Vragen en antwoorden — EU-onderhandelaars zijn het eens over nieuwe regels om onlineplatforms eerlijker te maken

*

Waarom moet de EU regels invoeren om onlineplatforms eerlijker en transparanter te maken?

Onlineplatforms bieden ondernemers enorme mogelijkheden voor snelle en efficiënte toegang tot de EU-markt. Daarom zijn zij de afgelopen jaren uitgegroeid tot dé plaats waar miljoenen grote en kleine bedrijven actief zijn, in sectoren variërend van online detailhandel, professionele dienstverlening en app-ontwikkeling tot vervoer en horeca. Daarnaast genereren onlinezoekmachines en -platforms het overgrote deel van het internetverkeer voor alle bedrijven, van klein tot groot.

De tussenhandelrol van deze onlineplatforms leidt soms echter tot oneerlijke handelspraktijken die aanzienlijke economische schade kunnen toebrengen aan de bedrijven die deze gebruiken. Uit een studie van de Commissie is gebleken dat ongeveer 46 % van de ondervraagde bedrijven problemen heeft ondervonden met dergelijke platforms, 21 % had er zelfs vaak mee te kampen. Bovendien geeft 75 % van de intensieve gebruikers (d.w.z. gebruikers die meer dan 50 % van hun omzet via onlineplatforms genereren) aan dat zij een veel groter risico op problemen lopen, waarvan 33 % al vaak met problemen te maken heeft gehad.

Verder is de onlinezichtbaarheid van kleine bedrijven afhankelijk van hun positie in zoekresultaten, zowel op onlineplatforms als in de resultaten van algemene onlinezoekopdrachten. 66 % van de ondervraagde kleine en middelgrote bedrijven in de EU in dezelfde studie verklaart dat hun positie in zoekresultaten van grote invloed is op hun omzet.

Wat zijn de voordelen van de nieuwe verordening voor de economie in het algemeen?

De verordening is de eerste poging ter wereld om met regelgeving een eerlijk, betrouwbaar en innovatiegedreven ecosysteem voor de platformeconomie tot stand te brengen. Zij zal bijdragen tot een meer innovatieve en concurrerende digitale eengemaakte markt in de EU, die uiteindelijk een aanzienlijke stimulans zal zijn voor groei en werkgelegenheid.

Het is van essentieel belang dat bedrijven een meer voorspelbare relatie met onlineplatforms krijgen, net als effectieve en eenvoudige middelen om potentiële problemen aan te pakken. Dit zal hen ertoe aanzetten onlineplatforms te gebruiken als een middel om hun activiteiten te laten groeien. Tegelijkertijd moeten duidelijke regels op EU-niveau zorgen voor een voorspelbaar regelgevingskader en een minder gefragmenteerde digitale eengemaakte markt zodat bedrijven makkelijker kunnen groeien.

Wat zijn de voordelen van de nieuwe regels voor consumenten?

Over het algemeen zullen consumenten profiteren van de positieve effecten van de nieuwe regels. Door meer vertrouwen, voorspelbaarheid en rechtszekerheid in het onlineondernemingsklimaat, wordt verwacht dat meer ondernemingen actief worden op onlineplatforms. Dit zal waarschijnlijk leiden tot een een ruimer aanbod, meer onlineconcurrentie en een hogere kwaliteit en lagere prijzen van goederen en diensten voor de consument.

De consument geniet ook specifieke voordelen. Zo zal de identiteit van het bedrijf dat bepaalde goederen en/of diensten aanbiedt, zichtbaarder zijn. De consument zal ook duidelijker kunnen zien wanneer algemene zoekresultaten beïnvloed zijn door betaling, bijvoorbeeld door een website-eigenaar. Zo kan de consument een geïnformeerde keuze maken.

Welke onlineplatforms vallen onder de verordening?

