Bestrijding van witwassen: V&A over de EU-lijst van derde landen met een hoog risico

.

Zie IP/19/781

Waarom presenteert de Commissie een nieuwe lijst van derde landen met een hoog risico?

Overeenkomstig de vierde en de vijfde antiwitwasrichtlijn moet de EU een lijst van derde landen met een hoog risico opstellen om ervoor te zorgen dat het financiële stelsel van de EU gewapend is tegen de witwas- en terrorismefinancieringsrisico's die van derde landen uitgaan. Het doel is dus de integriteit van het financiële stelsel van de EU te beschermen tegen financiële stromen waarbij landen betrokken zijn met strategische tekortkomingen in hun regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering.

De Commissie heeft de eerste lijst in 2016 gepubliceerd en deze de laatste jaren telkens bijgewerkt. Sinds de aanneming van de vijfde antiwitwasrichtlijn zijn de criteria waaraan een derde land wordt getoetst aanzienlijk uitgebreid, zodat de procedure voor plaatsing op de lijst moest worden aangepast. Dit is de eerste lijst die volgens de nieuwe methode en criteria is opgesteld.

Welke landen wil de Commissie op de nieuwe EU-lijst van derde landen met een hoog risico opnemen?

De nieuwe lijst van de Commissie omvat 12 landen die door de Financial Action Task Force op de lijst zijn geplaatst, en 11 andere rechtsgebieden. Sommige vandaag op de lijst geplaatste landen stonden al op de vorige EU-lijst, die 16 landen omvat. De Commissie stelt vandaag ook voor een aantal op de vorige EU-lijst opgenomen landen van de lijst te schrappen: Bosnië en Herzegovina, Guyana, Laos, Uganda en Vanuatu.

De 12 ook door de Financial Action Task Force op de lijst geplaatste landen zijn:

• (1) 

  Bahama's,

• (2) 

  Botswana,

• (3) 

  Democratische Volksrepubliek Korea,

• (4) 

  Ethiopië,

• (5) 

  Ghana,

• (6) 

  Iran,

• (7) 

  Pakistan,

• (8) 

  Sri Lanka,

• (9) 

  Syrië,

• (10) 

  Trinidad en Tobago,

• (11) 

  Tunesië,

• (12) 

  Jemen.

De 11 andere, door de Commissie geïdentificeerde rechtsgebieden zijn:

• (1) 

  Afghanistan,

• (2) 

  Amerikaans Samoa,

• (3) 

  Guam,

• (4) 

  Irak,

• (5) 

  Libië,

• (6) 

  Nigeria,

• (7) 

  Panama,

• (8) 

  Puerto Rico,

• (9) 

  Samoa,

• (10) 

  Saudi-Arabië,

• (11) 

  Amerikaanse Maagdeneilanden.

Welke criteria zijn voor de opstelling van deze lijst gebruikt?

De criteria om te beoordelen of landen al dan niet op de lijst moeten worden geplaatst, zijn in eerste instantie vastgelegd in de vierde antiwitwasrichtlijn. De criteria zijn bij de vijfde antiwitwasrichtlijn versterkt en omvatten nu:

• - 

  de strategische tekortkomingen van die landen, met name met betrekking tot het juridische en institutionele kader ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, zoals

o de strafbaarstelling van witwassen en terrorismefinanciering;

o de maatregelen voor cliëntenonderzoek en de voorschriften inzake het bewaren van bewijsstukken;

o het melden van verdachte transacties;

o de beschikbaarheid en uitwisseling van informatie over uiteindelijk begunstigden van juridische entiteiten en juridische constructies;

o de bevoegdheden en procedures van bevoegde autoriteiten;

o de wijze van internationale samenwerking in de praktijk;

o het bestaan van afschrikkende, evenredige en doeltreffende sancties.

De Commissie moet nagaan hoe doeltreffend de waarborgen ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering in de praktijk worden toegepast.

Welke gevolgen heeft de lijst voor financiële instellingen?

Volgens de vierde antiwitwasrichtlijn moeten banken en andere financiële instellingen extra controles ("verscherpte cliëntenonderzoeksvoorschriften") toepassen bij transacties waarbij op de lijst geplaatste derde landen met een hoog risico betrokken zijn.

Cliëntenonderzoek omvat een reeks controles en maatregelen die een bank of een meldingsplichtige entiteit moet uitvoeren wanneer zij vermoedt dat sprake is van een hoog risico van witwassen of terrorismefinanciering. Verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen omvatten extra controles van en toezicht op die transacties door banken en meldingsplichtige entiteiten met het oog op het voorkomen, opsporen en tegengaan van verdachte transacties.

