Vragen en antwoorden: Spotlight-initiatief van de EU en de VN tegen geweld tegen en vrouwen en meisjes

De Europese Unie i en de Verenigde Naties kondigen vandaag een programma van 50 miljoen euro aan om feminicide in Latijns-Amerika te stoppen in het kader van het Spotlight-initiatief, een partnerschap om een einde te maken aan alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes, dat beschikt over een startfinanciering van 500 miljoen euro.

Bron: Europese Commissie: Rapid persberichten

Wat is het Spotlight-initiatief van de EU en de VN tegen geweld tegen vrouwen en meisjes?

In september 2017 hebben de EU en de VN een ambitieus partnerschap opgezet om over de hele wereld een einde te maken aan alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes. Het moet ervoor zorgen dat politieke leiders zich engageren voor en bijdragen aan de verwezenlijking van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling (SDG's), en meer specifiek SDG 5 inzake gendergelijkheid en SDG 16 inzake inclusieve en vreedzame samenlevingen. Dat gebeurt door nieuwe partnerschappen met meerdere belanghebbenden te vormen en grootschalige gerichte ondersteuning te bieden, waarvoor de EU een initiële financiële bijdrage van 500 miljoen euro ter beschikking stelt.

Dit initiatief moet een einde maken aan alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes, voornamelijk die vormen die het meest voorkomen en die bijdragen tot de genderongelijkheid in de wereld. De klemtoon varieert naargelang van de verschillende geografische regio's in de wereld: huiselijk en familiaal geweld; seksueel en gendergerelateerd geweld; schadelijke praktijken; en mensenhandel en seksuele en economische (arbeids) uitbuiting.

Wat is feminicide?

Er is sprake van feminicide wanneer een vrouw of een meisje enkel wegens haar geslacht wordt aangevallen en daarbij om het leven komt. Feminicide is geworteld in de genderongelijkheid in de hand werkende sociale, culturele of religieuze normen en attitudes in traditionele samenlevingen.

Waarom is het Spotlight-initiatief vandaag gericht op Latijns-Amerika en feminicide?

Feminicide heeft in Latijns-Amerika een epidemische omvang bereikt. De regio telt 14 van de 25 landen met de hoogste percentages van feminicide ter wereld, waar elke dag 12 vrouwen worden vermoord.

Het Spotlight-initiatief in Latijns-Amerika is gericht op de strijd tegen feminicide in vijf landen: Argentinië, El Salvador, Guatemala, Honduras en Mexico. Deze landen zijn geselecteerd op basis van overeengekomen criteria zoals de feminicideprevalentie in het land, en secundaire criteria, aan de hand waarvan wordt beoordeeld hoezeer de regering zich voor het probleem inzet, en hoe gunstig de omgeving is, met inbegrip van het maatschappelijk middenveld, de nationale capaciteiten en die van partners.

In 2016 waren er 254 gevallen van feminicide in Argentinië, 349 in El Salvador, 211 in Guatemala, 466 in Honduras en 2 813 in Mexico.

Feminicide is de meest voorkomende vorm van geweld tegen vrouwen in de regio. 98 % van de feminicidegevallen in de regio wordt niet vervolgd.

Wat is de totale investering in Latijns-Amerika via het Spotlight-initiatief?

De totale financiële behoeften van de voor het programma voor Latijns-Amerika geselecteerde prioritaire landen, worden geschat op 72 miljoen euro (83,5 miljoen dollar). De EU heeft een geoormerkte toewijzing van 50 miljoen euro (58 miljoen dollar) aangekondigd voor de regio Latijns-Amerika in het kader van het Spotlight-initiatief. De financiële kloof van 22 miljoen euro (25,5 miljoen dollar) zal worden gedicht door andere donoren of rechtstreeks op nationaal niveau door middel van elk nationaal programma.

Welke landen vallen onder het Spotlight-initiatief?

Latijns-Amerika: Argentinië, El Salvador, Guatemala, Honduras, Mexico.

