Uitbreidingspakket 2016: geloofwaardig uitbreidingsproces cruciaal voor transformatie en stabiliteit in Zuidoost-Europa

Uitbreidingspakket 2016: geloofwaardig uitbreidingsproces cruciaal voor transformatie en stabiliteit in Zuidoost-Europa

De Europese Commissie i heeft vandaag haar jaarlijkse uitbreidingspakket goedgekeurd. Hierin wordt beoordeeld hoe ver de landen van de Westelijke Balkan en Turkije staan met de uitvoering van belangrijke politieke en economische hervormingen en wat er moet gebeuren om de resterende knelpunten aan te pakken. De Commissie beveelt onder andere de lidstaten aan te overwegen toetredingsonderhandelingen te openen met Albanië, op strikte voorwaarde dat geloofwaardige en concrete vooruitgang wordt geboekt met de justitiële hervorming, met name de herbeoordeling (doorlichting) van rechters en openbaar aanklagers.

Bij de presentatie van het uitbreidingspakket zei Johannes Hahn i, Europees commissaris voor Europees Nabuurschapsbeleid en Uitbreidingsonderhandelingen: "Het vooruitzicht van EU-lidmaatschap blijft een motor voor transformatie en het verankeren van stabiliteit in de landen van Zuidoost-Europa, en een geloofwaardig uitbreidingsproces blijft een onmisbaar instrument om deze landen te versterken en hen te helpen bij de uitvoering van politieke en economische hervormingen . Vandaag herhalen we dat de EU steun blijft verlenen voor deze inspanningen. Wij roepen de regeringen van de betrokken landen op de noodzakelijke hervormingen actiever te omarmen en deze echt tot hun politieke agenda te maken - niet omdat de EU dat vraagt, maar omdat het in het belang is van hun burgers en van Europa als geheel".

Commissaris Hahn voegde hieraan toe dat het jaarlijkse verslag over Turkije samenvalt met een belangrijk moment voor Turkije en in de betrekkingen tussen de EU en Turkije: "Wij maken ons ernstige zorgen over de achteruitgang van de rechtsstaat en de democratie die zich voordoet in de nasleep van de poging tot staatsgreep. Het is in Turkijes eigen belang om niet nog verder weg te drijven van de EU.”

Het uitbreidingsbeleid blijft resultaten opleveren en in de meeste landen gaan de hervormingen gestaag vooruit, zij het in wisselend tempo. De Commissie blijft daarom vasthouden aan het beginsel van “eerst de basis”: wij blijven onze inspanningen toespitsen op de rechtsstaat, met inbegrip van veiligheid, grondrechten, democratische instellingen en hervorming van het openbaar bestuur, alsmede op economische ontwikkeling en concurrentievermogen. Een sterkere rol voor het maatschappelijk middenveld en belanghebbenden in het algemeen blijft cruciaal.

Stand van zaken

Met betrekking tot de rechtsstaat zijn er doorgaans inspanningen geleverd om de wettelijke kaders en infrastructuur te moderniseren. Albanië heeft unaniem grondwetswijzigingen goedgekeurd die de basis vormen voor een grootschalige justitiële hervorming. De meeste landen kampen echter met problemen als gevolg van gebrek aan efficiëntie, onafhankelijkheid en verantwoordingplicht van de rechterlijke macht. De afgelopen jaren hebben alle landen hun kaders voor de aanpak van corruptie en georganiseerde misdaad versterkt. Nu moeten de inspanningen meer dan ooit worden gericht op het opbouwen van een staat van dienst wat betreft onderzoek, vervolging en vonniswijzing in zaken op alle niveaus. De uitbreidingslanden hebben ook hun strafrecht en wetgeving inzake terrorismebestrijding aangepast om beter toegerust te zijn om dergelijke fenomenen aan te pakken. Verschillende landen hebben nieuwe strategieën en actieplannen op het gebied van terrorismebestrijding vastgesteld, maar er moet meer worden gedaan om radicalisering tegen te gaan, met name via het onderwijs en betere controle op buitenlandse financiering achter radicale informatie.