De verordening heeft betrekking op onlineplatforms en algemene onlinezoekmachines die hun diensten aanbieden aan in de EU gevestigde bedrijven en die goederen of diensten aanbieden aan consumenten in de EU. Consumenten kunnen zich bijvoorbeeld rechtstreeks abonneren op een onlinedienst op een platform (bv. een app downloaden), zij kunnen worden doorgeleid naar de website van een luchtvaartmaatschappij of gebruikmaken van een platform om een nabijgelegen restaurant of winkel te vinden (bv. met "My Business" van Google).

Dergelijke onlineplatforms omvatten marktplaatsen voor elektronische handel (bv. Amazon Marketplace, eBay, Fnac Marketplace, enz.), appstores (bv. Google Play, Apple App Store, Microsoft Store enz.), sociale media voor het bedrijfsleven (bv. Facebookpagina's, Instagram gebruikt door makers/artiesten enz.) en prijsvergelijkingstools (bv. Skyscanner, Google Shopping, enz.).

De verordening is niet van toepassing op onlinereclame, betalingsdiensten, de optimalisering van zoekmachines, diensten die hardware en toepassingen met elkaar verbinden die geen tussenliggende directe transacties tussen bedrijven en consumenten met zich meebrengen en platforms die alleen tussen bedrijven opereren (bv. onlinereclame-uitwisselingen). Ook onlinedetailhandelaren, zoals supermarkten en detailhandelaren van merken (bv. Nike.com), vallen niet onder de verordening voor zover zij alleen hun eigen producten rechtstreeks aan de consument verkopen, zonder een beroep te doen op andere verkopers en niet betrokken zijn bij het faciliteren van rechtstreekse transacties tussen andere verkopers en consumenten.

Wat voor soort onlinezoekmachines vallen onder de nieuwe regels?

Onlinezoekmachines die een zoekopdracht op basis van een onderwerp vergemakkelijken en resultaten leveren in verschillende formaten die overeenstemmen met de zoekopdracht (bv. Google Search, Seznam.cz, Yahoo!, DuckDuckGo, Bing, enz.) vallen onder de nieuwe verordening.

Hoe kunnen bedrijven, dankzij de nieuwe regels, gemakkelijker met onlineplatforms werken?

De EU heeft gekozen voor een coreguleringsaanpak waarbij onlineplatforms die als tussenschakel fungeren en onlinezoekmachines aan wettelijke verplichtingen moeten voldoen en worden aangemoedigd om vrijwillige aanvullende stappen te ondernemen. De verordening moet ervoor zorgen dat bedrijven die onlinediensten en algemene zoekmachines gebruiken meer rechtszekerheid en duidelijkheid krijgen over de regels die van toepassing zijn op hun betrekkingen met deze platforms en hoe eventuele geschillen kunnen worden opgelost.

Ten eerste worden onlineplatforms die als tussenschakel fungeren verplicht om hun standaardvoorwaarden transparanter en gemakkelijker beschikbaar te maken en wijzigingen tijdig aan te kondigen. Dit houdt in dat zakelijke gebruikers beter worden geïnformeerd doordat in die voorwaarden moet staan om welke redenen een account mag worden opgeschort of verwijderd, en:

• - 

  welke aanvullende goederen en diensten deze onlineplatforms aanbieden aan consumenten, naast het aanbod van een zakelijke gebruiker, en welke aanvullende goederen en diensten een zakelijke gebruiker mag aanbieden;
• - 

  via welke extra distributiekanalen een onlineplatform de goederen of diensten van een zakelijke gebruiker mag aanbieden;
• - 

  welke soort gegevens door de onlinediensten met de zakelijke gebruikers zullen worden gedeeld (d.w.z. gegevens die bedrijven of consumenten verstrekken wanneer zij gebruik maken van onlinediensten), en
• - 

  waarom zakelijke gebruikers door het onlineplatform kunnen worden beperkt om goederen en diensten tegen andere voorwaarden aan te bieden via andere bemiddelingsplatforms (de zogenaamde "meestbegunstigingsclausules").

In de tweede plaats mogen onlineplatforms zakelijke gebruikers niet verhinderen hun identiteit zichtbaar te maken.

