks. Uiteindelijk kwam Sinn Féin als winnaar naar voren met 37 zetels, 15 zetels meer dan de vorige verkiezingen, maar de partij ging niet regeren. In juni 2020 bereikten Fianna Fáil, Fine Gael en de Groenen een akkoord, waarbij Michael Martin i (FF) en Leo Varadkar i (FG) ieder twee jaar optreden als Taoiseach, zoals de premier in Ierland officieel wordt aangeduid. Martin was premier van 2020 tot en met eind 2022, Varadkar nam volgens afspraak in december 2022 het stokje over en zal de rit uitzitten. De belangrijkste opgave voor de nieuwe regering is de bestrijding van de economische gevolgen van de coronacrisis.

Ierland kent sinds 1989 uitsluitend coalitiekabinetten. Van 1970 tot en met 2011 domineerden de liberalen van Fianna Fáil de kabinetten. Alleen tussen 1994 en 1997 werden de liberalen niet in het kabinet vertegenwoordigd. In 1997-2008 was Bertie Ahern minister-president. Hij werd in mei 2008 opgevolgd door Brian Cowen i.

Sinds 1973 is Ierland lid van de Europese Unie i en sinds 2002 van de eurozone i. Ierland heeft dertien zetels in het Europees Parlement. Sinds september 2020 is Mairead McGuinness i Eurocommissaris voor Financiële stabiliteit, financiële diensten en kapitaalmarktunie i. De laatste keer dat Ierland voorzitter is geweest van de Raad was van januari tot juni 2013. De eerstvolgende keer dat Ierland voorzitter is van de Raad is van juli tot december 2026.

Inhoudsopgave van deze pagina:

1. Staatsvorm, partijen en kiesstelsel
2. Zetelverdeling Dáil Eirann vanaf 1973
3. Kabinetten vanaf 1973

Ierland is een republiek met een parlementair stelsel. De president, die om de zeven jaar wordt gekozen, vertegenwoordigt Ierland in het buitenland en kan onder meer het Constitutionele Hof vragen een wet aan de Grondwet te toetsen. Het kabinet, waarvan de minister-president de leider is, heeft de uitvoerende macht. De benoeming van de minister-president geschiedt op voordracht van het parlement. Het kabinet kan alleen regeren met vertrouwen van een parlementsmeerderheid. Ontbinding van het Lagerhuis is mogelijk, maar tussentijdse kabinetswisselingen (zonder verkiezingen) komen eveneens voor. De wetgevende macht berust bij het parlement (Oireachtas Éireann), dat bestaat uit het Lagerhuis (Dáil Éireann) en het Hogerhuis (Seanad Éireann). De Dáil heeft het recht van initiatief en budgetrecht. Het Hogerhuis kan wetgeving vertragen en kan wijzigingen voorstellen.

Kiesstelsel

De 166 Lagerhuisleden (Teachtaí Dála) worden gekozen in 43 districten, waar drie, vier of vijf leden worden gekozen. Ierland kent evenredige vertegenwoordiging in combinatie met een districtenstelsel en het stelsel van Single Transferable Vote (STV). In dit systeem rangschikken kiezers kandidaten naar volgorde van hun voorkeur. Om te worden gekozen moet een kandidaat een bepaald aantal stemmen (quotum) halen. Het overschot dat een gekozen kandidaat heeft, wordt overgedragen op de kandidaat met de meeste tweede voorkeuren. Als niemand het quotum haalt, worden de stemmen van degene met het laagste aantal stemmen overgedragen. Dit gaat zo door totdat alle zetels in het district zijn toegekend. Van de 60 senatoren in het Hogerhuis worden er 43 gekozen door kiescolleges, elf worden voorgedragen door de minister-president en zes worden gekozen door universiteiten. Verkiezing vindt plaats kort nadat een nieuwe Dáil is gekozen.

Partijen

De belangrijkste partijen zijn de conservatief-liberale Fianna Fáil, de christendemocratische Fine Gael, de sociaaldemocratische Labour Party en de Comhaontas Glas of Green Party (Groene Alliantie). In het parlement is ook de nationalistische Sinn Féin vertegenwoordigd. Sinn Féin is sinds de laatste verkiezingen in februari 2020 aan een opmars begonnen.