Naar een duurzaam en billijk gemeenschappelijk Europees asielstelsel

Naar een duurzaam en billijk gemeenschappelijk Europees asielstelsel

Vandaag presenteert de Europese Commissie i voorstellen om het gemeenschappelijk Europees asielstelsel te hervormen. Het gaat erom een billijker, efficiënter en duurzamer stelsel op te zetten voor de verdeling van de asielaanvragen over de lidstaten. Het uitgangspunt blijft gelijk: asielzoekers moeten asiel aanvragen in het eerste land dat zij binnenkomen, tenzij zij elders familie hebben. Een nieuw billijkheidsmechanisme moet echter waarborgen dat geen enkele lidstaat te maken krijgt met onevenredige druk op zijn asielstelsel. De voorstellen betekenen ook dat het huidige Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken i (EASO) wordt omgevormd tot een volwaardig EU-asielagentschap, overeenkomstig de grotere rol die in het nieuwe systeem voor dit orgaan is weggelegd. Verder wordt voorgesteld om Eurodac, de EU-database met vingerafdrukken, te versterken. Dit moet het beheer van het asielstelsel verbeteren en de bestrijding van irreguliere migratie vergemakkelijken.

Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans i: "Beter migratiebeheer vereist actie op meerdere fronten: het komt erop aan onze buitengrenzen doeltreffender te beheren, nauwer samen te werken met derde landen, een einde te maken aan migrantensmokkel en vluchtelingen rechtstreeks te hervestigen in de EU. Ook in de toekomst zullen mensen zich aan onze grenzen melden om asiel aan te vragen. Het zal aan ons zijn om ervoor te zorgen dat wie bescherming nodig heeft, die ook krijgt. Tijdens de recente crisis zijn enkele lidstaten echter onder enorme druk komen te staan. Dit is het gevolg van de tekortkomingen van het huidige systeem, dat niet berekend is op dit soort situaties. Het is heel eenvoudig: als een lidstaat de druk niet meer aankan, moeten we de verantwoordelijkheid binnen de EU eerlijk verdelen, in een geest van solidariteit. Daar moet ons voorstel van vandaag voor zorgen."

Dimitris Avramopoulos i, commissaris voor Migratie en Binnenlandse Zaken: "Als de huidige vluchtelingencrisis één ding heeft duidelijk gemaakt, is het wel dat het geen optie is om vast te houden aan de status quo van ons gemeenschappelijk Europees asielstelsel. Het is tijd voor een aangepast en eerlijker systeem dat gebaseerd is op gemeenschappelijke regels en een billijke verdeling van de verantwoordelijkheid. Met de voorgestelde hervorming van het Dublinsysteem, de versterking van Eurodac en de transformatie van het EASO tot een echt Europees asielagentschap, zetten we vandaag een grote stap in de goede richting: we voorzien in de Europese structuren en instrumenten die nodig zijn voor een breed en toekomstbestendig programma. We zullen volop streven naar nauwe samenwerking met het Europees Parlement i en de lidstaten. Laten we ervoor zorgen dat deze voorstellen zo snel mogelijk werkelijkheid worden."

De voorstellen van vandaag maken deel uit van een eerste pakket wetgevingsvoorstellen dat de Commissie presenteert in het kader van een grote hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel, overeenkomstig de mededeling van de Commissie van 6 april 2016. Deze hervorming is bedoeld als een middellange-termijnmaatregel met het oog op met nieuwe uitdagingen op migratiegebied. Voorlopig blijven de bestaande Dublinregels en de twee besluiten inzake noodherplaatsing van kracht en de Commissie zal deze ten volle handhaven.

Hervorming van het Dublinsysteem

Onder het Dublinsysteem worden de EU-regels verstaan aan de hand waarvan wordt bepaald welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielaanvraag. Dit systeem leent zich er echter niet voor om de verantwoordelijkheid binnen de EU duurzaam te verdelen en te waarborgen dat asielaanvragen tijdig worden behandeld. Het voorstel van vandaag maakt het Dublinsysteem doorzichtiger en doeltreffender. Ook voorziet het in een mechanisme voor situaties waarin het asielstelsel van bepaalde lidstaten onevenredig zwaar wordt belast. Het nieuwe systeem is zowel billijker als krachtiger en is beter bestand tegen druk. Het zorgt ervoor dat snel wordt bepaald welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een asielverzoek, zodat mensen die bescherming nodig hebben, die ook krijgen, en secundaire bewegingen (asielshoppen) worden ontmoedigd.