Azië: het Spotlight-initiatief in Azië zal toegespitst zijn op vrouwelijke migranten en zal worden uitgevoerd in de ASEAN-regio, in de landen van herkomst (Cambodja, Indonesië, Laos, Myanmar, de Filipijnen, Vietnam) en landen van bestemming (Brunei Darussalam, Maleisië, Singapore en Thailand). De actie zal ook gericht zijn op vrouwelijke werknemers die migreren naar Oost-Azië (China (Hongkong, Taiwan), Republiek Korea) en de landen van de Samenwerkingsraad van de Golf, hoewel in deze landen geen programmering zal plaatsvinden.

Afrika: Liberia, Malawi, Mali, Mozambique, Niger, Nigeria, Uganda, Zimbabwe.

De landen in het Caribisch gebied en het gebied van de Stille Oceaan zijn nog niet vastgesteld.

Wat doet de Europese Unie concreet tegen gendergerelateerd geweld in de ontwikkelingslanden?

Gendergelijkheid, empowerment van vrouwen van alle leeftijden en de uitbanning van alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes in de wereld liggen de EU na aan het hart. In de Europese consensus inzake ontwikkeling wordt vastgesteld dat gendergelijkheid en empowerment van vrouwen een cruciaal horizontaal thema is in de ontwikkelingssamenwerking van de EU. De Agenda 2030 stelt gendergelijkheid en empowerment van vrouwen centraal in de SDG's, niet alleen via de op zichzelf staande doelstellingen SDG 5 inzake gendergelijkheid en SDG 16 inzake vreedzame samenlevingen, maar ook als horizontaal element dat bij het verwezenlijken van alle 17 SDG's centraal staat. Het werk van de EU staat in het teken van de belangrijkste doelstellingen in de integrale strategie van de EU voor het buitenlands en veiligheidsbeleid, de nieuwe Europese consensus inzake ontwikkeling en het EU-genderactieplan II.

Het EU-genderactieplan 2016-2020 bevat de ambitieuze doelstelling om tegen 2020 in 85 % van alle nieuwe EU-initiatieven genderacties te mainstreamen. Er is al aanzienlijke vooruitgang geboekt:

92 % van alle nieuwe initiatieven die zijn aangenomen op het gebied van het buitenlands beleid van de EU en ongeveer 60 % van alle nieuwe initiatieven op het gebied internationale samenwerking en ontwikkeling zijn hoofdzakelijk of sterk gericht op het bevorderen van gendergelijkheid en/of empowerment van vrouwen.

Tot de acties die wereldwijd worden ondersteund door de EU behoren onder meer:

• - 

  Steun voor het gezamenlijk programma van UNFPA/UNICEF over het uitbannen van genitale verminking van vrouwen in 16 landen ten zuiden van de Sahara, met als doel overleg te voeren met het maatschappelijk middenveld, mannen en jongens, traditionele leiders enz., teneinde de sociale normen op basis waarvan verminking zo ruim wordt toegepast te wijzigen. (12 miljoen euro)
• - 

  In Zambia, een programma ter versterking van de institutionele capaciteit van de nationale autoriteiten voor de strijd tegen en de preventie van seksueel en gendergerelateerd geweld, voor het veranderen van de sociale normen en mindset die tot discriminatie en geweld leiden, en voor de verbetering van de toegang tot uitgebreide diensten voor slachtoffers. (25 miljoen euro)
• - 

  In de regio van de Stille Oceaan, een regionaal programma ter bestrijding van huiselijk geweld (13 miljoen euro).
• - 

  In Latijns-Amerika lopen twee regionale vlaggenschipprogramma's inzake empowerment van vrouwen en de uitbanning van geweld tegen vrouwen en meisjes; zij worden van cruciaal belang geacht voor de inclusieve en duurzame ontwikkeling van de regio. (in het kader van de programma's Eurosocial+ en Al Invest 5.0 (2016-2021, 32 miljoen euro)
• - 

