Staat van de Unie 2017 – Democratiepakket: Hervorming van het burgerinitiatief en financiering van politieke partijen
.
Op 13 september verklaarde voorzitter Jean-Claude Juncker i in zijn jaarlijkse toespraak over de staat van de Unie: “Onze Unie heeft een democratische sprong voorwaarts nodig. (...) Al te vaak waren Europese verkiezingen niet meer dan de optelsom van nationale campagnes. De Europese democratie verdient beter. (...) Wij moeten Europese partijen de middelen geven om zichzelf beter te organiseren.”
Het versterken van de democratische legitimiteit in de EU door een krachtigere participatie van de burger behoort tot de tien prioriteiten van de Commissie-Juncker (prioriteit 10: democratische verandering). Om hier werk van te maken, heeft de Europese Commissie i twee wetgevingsvoorstellen vastgesteld om de verordening betreffende het Europees burgerinitiatief en de verordening betreffende Europese politieke partijen en stichtingen te herzien.
Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans i: “Met deze voorstellen geven we de Europese burger de kans om deel te nemen aan het democratische proces. Omdat we het Europees burgerinitiatief toegankelijker willen maken voor alle Europeanen, hebben we de minimumleeftijd verlaagd van 18 tot 16 jaar. Hierdoor krijgen 10 miljoen jonge Europeanen extra de kans om zich uit te spreken en de beleidsagenda van de EU mede te bepalen. Tegelijkertijd zorgt de hervorming inzake de politieke partijen ervoor dat Europeanen beter worden geïnformeerd over de banden tussen nationale en Europese partijen en dat de financiering van Europese partijen nauwer aansluit bij de Europese verkiezingsuitslag.”
Het Europees burgerinitiatief wordt gebruikersvriendelijker
Sinds het Verdrag van Lissabon i kunnen een miljoen burgers via het Europees burgerinitiatief i de Europese Commissie verzoeken om nieuwe EU-wetgeving voor te stellen. Hoewel al meer dan acht miljoen burgers initiatieven hebben gesteund en zo de EU-beleidsagenda mede richting hebben gegeven, komt het instrument nog niet volledig tot zijn recht. Ons voorstel om de bestaande verordening te hervormen, maakt het gemakkelijker voor burgers om initiatieven te starten en te steunen. Daartoe worden de digitale mogelijkheden uitgebreid en worden omslachtige vereisten ingetrokken. Ook zullen jongere Europeanen (vanaf 16 jaar) een initiatief mogen steunen.
De Commissie-Juncker i neemt al vanaf haar aantreden in november 2014 praktische maatregelen om de werking van dit instrument te verbeteren. De nieuwe aanpak vereist besluiten op politiek niveau van het college van commissarissen; zo is het nu toegestaan om initiatieven in bepaalde gevallen gedeeltelijk te registeren. Hierdoor is onder de Commissie-Juncker nog maar één initiatief afgewezen, nl. een verzoek om de brexit tegen te houden - een opgave die duidelijk buiten het toepassingsgebied van de verordening lag. Voorts is de Commissie teruggekomen op haar eerdere besluit om het “Stop TTIP”-initiatief niet te registeren, nadat dat besluit nietig was verklaard door het Hof van Justitie van de EU. Het nieuwe wetgevingsvoorstel neemt nog een aantal belemmeringen weg waardoor de huidige verordening niet optimaal werkte.
Om het gemakkelijker te maken een burgerinitiatief te organiseren, zal de Commissie nauwer samenwerken met de organisatoren. Zo wil zij de ontvankelijkheid van registratieverzoeken waarborgen. Ook laten we organisatoren gratis gebruikmaken van een online dienst voor het verzamelen van gegevens, bieden we de mogelijkheid aan om een initiatief te steunen via eID en zorgen we voor een vertaling van alle initiatieven in alle EU-talen. Om het gemakkelijker te maken een initiatief te steunen, beperkt de Commissie de hoeveelheid gegevens die nodig is; organisatoren hoeven nog maar met twee soorten steunbetuigingsformulieren te werken, tegenover de 13 verschillende modellen die momenteel in gebruik zijn vanwege uiteenlopende nationale regels. Het voorstel van de Commissie houdt ook in dat de minimumleeftijd voor het steunen van een initiatief wordt aangepast; deze wordt verlaagd van 18 naar 16 jaar, waardoor er ineens 10 miljoen personen bijkomen die zich mogen uitspreken. Om succesvolle initiatieven meer impact te geven, wordt voordat de Commissie haar respons geeft, eerst door middel van een verbeterde follow-upprocedure bevorderd dat een gedegen debat tot stand komt. Ook worden burgers desgewenst geïnformeerd over de follow-up van de initiatieven die zij hebben ondertekend.
Financiering van de Europese politieke partijen
De voorgestelde wijzigingen moeten zorgen voor meer transparantie (zodat burgers weten op wie zij stemmen), meer democratische legitimiteit (zodat de financiering beter aansluit bij de zetelverdeling) en betere handhaving (zodat misbruik kan worden aangepakt en middelen kunnen worden teruggevorderd). De voorgestelde wijzigingen zouden nog voor de Europese verkiezingen in 2019 moeten worden doorgevoerd.