In de derde plaats zullen onlineplatforms en zoekmachines, hetzij in de voorwaarden, hetzij in een openbaar toegankelijk document, bedrijven moeten informeren over de wijze waarop zij goederen of diensten die zij zelf aanbieden of die worden aangeboden door bedrijven die zij controleren, rangschikken ten opzichte van goederen of diensten van bedrijven van derden. Bedrijven moeten ook worden geïnformeerd over de manier waarop zij hun positie in de rangschikking op onlineplatforms kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld via de betaling van extra commissies. Onlinezoekmachines moeten de consumenten informeren wanneer de rangorde van het zoekresultaat wordt beïnvloed door overeenkomsten met de gebruikers van de website.

Ten vierde, wanneer een onlineplatform besluit een zakelijke account te beperken, op te schorten of te beëindigen, en de bijbehorende goederen of diensten niet meer te tonen of aan te bieden, moet het de betrokken onderneming een motivering geven, in de meeste gevallen van beëindiging 30 dagen van tevoren een waarschuwing geven en de gegevens in verband met de account van de zakelijke gebruiker bewaren, zodat de account weer kan worden geactiveerd als de beëindiging onterecht blijkt.

In de vijfde plaats biedt de verordening ook doeltreffende en snelle middelen om geschillen tussen bedrijven en onlineplatforms op te lossen. Meer bepaald:

• - 

  Met uitzondering van de kleinste platforms moet er een intern mechanisme voor klachtenafhandeling worden opgezet. De platforms zijn verplicht om bij het grote publiek verslag uit te brengen over de werking ervan (bv. het aantal klachten, het onderwerp ervan, de behandeling van klachten en het uiteindelijke besluit).
• - 

  De platforms zullen bedrijven meer mogelijkheden moeten bieden om een potentieel probleem op te lossen door in hun algemene voorwaarden gespecialiseerde bemiddelaars te noemen waar zij mee werken. Daardoor kunnen problemen vaker zonder rechtbank worden opgelost en kunnen bedrijven tijd en geld besparen.

Tot slot kunnen organisaties en belangenverenigingen van zakelijke gebruikers zich voortaan tot bevoegde nationale rechtbanken te wenden om zo de niet-naleving van de verordening door onlinediensten en zoekmachines stop te zetten of te verbieden.

Hoe zullen de regels het voor bedrijven gemakkelijker maken om geschillen met onlinediensten op te lossen?

Onlineplatforms zijn verplicht een intern klachtenafhandelingsmechanisme op te zetten. Zo kunnen bedrijven rechtstreeks een klacht indienen bij het platform, bijvoorbeeld als gevolg van een door hen genomen maatregel of besluit of als gevolg van een technisch probleem. De platforms moeten op passende wijze reageren op klachten en de resultaten daarvan meedelen aan de bedrijven.

Daarnaast zullen onlinetplatforms bemiddelaars moeten noemen in hun voorwaarden, tot wie zij zich kunnen wenden om klachten vrijwillig zonder de rechter op te lossen.

Tot slot is er een nieuwe optie voor organisaties en verenigingen die het belang van zakelijke gebruikers behartigen om zich tot bevoegde nationale rechtbanken te wenden om zo de niet-naleving van de bovengenoemde verordening stop te zetten of te verbieden.

Waarom hoeven kleine ondernemingen met minder dan 50 personeelsleden en een omzet van minder dan 10 miljoen euro geen intern klachtenafhandelingsmechanisme en geen bemiddelaars te benoemen?

Een intern klachtenafhandelingsmechanisme brengt hogere nalevingskosten met zich mee. Om ervoor te zorgen dat de platformexploitanten tijdens de aanloopfase en de groei van hun werkzaamheden geen onevenredige regeldruk wordt opgelegd, zijn kleine ondernemingen (volgens de EU-definitie van kleine en middelgrote ondernemingen) vrijgesteld van de verplichting om een intern klachtenbehandelingsmechanisme op te zetten en bemiddelaars te benoemen.

Hoe zorgen de EU-lidstaten ervoor dat onlineplatforms en algemene zoekmachines de verordening naleven?