  In Uruguay, een programma om systemen voor vroegtijdige waarschuwing bij risico van geweld tegen vrouwen op te zetten en de rol van vrouwelijke politieagenten te versterken.
• - 

  In Argentinië zijn de programma's gericht op het vaststellen van instrumenten om gendergerelateerde misdrijven te voorkomen.
• - 

  In Chili, programma's om de opleiding voor ambtenaren te versterken en te controleren, om de perceptie te veranderen van het geweld tegen vrouwen en meisjes, zoals als familiaal geweld, dat wijdverbreid is en getolereerd wordt.
• - 

  In Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras, Nicaragua, Panama, een programma ter ondersteuning van een permanent regionaal plan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld dat wordt opgesteld door de Raad van ministers en de commissie Democratische Veiligheid van het Centraal-Amerikaans Integratiesysteem ter bestrijding van gendergeweld.
• - 

  In Peru, een programma om het nationale observatorium en de regionale observatoria voor geweld tegen vrouwen op te richten en in werking te stellen.

Wat doet de VN om geweld tegen vrouwen en meisjes te beëindigen en te voorkomen?

• - 

  De VN-organisaties blijven de lidstaten van de VN steunen om het wereldwijde juridische en beleidskader te verbeteren om geweld tegen vrouwen en meisjes aan te pakken.
• - 

  Het UN Trust Fund to End Violence against Women, dat namens het VN-stelsel door UN Women wordt beheerd, geeft steun aan innovatieve benaderingen om de pandemie van geweld in te dammen en te voorkomen. Het fonds heeft sinds zijn oprichting subsidies verstrekt aan 426 initiatieven in 136 landen, met een totale waarde van 116 miljoen dollar.
• - 

  De campagne UNiTE to End Violence Against Women van de secretaris-generaal van de VN, in het kader waarvan ook Orange Day is ingevoerd, roept elke 25e van de maand uit tot dag van de bewustmaking. De campagne kan rekenen op steun voor andere vooraanstaande initiatieven van beroemdheden, zoals sporthelden in Europa, om aan het probleem meer zichtbaarheid te geven.

Is 500 miljoen euro voldoende om een einde te maken aan geweld tegen vrouwen en meisjes in de wereld?

Nee. De initiële investering van de EU voor een bedrag van 500 miljoen euro (de grootste afzonderlijke toezegging om een einde te maken aan geweld tegen vrouwen tot nu toe) zal dienen als startkapitaal voor de financiering van innovatieve en transformatieve programma's. Andere donoren en actoren zullen zich bij het Spotlight-initiatief moeten aansluiten om het SDG 5-doel te kunnen verwezenlijken. De EU richt samen met de VN een uitgebreide campagne op andere potentiële donoren om zich aan te sluiten en aanvullende financiële middelen te verstrekken om meer landen en regio's in het initiatief op te nemen.

Hoeveel vrouwen en meisjes zijn het slachtoffer van geweld?

Geweld tegen vrouwen en meisjes is een van de meest systematische en wijdverspreide vormen van mensenrechtenschendingen wereldwijd. Naar schatting 35 % van de vrouwen wereldwijd krijgt op een bepaald moment in hun leven te maken met fysiek en/of seksueel partnergeweld of met seksueel geweld door iemand anders dan de partner. In sommige landen loopt dat cijfer op tot 70 %.

Vandaag zijn er in verschillende delen van de wereld meer dan 700 miljoen vrouwen die als kind getrouwd zijn. Meer dan 1 op 3 daarvan, zo'n 250 miljoen, was gehuwd voor de leeftijd van 15 jaar.

Ongeveer 70 % van alle opgespoorde slachtoffers van mensenhandel wereldwijd zijn vrouwen en meisjes.

Vandaag hebben minstens 200 miljoen vrouwen en meisjes in 30 landen genitale verminking ondergaan.