De grondrechten zijn grotendeels verankerd in de wetgeving van de uitbreidingslanden. In de Westelijke Balkan vertoont de praktijk nog tekortkomingen, maar de situatie is over het algemeen stabiel. In Turkije is sprake van achteruitgang op dit vlak en de uitvoering in de praktijk vertoont vaak aanzienlijke gebreken. Na de poging tot staatsgreep in juli werd de noodtoestand uitgeroepen, waarbij vérstrekkende maatregelen werden getroffen waarbij de grondrechten worden beknot. In de nasleep van de couppoging zou sprake zijn geweest van veel ernstige schendingen van het verbod op marteling en mishandeling en van de procedurele rechten.

De vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid blijven in de meeste uitbreidingslanden een punt van zorg, zij het niet overal in dezelfde mate. Het gebrek aan vooruitgang op dit vlak, dat ook de afgelopen twee jaar al werd geconstateerd, houdt aan en is in sommige gevallen nog verergerd. Discriminatie van en vijandigheid tegen kwetsbare groepen, ook op grond van seksuele geaardheid of genderidentiteit, blijft een groot probleem.

De migratiecrisis was het afgelopen jaar een van de belangrijkste politieke vraagstukken. Dit bewijst wederom het strategische belang van het uitbreidingsbeleid in de regio. De EU heeft hierop een uitgebreide respons tentoongespreid, met inachtneming van de rechten. De effectieve afsluiting van de Westelijke-Balkanroute door de desbetreffende landen, in combinatie met de Verklaring EU-Turkije van 18 maart hebben duidelijk resultaten ter plaatse opgeleverd: het aantal irreguliere migranten en asielzoekers dat aankomt op de Griekse eilanden, is aanzienlijk gedaald, van enkele duizenden tot minder dan honderd per dag. Ook het aantal doden op zee is sterk gedaald.

Het goede functioneren van democratische instellingen blijft in een aantal landen een punt van zorg. De centrale rol van nationale parlementen in de democratie moet worden ingebed in de politieke cultuur. De poging tot staatsgreep die in juli in Turkije plaatsvond, was een schokkende en brutale aanval op democratisch verkozen instellingen. Gezien de ernstige bedreiging voor de Turkse democratie en de Turkse staat, was snel, krachtdadig optreden legitiem. Er kunnen evenwel vragen worden gesteld bij de omvang en het collectieve karakter van de maatregelen die werden getroffen.

De vooruitgang met betrekking tot de hervorming van het openbaar bestuur verschilt per land. De rechten van burgers op behoorlijk bestuur, toegang tot informatie en goed bestuursrecht moeten beter worden gewaarborgd.

De economische situatie is overal in de regio gestaag verbeterd, met meer groei, investeringen en werkgelegenheid in de particuliere sector. Alle uitbreidingslanden worden evenwel geconfronteerd met grote structurele economische en sociale problemen, een weinig efficiënt openbaar bestuur en hoge werkloosheid. Met name de jeugdwerkloosheid blijft onrustbarend hoog. De aanhoudende tekortkomingen op het vlak van de rechtsstaat hebben negatieve gevolgen voor het investeringsklimaat.

De impuls van het “proces van Berlijn” en het initiatief "de Zes van de Westelijke Balkan", met name wat betreft de connectiviteitsagenda van de EU, heeft sterkere regionale samenwerking en nabuurschapsbetrekkingen bevorderd, wat bijdraagt tot politieke stabilisatie en economische kansen.

ACHTERGROND

Uitbreidingsproces

De huidige uitbreidingsagenda heeft betrekking op de landen van de Westelijke Balkan en Turkije. De toetredingsonderhandelingen zijn geopend met Turkije (2005), Montenegro (2012) en Servië (2014), maar nog niet met de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië (kandidaat-lidstaat sinds 2005) of Albanië (kandidaat-lidstaat sinds 2014). Bosnië en Herzegovina en Kosovo zijn potentiële kandidaat-lidstaten.

Gedetailleerde conclusies en aanbevelingen per land:

Strategiedocument

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2016/20161109_strategy_paper_en.pdf

Albanië:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3636_en.htm

Bosnië en Herzegovina:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3637_en.htm

Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3634_en.htm

Kosovo:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3633_en.htm

Montenegro:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3638_en.htm

Servië:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3635_en.htm

Turkije:

http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3639_en.htm

IP/16/3613

---