De vijfde antiwitwasrichtlijn verduidelijkt op welke punten verhoogde waakzaamheid geboden is, waaronder het inwinnen van aanvullende informatie over de cliënt en de uiteindelijk begunstigde en het verkrijgen van goedkeuring van het hoger leidinggevend personeel voor het aangaan van een zakelijke relatie.

De lijst brengt geen sancties, beperkingen voor handelsbetrekkingen of belemmering voor ontwikkelingshulp mee, maar verplicht banken en meldingsplichtige entiteiten ertoe verscherpte voorzorgsmaatregelen toe te passen op transacties waarbij die landen betrokken zijn.

Werkt de Commissie samen met de Financial Action Task Force?

De Commissie is lid van de Financial Action Task Force en steunt zijn werkzaamheden op het gebied van de wereldwijde naleving van internationale normen - met name door de landen met strategische tekortkomingen in hun regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering te identificeren en met hen samen te werken, teneinde de witwasrisico's in de hele wereld te beperken. Bij haar beoordeling inzake derde landen met een hoog risico neemt de Commissie derhalve de landen waar de Financial Action Task Force strategische tekortkomingen heeft geconstateerd, als uitgangspunt. De Commissie heeft haar bijdrage aan de werkzaamheden van de Financial Action Task Force opgevoerd, en zij zal zich blijven inspannen om de internationale samenwerking op dit gebied te bevorderen. De Commissie gaat ervan uit dat elk derde land dat volgens de Financial Action Task Force een risico voor het internationale financiële stelsel inhoudt, ook een risico voor de interne markt van de EU vormt.

Daarnaast heeft de Commissie haar eigen maatregelen om de integriteit van het financiële stelsel van de EU te beschermen. Deze dienen als aanvulling op de inspanningen van de Financial Action Task Force en pakken de risico's aan die specifiek de EU betreffen. De procedure van de Financial Action Task Force voor de opstelling van de lijst is afhankelijk van de timing van de evaluatiecyclus (die verschillende jaren duurt), de observatieperioden en de prioriteitstelling. Het doel, de procedure en de prioriteitstelling voor de EU-lijst van derde landen met een hoog risico verschillen van die van de Financial Action Task Force. Wanneer deze verscherpte voorzorgsmaatregelen zouden worden beperkt tot transacties met landen op de lijst van de Financial Action Task Force, zou dit het financiële stelsel van de EU niet afdoende beschermen.

Wat is het verschil tussen de lijst van derde landen met een hoog risico en de gemeenschappelijke EU-lijst van niet-coöperatieve fiscale rechtsgebieden?

De lijst van derde landen met een hoog risico heeft als doel de risico's voor het financiële stelsel van de EU aan te pakken die worden veroorzaakt door derde landen met tekortkomingen in hun regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Op basis van deze lijst moeten banken strengere cliëntenonderzoeksmaatregelen toepassen op financiële stromen naar derde landen met een hoog risico.

De gemeenschappelijke EU-lijst van niet-coöperatieve fiscale rechtsgebieden daarentegen is bedoeld voor het aanpakken van de externe risico's voor de belastinggrondslagen van de lidstaten die uitgaan van derde landen die zich niet aan de internationale normen inzake goed fiscaal bestuur houden. De twee lijsten vertonen overlappingen qua landen die erop staan, maar hebben verschillende doelstellingen, criteria en procedures voor de opstelling ervan. . Terwijl de EU-lijst van niet-coöperatieve fiscale rechtsgebieden een proces onder leiding van de Raad is, wordt de EU-lijst van derde landen met een hoog risico door de Commissie opgesteld op basis van de antiwitwasregels van de EU. De twee lijsten vullen elkaar aan en bieden een dubbele bescherming van de interne markt tegen externe risico's.

METHODE

Waarom een nieuwe methode voor de identificatie van derde landen met een hoog risico?

De criteria voor het identificeren van derde landen met een hoog risico zijn vastgesteld bij de vierde antiwitwasrichtlijn. Deze criteria zijn bij de vijfde antiwitwasrichtlijn versterkt; hierbij gaat het om de beschikbaarheid van en toegang tot informatie over uiteindelijk begunstigden, het bestaan van doeltreffende, evenredige en afschrikkende sancties bij overtreding van de verplichtingen inzake de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering, alsook de wijze waarop derde landen in de praktijk samenwerken en informatie uitwisselen met de bevoegde autoriteiten van de lidstaten. In juni 2018 heeft de Commissie een nieuwe methode voor de identificatie van derde landen met een hoog risico bekendgemaakt om te zorgen voor een objectief, eerlijk en transparant proces. Deze methode voorziet in de belangrijkste mijlpalen, de beoordelingscriteria en het follow-up-proces.