Ongeveer 120 miljoen meisjes wereldwijd (meer dan 1 op 10) zijn gedwongen tot seks of andere seksuele handelingen. Seksueel geweld tegen meisjes wordt voornamelijk gepleegd door hun huidige of voormalige echtgenoot, partner of vriend.

Wat zijn de gevolgen van het geweld tegen vrouwen en meisjes?

De impact van geweld varieert van onmiddellijke gevolgen tot langetermijngevolgen voor de fysieke, seksuele en geestelijke gezondheid van vrouwen en meisjes, en gaat soms tot de dood.

Het leidt ook tot enorme persoonlijke, maatschappelijke en economische kosten over de hele wereld: van hogere kosten voor gezondheidszorg, over juridische kosten tot productiviteitsverlies.

Wat zijn de onderliggende oorzaken van geweld tegen vrouwen en meisjes?

Geweld tegen vrouwen en meisjes is een complexe zaak die geworteld is in genderongelijkheid en discriminatie, alsook in ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, die zich in alle gemeenschappen in de wereld in uiteenlopende mate voordoen.

Door de lage economische en sociale status van vrouwen lopen zij een hoger risico op geweld. Toenemende economische onafhankelijkheid is van belang om de slachtoffers te helpen uit gewelddadige relaties te stappen.

Preventie moet de kern vormen om dit probleem aan te pakken. Maar ondanks een aantal veelbelovende praktijken, blijven preventieve interventies versnipperde en kleinschalige, op zichzelf staande activiteiten. Deze krijgen te weinig middelen en bovendien ontbreekt een effectbeoordeling.

Zijn er betrouwbare gegevens over de prevalentie van geweld tegen vrouwen en meisjes?

Inzicht in de omvang, de aard en de gevolgen van geweld tegen vrouwen en meisjes is belangrijke input voor wetgeving, beleid en programma's. De EU en de VN hebben daarom inspanningen gedaan om gegevens te verzamelen en statistieken op te stellen met betrekking tot de prevalentie van verschillende vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes, in het bijzonder huiselijk geweld en partnergeweld.

De beschikbaarheid van gegevens over de prevalentie van geweld tegen vrouwen en meisjes varieert echter van land tot land en zelfs binnen landen. De kwaliteit, de betrouwbaarheid en de vergelijkbaarheid van de gegevens tussen en binnen landen blijven problematisch.

Zijn er wettelijke en beleidskaders om een eind te maken aan geweld tegen vrouwen en meisjes?

De beweging om alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes te beëindigen en te voorkomen, wint aan kracht. Regeringen hebben internationale en regionale beleids- en juridische overeenkomsten gesloten, zoals het actieprogramma van Peking in 1995 en de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling.

Ten minste 119 landen hebben wetgeving aangenomen inzake huiselijk geweld, 125 landen hebben wetten inzake seksuele intimidatie en 52 landen hebben wetten over verkrachting tussen echtgenoten.

Het Spotlight-initiatief zal op de geboekte vooruitgang voortbouwen om geweld tegen vrouwen en meisjes uit te bannen.

Wat is er zo anders aan de Spotlight-programma's?

Studies hebben aangetoond dat goed doordachte en alomvattende programma's waarmee de meest gemarginaliseerde vrouwen en meisjes bereikt worden, effectief kunnen zijn om geweld uit te bannen. Elk landenprogramma van het Spotlight-initiatief is doelbewust ontworpen om lacunes in wetgeving en beleid te dichten, de instellingen te versterken, genderneutrale houding te bevorderen, hoogwaardige diensten voor nabestaanden en herstelbetalingen aan slachtoffers van geweld en hun familieleden aan te bieden, uitgesplitste gegevens op te leveren en vrouwenbewegingen meer slagkracht te bieden, zonder iemand aan zijn lot over te laten.

Meer informatie

Persbericht — De Europese Unie en de Verenigde Naties bundelen hun krachten in het kader van het Spotlight-initiatief om een einde te maken aan feminicide in Latijns-Amerika

MEMO/18/5904