De lidstaten moeten voldoende afschrikkende maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de onlineplatforms en zoekmachines zich aan de regels houden. Bovendien kunnen verenigingen of belangenorganisaties die bedrijven vertegenwoordigen, zoals hierboven vermeld, een nationale rechtbank verzoeken om de niet-naleving van een of meer van de voorschriften van de verordening te stoppen of te verbieden.

Hoe verhoudt deze verordening zich tot de nationale wetgeving?

Het gekozen instrument is een rechtstreeks toepasselijke verordening die de EU-lidstaten niet toestaat aanvullende regels vast te stellen op de gebieden die uitdrukkelijk onder de nieuwe regels vallen. De verordening is een instrument voor maximale harmonisatie dat uitsluitend van toepassing is met betrekking tot de transparantie- en verhaalsverplichtingen die erin worden vastgesteld. De verordening is alleen van toepassing op de contractuele betrekkingen tussen platforms en bedrijven, en niet op wetten inzake handelspraktijken die gelden voor de algemene relaties tussen ondernemingen. De billijkheidsnormen van de lidstaten, die onafhankelijk zijn van de contractuele betrekkingen, blijven dus van toepassing. Op die manier zullen de billijkheidsnormen van de lidstaten en deze verordening elkaar grotendeels aanvullen. Daarnaast zal de Commissie nauw samenwerken met de lidstaten om ervoor te zorgen dat de handhaving van de voorgestelde verordening evenredig is en beperkt blijft tot de platforms die onder de verordening vallen. Ten slotte zal het EU-waarnemingscentrum voor de onlineplatformeconomie nagaan of er behoefte is aan meer specifieke sectorale regels.

Hoe vullen de nieuwe regels en de bestaande mededingingsregels elkaar aan?

Het mededingingsrecht op EU- of nationaal niveau dekt niet noodzakelijkerwijs het soort en de diversiteit van platform-to-business-kwesties waarop de verordening van toepassing is.

Anderzijds beperken de praktijken en bedrijven die onder de verordening vallen, niet altijd de mededinging in de zin van artikel 101 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) en zijn ze niet altijd dominant op de relevante markt (artikel 102 VWEU). De verordening vormt derhalve een aanvulling op het mededingingsrecht, maar vervangt deze niet. Het mededingingsrecht blijft volledig van toepassing.

Hoe denkt de EU ervoor te zorgen dat de voorgestelde verordening geschikt blijft voor het beoogde doel?

In april 2018 heeft de Commissie het EU-waarnemingscentrum voor de onlineplatformeconomie opgericht, dat bestaat uit een groep onafhankelijke deskundigen en een speciaal team van ambtenaren van de Commissie. Het waarnemingscentrum is al operationeel en zal de Commissie voorzien van advies en expertise over de ontwikkeling van de onlineplatformeconomie.

Het zal de marktontwikkelingen, de mogelijkheden en de evolutie van potentieel schadelijke praktijken volgen, alsook de ontwikkeling van beleids- en regelgevingsbenaderingen in de EU-lidstaten. De werkzaamheden zullen zich toespitsen op zaken als de algoritmische besluitvorming en de rangschikking van gegevens, de toegang tot en het gebruik van gegevens, de vergoeding voor het online weergeven van materiaal, commerciële relaties tussen bedrijven op het gebied van onlinereclame, vermeende discriminerende praktijken ten aanzien van gebruikers en beperkingen voor gebruikers om andere distributiekanalen te gebruiken. Het zal de Commissie ook informeren over de impact en de doeltreffendheid van de gedragscodes van de sector om de toepassing van de verordening te vergemakkelijken.

Deze monitoringexercitie zal de beleidsmakers informatie bieden over de kansen en uitdagingen die voortvloeien uit de onlineplatformeconomie en input geven voor de herziening van de voorgestelde verordening, drie jaar na de inwerkingtreding ervan.

Meer informatie

Persbericht: Digitale eengemaakte markt: EU-onderhandelaars zijn het eens over nieuwe regels om onlineplatforms eerlijker te maken

Factsheet: Onlineplatforms - nieuwe regels voor meer transparantie en billijkheid

MEMO/19/1169