Dit initiatief maakt deel uit van de bredere inspanningen van de Commissie voor een betere handhaving van de maatregelen ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en ondersteunt de wereldwijde inspanningen om de risico's van witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken.

Waarom heeft de Commissie besloten deze 23 rechtsgebieden op de lijst te plaatsen?

Naast de procedure van de Financial Action Task Force heeft de Commissie haar eigen methode ontwikkeld om landen met een hoog risico te identificeren. Deze methode berust op bredere criteria die in de antiwitwaswetgeving van de EU zijn vastgesteld, de eigen expertise van de Commissie en andere bronnen zoals Europol, informatie van de Europese Dienst voor extern optreden, of de EU-lijst van niet-coöperatieve fiscale rechtsgebieden.

De methode van de Commissie omvat twee stappen:

• - 

  De verkenningsfase: de Commissie heeft een verkennende beoordeling verricht om na te gaan welke landen moesten worden beoordeeld en wat het prioriteitsniveau van die landen is. Landen met een zeer lage integratie met het financiële stelsel van de EU die niet zijn blootgesteld aan bedreigingen inzake witwassen of terrorismefinanciering, zijn buiten beschouwing gelaten. Deze verkennende beoordeling berust op objectieve criteria met gebruikmaking van informatiebronnen, zoals Europol. Bij deze stap heeft de Commissie 132 rechtsgebieden geïdentificeerd. De resultaten van deze fase zijn op 15 november 2018 bekendgemaakt.
• - 

  De fase van plaatsing op de lijst: van die 132 landen heeft de Commissie er 54 als "prioriteit 1" aangemerkt. Behalve dat zij op de lijst van de Financial Action Task Force voorkomen, voldoen deze landen aan ten minste één van de volgende criteria:

o zij zijn blootgesteld aan een hoog niveau van bedreiging volgens Europol / de Europese Dienst voor extern optreden;

o zij staan op de EU-lijst van niet-coöperatieve fiscale rechtsgebieden;

o zij zijn sinds juli 2016 door de Financial Action Task Force van de lijst geschrapt (maar staan nog wel op de vorige EU-lijst);

o zij zijn door Europol en de Financial Action Task Force geïdentificeerd tijdens hun wederzijdse evaluatieprocessen.

• - 

  De beoordelingsfase: De Commissie heeft deze 54 landen beoordeeld en uiteindelijk 23 rechtsgebieden met strategische tekortkomingen in hun regelgeving voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering geïdentificeerd aan de hand van de volgende criteria uit de methode:

o onvoldoende strafrechtelijke sancties bij witwassen of terrorismefinanciering;

o onvoldoende toepassing van cliëntenonderzoeksmaatregelen door financiële instellingen of niet-financiële intermediairs;

o weinig meldingen van verdachte transacties door intermediairs;

o onvoldoende bevoegdheden van bevoegde autoriteiten en weinig sancties bij inbreuken;

o onvoldoende internationale samenwerking met de lidstaten;

o gebrek aan transparantie over de echte eigenaars van ondernemingen en trusts («de uiteindelijk begunstigden»);

o onvoldoende toepassing van gerichte financiële sancties op basis van resoluties van de Verenigde Naties.

De overige landen worden als landen met "prioriteit 2" beschouwd. De Commissie zal haar beoordeling van deze landen geleidelijk uitvoeren in de periode tot 2025.

Wat is het verschil tussen de lijst van derde landen met een hoog risico en de lijst van de Financial Action Task Force?

De aanpak van de Commissie sluit aan op de aanpak die wereldwijd wordt toegepast door de Financial Action Task Force, de belangrijkste normsteller op dit gebied. Bij haar beoordeling inzake derde landen met een hoog risico neemt de Commissie de landen waar de Financial Action Task Force strategische tekortkomingen heeft geconstateerd, als uitgangspunt.De Commissie sluit zich aan bij de wereldwijde inspanningen om landen aan te pakken die strategische tekortkomingen vertonen en dus een risico voor het internationale financiële stelsel vormen.

De Commissie vult deze werkzaamheden aan door nog meer landen te beoordelen en risico's die specifiek de EU betreffen, tijdig aan te pakken aan de hand van haar eigen prioriteiten en beoordelingscriteria. Vergeleken met de lijsten van de Financial Action Task Force heeft de Commissie een methode ontwikkeld met aanvullende beoordelingscriteria op basis van de vierde en de vijfde antiwitwasrichtlijn. De criteria van de EU verschillen dus van die van de Financial Action Task Force.

Hoeveel landen zullen door de Commissie worden beoordeeld?