Europese politieke partijen versterken de legitimiteit van de Europese Unie doordat zij een cruciale rol spelen bij het tot stand brengen van een rechtstreekse band tussen de burgers en het Europese politieke bestel. Wij hebben behoefte aan Europese partijen die een echt Europese dimensie hebben en een wezenlijke bijdrage kunnen leveren.
De voorgestelde hervorming van de Europese politieke partijen en stichtingen volgt op herhaalde verzoeken van het Europees Parlement i om de mazen te dichten die leiden tot misbruik van Europees belastinggeld. In bepaalde gevallen steunen individuele leden van dezelfde nationale partij de oprichting van verschillende Europese partijen. Bovendien doet de bestaande verdeelsleutel voor de EU-middelen voor Europese politieke partijen onvoldoende recht aan de bij de Europese verkiezingen behaalde aantallen zetels. Ten slotte vinden partijen het lastig om te voldoen aan de medefinancieringsvereiste voor dergelijke middelen.
Het voorstel van de Commissie zorgt voor een duidelijker verband tussen de zetelverdeling in het Parlement en de verdeling van de middelen. Het percentage van de middelen dat wordt toegewezen op basis van de zetelverdeling wordt daartoe verhoogd van 85 % tot 95 %. Bij het huidige systeem wordt 15 % van de middelen gelijkelijk verdeeld over alle partijen, ongeacht het aantal kiezers dat zij vertegenwoordigen.
Het voorstel leidt ook tot grotere transparantie. Doordat nationale partijen op hun website verplicht het logo en het politieke programma moeten weergeven van de Europese partij waaraan zij zijn gelieerd, zal het de Europese burger duidelijker worden wat de banden zijn tussen de Europese en nationale partijen. Ook zullen de partijen de verhouding vermelden tussen het aantal mannen en vrouwen dat namens hen lid is van het Europees Parlement.
Ten slotte wordt met het oog op een beter beheer van het belastinggeld voorgesteld de mazen te dichten waarvan partijen zich kunnen bedienen om misbruik te maken van het systeem door meerdere Europese entiteiten op te richten, die elk in aanmerking komen voor extra middelen.
Volgende stappen Voordat zij in werking treden, moeten de twee wetgevingsvoorstellen die de Commissie vandaag heeft gepresenteerd, eerst door het Europees Parlement en de Raad i worden vastgesteld door middel van de gewone wetgevingsprocedure. De Commissie rekent op een vlot en constructief debat, zodat deze belangrijke veranderingen in het democratisch bestel van de Unie zo spoedig mogelijk hun beslag kunnen krijgen.
Achtergrond
Het Europees burgerinitiatief werd geïntroduceerd bij het Verdrag van Lissabon. In april 2012 is de verordening over het Europees burgerinitiatief, waarmee uitvoering aan de Verdragsbepalingen wordt gegeven, van kracht geworden. Sindsdien kunnen burgers via dit instrument meebeslissen over wat er op de agenda komt.
Als een Europees burgerinitiatief eenmaal officieel is geregistreerd, kunnen een miljoen burgers uit ten minste een kwart van de EU-lidstaten de Europese Commissie verzoeken om een wetgevingsvoorstel in te dienen op gebieden waarvoor de Commissie bevoegd is. Als een initiatief voldoende steun krijgt, moet de Commissie in een mededeling verklaren of zij het verzoek wel of niet inwilligt, en waarom.
Het Verdrag betreffende de Europese Unie i stelt over Europese politieke partijen dat “politieke partijen op Europees niveau bijdragen tot de vorming van een Europees politiek bewustzijn en tot de uiting van de wil van de burgers van de Unie”. De in 2014 ingevoerde verordening betreffende het statuut en de financiering van Europese politieke partijen en Europese politieke stichtingen vergroot de zichtbaarheid, erkenning, effectiviteit, transparantie en verantwoordingsplicht van Europese politieke partijen en de daaraan verbonden politieke stichtingen.
Politieke partijen en stichtingen die aan een aantal voorwaarden voldoen, kunnen door registratie op Europees niveau Europese juridische entiteiten worden en zo in aanmerking komen voor ruimere Europese financiële ondersteuning. Deze voorwaarden zijn onder meer dat een partij of stichting in voldoende EU-lidstaten is vertegenwoordigd en dat de waarden waarop de EU is gegrond, zowel in hun programma als bij hun activiteiten in acht worden genomen.
Meer informatie:
Toespraak over de staat van de Unie 2017
Brochure Staat van de Unie 2017
Vragen en antwoorden over het Europees burgerinitiatief en de financiering van politieke partijen
IP/17/3187
Contactpersoon voor de pers:
Voor het publiek: Europe Direct per telefoon 00 800 67 89 10 11 of e-mail |