De strijd voor persvrijheid in Europa
Met de persvrijheid is het in twaalf jaar niet zo slecht gesteld geweest als op dit moment. Slechts 13% van de wereldbevolking leeft in een land met een vrije pers. Dat zijn twee van de conclusies uit het onlangs gepubliceerde rapport Freedom of the Press van de ngo Freedom House. De vrijheid van de pers, een fundamenteel mensenrecht, is al enige tijd een hot item in Europa. Het platform Mapping Media Freedom is een door de Europese Commissie i medegefinancierd initiatief van Index on Censorship, dat tot dezelfde conclusies over de achteruitgang van de persvrijheid komt. EU2016.nl stelde Melody Patry, advocacy-medewerkster van Index on Censorship, een aantal vragen over de persvrijheid in Europa.
Hoe is het platform Mapping Media Freedom tot stand gekomen?
'Twee jaar geleden heeft de EU nieuwe richtsnoeren inzake de vrijheid van meningsuiting online en offline vastgesteld en middelen beschikbaar gesteld voor projecten op het gebied van mediavrijheid. De organisatie waarvoor ik werk, Index on Censorship, zet zich al meer dan veertig jaar in voor de vrijheid van meningsuiting, en we zagen de situatie met betrekking tot de mediavrijheid al enkele jaren verslechteren, ook in gevestigde democratieën. In 2014 kregen we te horen dat we in aanmerking kwamen voor subsidie van de Europese Commissie. Dat was het startsein voor het project Mapping Media Freedom, waarmee we problemen rond de mediavrijheid in Europa, zowel bedreigingen als daadwerkelijke schendingen, in kaart proberen te brengen.'
Melody Patry (Index on Censorship)
Wat is de oorzaak van de verslechterde situatie rond de mediavrijheid?
'Tal van factoren spelen een rol bij de achteruitgang van de mediavrijheid in Europa. Diverse landen, zowel lidstaten van de EU als kandidaat-lidstaten, hebben nieuwe wetten aangenomen die de vrijheid en pluraliteit van de media ondermijnen. Daarbij gaat het soms om het op grote schaal en willekeurig verzamelen van gegevens, met alle gevolgen van dien voor de journalistieke bronbescherming. In andere gevallen wordt de persvrijheid bedreigd doordat wetten die zijn ingevoerd om terrorisme en extremisme te bestrijden, voor een ander doel worden gebruikt of misbruikt.'
Andere schendingen zijn onder meer het blokkeren van de toegang tot nieuwssites door autoriteiten en intimidatie van of zelfs fysiek geweld tegen journalisten. Volgens Patry zijn vooral journalisten die verslag doen vanuit demonstraties, politieke bijeenkomsten of conflictgebieden hiervan het slachtoffer.
Oplossingen bieden
Het platform richt zich niet alleen op bewustmaking, maar verzamelt ook gegevens en bewijzen over incidenten die vaak onopgemerkt blijven. Doel is patronen en trends op het spoor te komen en de EU en afzonderlijke landen aanbevelingen en oplossingen aan de hand te doen. De ernstigste gevallen worden daarnaast onder de aandacht gebracht van de Raad van Europa i en andere Europese en internationale instellingen.
Patry legt uit dat niet altijd enkel de wetten, maar soms ook de interpretatie en uitvoering daarvan door de rechterlijke en politiële autoriteiten voor problemen zorgen. 'We zetten ons ook in voor de herziening van wetgevingskaders en opleiding op dat vlak, om de vervolging van journalisten en burgers die hun regering kritisch volgen een halt toe te roepen.'
Wat is je uiteindelijke doel?
‘Dat bestrijkt vrijwel alles wat te maken heeft met mediavrijheid en de verandering die we in Europa willen zien. We willen vooral duidelijk maken dat aspirant-lidstaten uit hoofde van hun huidige partnerschap met de EU, maar ook op grond van hun toetredingsverzoek, verplichtingen hebben op mensenrechtengebied. Tot deze verplichtingen behoort het waarborgen van de vrijheid van meningsuiting, en daaronder valt het eerbiedigen en beschermen van de mediavrijheid.’
Alle lidstaten en kandidaat-lidstaten moeten voldoen aan het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de normen van de EU inzake mediavrijheid.
‘Het uiteindelijke doel is een democratische, verdraagzame samenleving waarin mensen niet vanwege hun standpunten en meningen worden vervolgd, waarin regeringen en particuliere instanties de vrijheid van meningsuiting ongemoeid laten en waarin de media vrij en zonder angst kunnen opereren.’