Vijf vragen en antwoorden over Brexit

Het is zover. Nadat 51,9 procent van de Britten zich in 2016 uitsprak voor het uittreden uit de Europese Unie, zet premier Theresa May het proces officieel in gang. We zetten vijf veelgestelde vragen met antwoorden op een rij, inclusief een overzicht van de prioriteiten voor GroenLinks.

• 1. 

  Wat is Artikel 50?

Sinds het Verdrag van Lissabon heeft het EU-verdrag een procedure voor landen die uit de Europese Unie willen stappen. Die staat omschreven in artikel 50. Het artikel schrijft voor dat er na een kennisgeving twee jaar de tijd is om een akkoord te sluiten over de voorwaarden van uittrede, dat is dus tot uiterlijk maart 2019. Ook als er dan geen akkoord is, gelden daarna de Europese verdragen niet meer voor het Verenigd Koninkrijk, tenzij alle 28 EU-landen unaniem besluiten tot het verlengen van die periode.

• 2. 

  Wie onderhandelt en besluit er namens de Europese Unie over Brexit?

Alle drie de EU-instellingen spelen een rol in de onderhandelingen.

• - 

  Ten eerste de nationale regeringen van de EU-landen. Zij komen op 29 april bijeen in de Europese Raad om de richtsnoeren voor onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk vast te stellen.
• - 

  Ten tweede de Europese Commissie die deze richtsnoeren in een onderhandelingsmandaat vertaalt, dat de lidstaten weer met gekwalificeerde meerderheid moeten goedkeuren. Net als bij onderhandelingen over internationale (handels)verdragen is de Europese Commissie de onderhandelaar namens de EU-lidstaten. De Franse oud-eurocommissaris Michel Barnier is hoofdonderhandelaar.
• - 

  Ten derde het Europees Parlement. Dat zit weliswaar niet direct aan tafel bij de onderhandelingen maar wordt wel constant betrokken bij de besprekingen in de persoon van Guy Verhofstadt die is aangewezen als Brexit-rapporteur. Als de Europese Commissie en het Verenigd Koninkrijk binnen twee jaar een akkoord sluiten over uittreden, dan moet het nog door zowel het Europees Parlement en door de EU-landen goedgekeurd worden. Het Europees Parlement zal zijn wensen voor de onderhandelingen naar verwachting in april in een parlementsresolutie vastleggen.

• 3. 

  Wat moet er in het uittredingsakkoord met het Verenigd Koninkrijk komen te staan?

Het is de eerste keer dat artikel 50 over uittreding in werking treedt, dus de exacte uitwerking is politiek en juridisch nog onduidelijk. De precieze inhoud van het uittredingsverdrag zelf is zelfs nog onderwerp van onderhandelingen, maar het is al wel duidelijk welke kwesties in ieder geval aan de orde zullen komen. (Klik op een titel om uit te klappen.)

Rechten van Europeanen en Britten

Er wonen ruim 2,8 miljoen Europeanen in het Verenigd Koninkrijk en ongeveer een miljoen Britten in de overige 27 EU-landen. Hun rechten, bijvoorbeeld op verblijf, sociale zekerheid, toegang tot de arbeidsmarkt en stemrecht, die ze nu volgens de Europese afspraken hebben, moeten worden opgehelderd.

Financiële verplichtingen

De afhandeling van financiële verplichtingen uit het verleden. Groot-Brittannië draagt bij aan de EU-begroting, maar ontvangt ook Europese subsidies en is mede-eigenaar van de gezamenlijke EU-bezittingen. Europese ambtenaren schatten de scheidingsrekening voor het Verenigd Koninkrijk op 60 miljard euro, maar die berekening zal ongetwijfeld onderwerp van discussie worden.

EU-buitengrens

Na Brexit komt de buitengrens van de EU tussen Ierland en Noord-Ierland te liggen. Er moeten nieuwe afspraken komen om te voorkomen dat het vrij verkeer van goederen en personen tussen Ierland en Noord-Ierland voor problemen zorgt. Ook zijn de Goede Vrijdag-akkoorden, de vredesafspraken tussen het Verenigd Koninkrijk, Ierland en de strijdende partijen in Noord-Ierland, zijn deels gebaseerd op het lidmaatschap van de EU en de Europese Conventie voor de Rechten van de Mens.

