Wetenschappers duiden de verkiezingen en het referendum

Waarom zijn de lokale partijen zo populair? Hoe komt het dat veel mensen tegen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten stemden? Onderzoekers van de Universiteit Leiden geven hun reactie op de dag na de verkiezingen.

Geerten Waling, historicus

‘Ongeveer een derde van de stemmen ging naar lokale partijen. Kiezers zien steeds beter het verschil tussen de landelijke en de lokale politiek, en zwevende kiezers lijken zich beter in te lezen in de verschillende partijen in de eigen gemeente. Ik vind dat een gezonde ontwikkeling, want op lokaal niveau spelen vaak compleet andere thema’s, zoals de plaatsing van speeltuinen of parkeergarages. Overigens heeft de landelijke politiek zeker invloed op de lokale uitslagen. D66 i is flink afgestraft in de gemeenteraadsverkiezingen. Dat is deels te wijten aan een zekere bestuurdersarrogantie. Kiezers hebben het gevoel dat regeringspartner D66 te weinig heeft geknokt voor de politieke kroonjuwelen. Zo heeft het kabinet bijvoorbeeld het referendum afgeschaft, iets wat ongetwijfeld kwaad bloed heeft gezet bij een deel van de D66-aanhang. Daar profiteerde GroenLinks i weer flink van.’

Joop van Holsteijn, hoogleraar Politiek Gedrag en Onderzoeksmethoden

‘De tragiek van de lokale politiek blijft vooral in de landelijke media zichtbaar: overheersing door landelijke thema’s en politici. Het slotdebat op televisie was een Haags debat. En vandaag gaat het over een Klaver-effect. Dat doet geen recht aan lokale verkiezingen, want er stemmen andere kiezers dan bij Kamerverkiezingen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen worden kiezers mede door lokale factoren gedreven. En de keuze uit partijen verschilt per gemeente en zijn zelden gelijk aan het landelijke beeld. Over het eigene van raadsverkiezingen, daar zou het vandaag over moeten gaan!’

Sandra Groeneveld, hoogleraar Publiek Management

‘De kiezers willen zich meer herkennen in hun bestuurders en daarom stemmen ze vaker op lokale partijen en op partijen die opkomen voor deelbelangen zoals Denk. Mensen kiezen dikwijls vanuit de angst iets te verliezen. Inwoners van wijken die grenzen aan buurten met veel allochtonen stemmen bijvoorbeeld vaker populistisch. Het probleem is dat lokale partijen en issuepartijen vaak minder een visie hebben op het algemeen belang. Gezien de versplintering moeten deze partijen gaan onderhandelen en dan zit de teleurstelling ingebakken. Een belangrijke taak van de gemeenteraad is controle van het bestuur. Maar al die kleine fracties met één of twee zetels kunnen dat niet volledig bemensen en dan gaan ze selectief in commissies zitten. Ik vind dat niet goed voor het functioneren van de raad. De opkomst was slechts iets hoger dan de vorige gemeenteraadsverkiezingen (ca 55 % t.o.v. 53.9 % in 2014). Ik verwachtte een hogere opkomst omdat de gemeente steeds meer taken heeft gekregen.’

Job Cohen i, bijzonder hoogleraar Gemeenterecht/Gemeentekunde

‘Door de versplintering wordt het in veel steden lastig om colleges te vormen. Die lokale partijen zijn vaak lang niet zo radicaal als de PVV i die het slecht deed en daar ben ik blij om. Lokale partijen hebben hart voor de stad en een partij als Leefbaar Rotterdam zorgde voor behoorlijk bestuur. In studentensteden zoals Leiden zijn de lokale partijen niet zo groot, kennelijk spreken die partijen studenten minder aan. Het verlies van de PvdA i stemt mij natuurlijk treurig; weer slechter dan de vorige gemeenteraadsverkiezingen, maar iets minder verlies ten opzichte van de landelijke verkiezingen. Het verlies van de SP i in een stad als Amsterdam verbaast; daar zette de partij zich sterk in voor de woningnood. Wat ook opvalt is de stille opmars van de Partij voor de Dieren i die nu een breder programma heeft. De samenstelling van de gemeenteraad is de laatste jaren flink veranderd. Volgende week komt het boek ‘Gemeenteraden in Nederland’ uit dat ik schreef met Joop van den Berg i en Hans Vollaard i. Het is goed om ook buiten verkiezingstijd stil te staan bij de veranderingen in historisch en juridisch perspectief.’

Uitslag referendum WIV

Nederlanders stemden op 21 maart ook in het referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv), een wet die de AIVD en andere inlichtingendiensten meer bevoegdheden geeft om data te verzamelen. Het werd een heuse nek-aan-nekrace. In de voorlopige peilingen wint het tegenkamp nipt met 48,9 procent van de stemmen. Het voorkamp verwierf 47,2 procent van de stemmen. Wat betekent deze uitslag voor de geheime diensten? We vroegen het aan de inlichtingenexperts Paul Abels en Willemijn Aerdts. Abels: ‘Alle peilingen wezen uit dat de meerderheid vóór zou stemmen. Tot zover het nut van peilingen.’ Bekijk de video met Abel en Aerdts.

Podcast: studenten maken exitpolls in Leiden

Studenten Journalistiek en Nieuwe Media maakten op 21 maart exitpolls voor de gemeenteraadsverkiezingen. Hun uiteindelijke peiling zat niet ver van de daadwerkelijke uitslag. Wij gingen de stemlokalen af met hun docent Jaap de Jong.

• - 

  den haag
• - 

  gemeenteraden
• - 

  lokale democratie
• - 

  politieke legitimiteit
• - 

  veiligheid en dreiging
• - 

  wiv referendum

---