De landen die vandaag niet op de lijst zijn opgenomen, zullen worden gemonitord en opnieuw worden beoordeeld wanneer nieuwe informatie beschikbaar komt. Daarnaast zal de Commissie de landen met "prioriteit 2" beoordelen tot 2025.

VOLGENDE STAPPEN

Wanneer zal de EU-lijst op basis van de nieuwe methode beschikbaar zijn?

De eerste op de nieuwe methode gebaseerde EU-lijst is gepubliceerd op 13 februari 2019. Deze lijst omvat landen die als "prioriteit 1" zijn aangemerkt. In de loop van de tijd zullen meer beoordelingen worden uitgevoerd van alle relevante landen (landen met "prioriteit 2"). De autonome EU-lijst is een doorlopende opgave waarbij rekening wordt gehouden met nieuwe informatiebronnen / geactualiseerde informatie die beschikbaar komen.

Hoe vaak zal de Commissie deze lijst bijwerken?

De Commissie zal toezicht blijven houden op de reeds beoordeelde landen, de vooruitgang in op de lijst geplaatste landen bij het verhelpen van hun strategische tekortkomingen blijven volgen, en nog meer landen beoordelen wanneer nieuwe informatiebronnen beschikbaar komen.

De lijst zal regelmatig worden bijgewerkt om meer derde landen met een hoog risico te identificeren en de vooruitgang te weerspiegelen die door landen op de lijst is geboekt.

Hoe kan een land van de lijst worden geschrapt?

Om van de lijst te worden geschrapt, moet een land aan de volgende voorwaarden voldoen:

• - 

  voldoen aan de antiwitwascriteria van de EU, zoals strafbaarstelling van witwassen en terrorismefinanciering; voorschriften inzake cliëntenonderzoek, bewaren van bewijsstukken en melding van verdachte transacties in de financiële en niet-financiële sector; transparantie over de uiteindelijk begunstigden; internationale samenwerking;
• - 

  in de praktijk waarborgen dat informatie over uiteindelijk begunstigden van ondernemingen en trusts beschikbaar is. Dit is bijzonder belangrijk omdat ondoorzichtige structuren regelmatig voor witwassen, terrorismefinanciering en belastingontduiking worden gebruikt. Er zijn meer inspanningen nodig omdat te veel landen achterlopen op het gebied van transparantie over de uiteindelijk begunstigden;
• - 

  positieve en tastbare vooruitgang tonen bij het verbeteren van de doeltreffendheid op alle gebieden waar aanzienlijke tekortkomingen zijn geconstateerd.

Hoe steunt de Commissie derde landen bij hun inspanningen ter verbetering van de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering?

De Commissie zal blijven samenwerken met de landen waar bij deze gedelegeerde verordening strategische tekortkomingen worden geïdentificeerd, met name inzake de criteria om van de lijst te worden geschrapt. Dankzij de lijst kunnen de betrokken landen beter nagaan op welke gebieden verbetering nodig is om de weg vrij te maken voor schrapping van de lijst zodra de strategische tekortkomingen zijn verholpen.

De Commissie heeft de derde landen van tevoren in kennis gesteld van haar voornemen om ze op de lijst op te nemen en van de resultaten van haar analyse. Een aantal van deze landen heeft aanvullende informatie en verduidelijkingen verstrekt, waarmee rekening werd gehouden bij de definitieve beoordeling van de Commissie.

Zoals beschreven in het actieplan inzake terrorismefinanciering, heeft de Commissie toegezegd derde landen te helpen en hun technische bijstand te verlenen om de uitvoering van de aanbevelingen van de Financial Action Task Force en de desbetreffende resoluties van de VN-Veiligheidsraad te ondersteunen. Ten slotte zal de Commissie de ontwikkelingen blijven volgen en haar lijst dienovereenkomstig bijwerken.

De Commissie rolt in het kader van het instrument voor bijdrage aan stabiliteit en vrede ook een programma van 16 miljoen EUR uit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering om landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika en Zuid- en Zuidoost-Azië te steunen bij het monitoren, verstoren en afsnijden van terrorismefinanciering.

In de Hoorn van Afrika wordt een ander programma van 6 miljoen EUR uitgerold om op nationaal en regionaal niveau te wijzen op de noodzaak van doeltreffende maatregelen ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en de capaciteit van de financiële sector en de strafrechtelijke instanties hiervoor te versterken.

Ten aanzien van de Balkan steunt de Commissie landen in de regio om strategische prioritaire maatregelen ter bestrijding van witwas- en terrorismefinancieringsactiviteiten uit te voeren en het witwaspreventiesysteem te versterken via middelen uit het instrument voor pretoetredingssteun (IPA).

MEMO/19/782