Lopende juridische zaken

Er zal een regeling moeten worden getroffen over de nog lopende zaken bij het Europees Hof van Justitie en bij de Europese Commissie. Denk aan rechtszaken of procedures over staatssteun of kartelvorming.

Veiligheid

Er moeten afspraken gemaakt worden over de samenwerking die een directe impact heeft op de veiligheid van Europeanen en Britten, zoals de uitwisseling van gegevens over georganiseerde misdaad en terrorisme via Europol.

Buitenlandse militaire missies

Het Verenigd Koninkrijk doet momenteel mee aan buitenlandse militaire en civiele missies in het kader van het Europese gemeenschappelijke buitenlands en veiligheidsbeleid. Welke rol kunnen de Britten nog vervullen in deze missies na het vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie?

EU-agentschappen

Twee EU-agentschappen zijn momenteel in Londen gevestigd: het Europees Geneesmiddelenbureau en de Europese bankenautoriteit. Deze zullen moeten verhuizen naar een ander EU-land.

Tenslotte moet veel van de huidige EU-wetgeving (het zogenaamde acquis) worden aangepast door de 27 lidstaten die achterblijven. Tot nu toe golden die wetten in alle EU-landen, inclusief het Verenigd Koninkrijk. De Europese begroting en subsidies, de Europese klimaatafspraken, visquota zullen waarschijnlijk moeten worden aangepast na het vertrek van Groot-Brittannië. In veel gevallen gaat het om technische aanpassingen, maar er zullen ongetwijfeld ook politieke discussies over ontstaan.

• 4. 

  Hoe zit het met de relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie ná de Brexit?

Het is nog onduidelijk in hoeverre de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU ook al aan bod komt in het uittredingsakkoord. Artikel 50 stelt dat in het uittredingsakkoord “rekening wordt gehouden met het kader van de toekomstige betrekkingen”. Hoe gedetailleerd dat precies is, moet nog blijken. De Europese Commissie heeft al aangegeven dat ze eerst de voorwaarden van uittreding wil afspreken en pas daarna wil beginnen met onderhandelingen over een apart (handels)akkoord dat de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU vorm zal geven.

Onderhandelingen over een toekomstig handelsakkoord tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie kunnen jaren in beslag nemen, vergelijkbaar met het handelsakkoord tussen de EU en Canada. Hoogstwaarschijnlijk moet zo’n handelsakkoord door alle nationale parlementen en door het Europees Parlement worden goedgekeurd.

• 5. 

  Wat zijn de prioriteiten voor GroenLinks in de Brexit-onderhandelingen?

GroenLinks betreurt het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Maar we erkennen ook de uitslag van het referendum, al was die bijzonder krap. De Britten trekken zich terug uit een project van democratische samenwerking die ons vrede en veiligheid brengt, een project van Europese grondrechten en waarden.

Voor GroenLinks is Europa meer dan alleen een vrije markt, dus we vinden het belangrijk dat de Europese Unie om geen concessies te doen aan belangrijke standaarden als sociale rechten en milieubescherming. De 27 landen die overblijven in de EU moeten deze principes als een blok verdedigen in de Brexit-onderhandelingen die komen, zonder dat afzonderlijke EU-landen eigen dealtjes sluiten.

Klik op een titel om uit te klappen.

• 1. 

  Transparante onderhandelingen

De onderhandelingen over het uittredingsakkoord en het toekomstig handelsakkoord moeten zo transparant mogelijk zijn. De onderhandelaars moeten al vanaf het onderhandelingsmandaat het Europees Parlement en de nationale parlementen zoveel mogelijk betrekken. Ze moeten zoveel mogelijk documenten openbaar maken.

• 2. 

  Rechten van burgers garanderen

Het recht om overal in Europa te kunnen wonen en werken is een groot goed. GroenLinks ziet het liefst dat de Europeanen in het Verenigd Koninkrijk en de Britten in de Europese Unie hun rechten behouden. De Britse wens om Europeanen naar eigen believen te kunnen weigeren maakt dit echter moeilijk. De EU moet daarom eensgezind duidelijk maken dat de vrije toegang tot de Europese markt - zoals het Verenigd Koninkrijk die wil behouden - niet mogelijk is zonder het vrij verkeer van personen en werknemers te accepteren.

