EU-lidstaten die rechtsstaat ondermijnen riskeren verlies EU-geld

EU-financiering aan overheden die zich inmengen in de rechtspraak en verzuimen fraude en corruptie aan te pakken kan worden opgeschort. Dit staat in een voorstel van het Europees Parlement i.

De Europese Commissie i, bijgestaan door een onafhankelijk expertpanel, krijgt als taak het vaststellen van “fundamentele tekortkomingen op het gebied van de rechtstaat.” Als gevolg daarvan kunnen maatregelen worden genomen, variërend van het verlagen van vooraf uitgekeerde betalingen tot het opschorten van algehele begrotingsbetalingen. De maatregel wordt pas van kracht na goedkeuring door zowel het EP als de lidstaten. Als de lidstaat de tekortkomingen die zijn vastgesteld door de Europese Commissie opgelost heeft, kunnen Parlement en de lidstaten de fondsen weer vrijgeven.

Onafhankelijke experts assisteren de Europese Commissie

De Europese Commissie mag vaststellen dat de rechtsstaat wordt aangetast, wanneer een of meer van de volgende zaken worden ondermijnd:

• - 

  Het goed functioneren van de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de implementatie van de EU-begroting in de lidstaat;
• - 

  Het goed functioneren van de autoriteiten verantwoordelijk voor financiële audit;
• - 

  Onderzoek naar fraude - inclusief belastingfraude -, corruptie of andere schendingen die de implementatie van de EU-begroting beïnvloeden;
• - 

  Juridische toetsing door onafhankelijke rechtbanken,
• - 

  Herstel van onterecht betaalde fondsen;
• - 

  Het voorkomen en bestraffen van belastingontduiking en belastingmededinging;
• - 

  Samenwerking met het Europees Bureau voor Fraudebestrijding i en, wanneer relevant, het Europees Openbaar Ministerie i.

Om de Europese Commissie te assisteren wordt een onafhankelijk panel ingesteld met experts in staatsrecht en financiële experts. Het panel bestaat uit een expert per lidstaat die wordt benoemd door het nationale parlement en vijf die worden benoemd door het Europees Parlement. Het panel onderzoekt jaarlijks de situatie in alle lidstaten en maakt een openbare samenvatting van deze bevindingen.

Bescherming van financiële begunstigden

Afhankelijk van de mate van tekortkoming en de bijbehorende procedures kan de Europese Commissie besluiten tot het nemen van de volgende maatregelen:

• - 

  Verplichtingen opschorten
• - 

  Betalingsdeadlines onderbreken
• - 

  Vooraf uitgekeerde betalingen verlagen
• - 

  Betalingen opschorten

Tenzij anders vermeldt moet de overheid van de lidstaat nog steeds het betreffende EU-programma implementeren of zorgen dat betalingen naar diegenen die ervan afhankelijk zijn, zoals onderzoekers en maatschappelijke organisaties, worden voortgezet. De Europese Commissie moet deze begunstigden assisteren en zich inspannen voor het ontvangen van de juiste betalingen.

De Europese Commissie moet een voorstel naar het Europees Parlement en de lidstaten sturen om een bedrag dat overeenkomt met de waarde van de voorgestelde maatregelen over te boeken naar de begrotingsreserve. Deze beslissing gaat van kracht na vier weken, tenzij het Europees Parlement middels een meerderheid van stemmen of de lidstaten middels een gekwalificeerde meerderheid (zodat geen afzonderlijke lidstaat een beslissing kan tegenhouden) het voorstel aanpast of verwerpt. Wanneer de Europese Commissie vaststelt dat de tekortkomingen zijn opgelost wordt het vastgezette bedrag vrijgegeven volgens dezelfde procedure.

Quotes

Co-rapporteur van de Commissie Begrotingscontrole EIder Gardiazabal Rubial (S&D, Spanje): “het respecteren van de rechtsstaat en de EU-waarden zijn fundamentele principes waarop het Europees project is gebouwd. Geen enkele overheid kan deze principes schenden zonder consequenties.”

Co-rapporteur van de Commissie Begrotingscontrole Petri Sarvamaa (EVP, Finland): “Het belangrijkste aspect van dit mechanisme is de bescherming van financiële begunstigden - dit wordt in ons voorstel versterkt tegenover het eerdere voorstel van de Europese Commissie. We hebben het Europees Parlement betrokken bij de besluitvormingsprocedure, waardoor de democratische verantwoording van de genomen maatregelen wordt versterkt.”

Vervolgstappen

Het Europees Parlement heeft het conceptvoorstel gesteund met 397 stemmen voor, 158 tegen en 69 onthoudingen. De onderhandelingen met de lidstaten over de definitieve tekst van de verordening kunnen nu van start gaan. De lidstaten hebben hun definitieve positie nog niet vastgesteld.

Achtergrond

Het voorstel voor de verordening betreffende de “Bescherming van de begroting van de Unie in ge val van fundamentele tekortkomingen op het gebied van de rechtsstaat in de lidstaten” is een essentieel onderdeel van het 2021-2027 Meerjarig Financieel Kader, die de langetermijnbegroting van de EU vaststelt.