• 3. 

  Europese standaarden verdedigen

Het is in het belang van zowel de Europeanen als de Britten dat hun producten voldoen aan de beste eisen op het vlak van milieu, consumentenbescherming en werknemersrechten. In de onderhandelingen over toekomstige handelsrelaties tussen beide economieën mag de EU daarom geen concessies doen die ertoe leiden dat deze standaarden verlaagd worden. Een toekomstig handelsakkoord zou belangrijke principes zoals het voorzorgsbeginsel en de vervuiler betaalt moeten vastleggen. Overigens geeft een Brexit aan de 27 overgebleven landen wel de kans om nauwer samen te werken, want de Britten lagen vaak dwars.

• 4. 

  Gezamenlijk klimaatbeleid

Klimaatverandering houdt zich niet aan landsgrenzen. We kunnen het beter gezamenlijk aanpakken. GroenLinks wil dat Europa er zoveel mogelijk op aandringt om het Verenigd Koninkrijk ook na Brexit zo veel mogelijk onderdeel te laten blijven van het Europese klimaat- en energiebeleid. De Europese klimaatdoelstellingen mogen niet minder ambitieus worden als gevolg van het Britse vertrek.

• 5. 

  Geen concurrentie op belastingen

De Britse regering heeft gedreigd om van het land een belastingparadijs maken, met minimale regulering. Dat zou de race naar de laagste belastingtarieven nog verder versterken terwijl de EU zich juist als doel stelde om belastingontwijking aan te pakken. De EU moet daarom hoge eisen stellen op het vlak van belastingontwijking en het reguleren van de financiële sector.

• 6. 

  Vrede in (Noord-)Ierland bewaren

Het moet koste wat kost voorkomen worden dat Brexit leidt tot nieuwe spanningen in Noord-Ierland. We moeten een harde grens tussen Noord-Ierland en Ierland voorkomen.

• 7. 

  Jonge generatie Britten tegemoet komen

De jongste kiezers in Groot-Brittannië waren in grote meerderheid tegen Brexit. De EU moet de kansen van jonge Britten om deel te nemen in Europese cultuur- opleidings- en onderzoeksprogramma’s zoals Erasmus zoveel mogelijk beschermen, met een eerlijke bijdrage van het Verenigd Koninkrijk aan de kosten daarvan. Als het Verenigd Koninkrijk in de toekomst opnieuw lid wil worden van de EU, moeten de landen daarvoor openstaan.

• 8. 

  Visserij en landbouw

Onze Europese ecosystemen en biodiversiteit staan al onder grote druk, en mogen daarbovenop niet ook nog eens de dupe worden van een race to the bottom met het Verenigd Koninkrijk worden. Willen de Britten dus bijvoorbeeld hun vis- en landbouwproducten verkopen op de Europese markt, dan zal hun milieuregelgeving minimaal gelijkwaardig moeten zijn aan de vereisten waaraan boeren en vissers in de EU voldoen. Een concreet voorbeeld is dat de Britten met de EU om tafel zullen moeten gaan zitten om visquota af te spreken.

• 9. 

  Schotland, Noord-Ierland, Wales, Gibraltar

De regeringen van Schotland, Noord-Ierland, Wales en Gibraltar delen niet allemaal de harde Brexit-lijn van de regering van May. In Schotland en Noord-Ierland was een meerderheid tegen Brexit. Hun specifieke wensen en zorgen moeten gehoord worden door de EU. Mocht Schotland in een nieuw referendum voor onafhankelijkheid stemmen, dan moet de EU een Schots EU-lidmaatschapsaanvraag snel behandelen.

• 10. 

  Samenwerking voor een veilige wereld

Met het Verenigd Koninkrijk vertrekt een van de belangrijkste spelers op het vlak van veiligheid en buitenlands beleid uit de Europese Unie. Het is in wederzijds belang om nauwe samenwerking te behouden op het vlak van veiligheid, politie, defensie, buitenlands beleid en ontwikkelingssamenwerking. Maar Brexit biedt ook een kans aan de overige 27 EU-landen om de samenwerking te intensiveren.