De nieuwe elementen omvatten:

• - 

  Een billijker systeem op basis van solidariteit: met een corrigerend toewijzingsmechanisme (het billijkheidmechanisme). Het nieuwe systeem signaleert automatisch wanneer een land een onevenredig aantal asielaanvragen te verwerken krijgt. Daarbij wordt rekening gehouden met de grootte en welvaart van een land. Als een bepaald land onevenredig veel meer verzoeken ontvangt dan de referentiewaarde (d.w.z. meer dan 150 % van die waarde), worden alle nieuwe aanvragers in dat land - ongeacht hun nationaliteit - na een controle van de ontvankelijkheid van hun verzoek, elders in de EU herplaatst. Dit blijft het geval tot het aantal aanvragen weer tot onder de referentiewaarde is gedaald. Een lidstaat heeft ook de mogelijkheid om tijdelijk niet deel te nemen aan herverdeling. In dat geval dient de lidstaat per aanvrager die hij volgens het billijkheidsmechanisme had moeten opnemen, een solidariteitsbijdrage van 250 000 euro te betalen aan de lidstaat waar de betrokkene wel terechtkan.
• - 

  Een mechanisme dat ook hervestigingsinspanningen in aanmerking neemt: het billijkheidsmechanisme houdt ook rekening met de inspanningen van een lidstaat om mensen die internationale bescherming nodig hebben, rechtstreeks vanuit een derde land te hervestigen. Zo wordt het belang onderkend van de inspanningen om te zorgen voor legale en veilige mogelijkheden om naar Europa te komen.
• - 

  Een efficiënter systeem: de termijnen voor het indienen en beantwoorden van verzoeken om overdracht worden korter, evenals de termijn voor de daadwerkelijke overdracht van asielzoekers tussen lidstaten; de bepalingen betreffende de verschuiving van de verantwoordelijkheid komen te vervallen.
• - 

  Misbruik en secundaire bewegingen ontmoedigen: door middel van duidelijker wettelijke verplichtingen voor asielzoekers, met inbegrip van een verplichting om in de lidstaat te blijven die verantwoordelijk is voor de behandeling van hun verzoek, geografische beperkingen aan het aanbieden van materiële opvangvoorzieningen, en evenredige consequenties ingeval van niet-naleving.
• - 

  De belangen van de asielzoekers beschermen: met krachtiger waarborgen voor niet-begeleide minderjarigen en een zorgvuldige uitbreiding van de definitie van familielid.

Het Verenigd Koninkrijk en Ierland zijn niet verplicht mee te doen. Zij bepalen zelf in hoeverre zij willen deelnemen aan deze maatregelen, overeenkomstig de relevante protocollen die aan de Verdragen zijn gehecht. Als zij ervoor kiezen niet mee te doen, blijven voor deze lidstaten de huidige regels gelden, conform de Verdragen.

Het Eurodac-systeem verbeteren

Ter ondersteuning van de praktische uitvoering van het hervormde Dublinsysteem stelt de Commissie tevens voor om het Eurodac-systeem aan te passen en te versterken en het doel ervan te verruimen. Dit moet terugkeer bevorderen en de aanpak van irreguliere migratie ten goede komen. Het voorstel houdt in dat het toepassingsgebied van de Eurodacverordening wordt uitgebreid zodat lidstaten gegevens over onderdanen van derde landen of staatlozen die geen verzoek om internationale bescherming hebben ingediend en zonder reguliere status in de EU verblijven, kunnen opslaan en doorzoeken. Zo kunnen de betrokkenen worden geïdentificeerd met het oog op terugkeer en overname. De lidstaten zullen - met volledige inachtneming van de regels inzake gegevensbescherming - ook meer persoonsgegevens in Eurodac kunnen opslaan, zoals namen, geboortedata, nationaliteit, identiteitsgegevens of reisdocumenten, en gezichtsopnamen. Als er meer informatie wordt opgenomen in het systeem, kunnen immigratie- en asielautoriteiten irreguliere onderdanen van derde landen of asielzoekers gemakkelijk identificeren, zonder de informatie eerst apart bij een andere lidstaat te hoeven opvragen, zoals thans het geval is.

Oprichting van een EU-asielagentschap

Het voorstel betekent dat het bestaande Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken een volwaardig EU-asielagentschap wordt. Het krijgt een krachtiger mandaat en een beduidend breder takenpakket om de structurele gebreken te verhelpen die zich voordoen bij de toepassing van het asielstelsel van de EU.

Een van de belangrijke nieuwe taken van dit agentschap bestaat erin de referentiesleutel te gebruiken voor de toepassing van het billijkheidsmechanisme in het kader van het nieuwe Dublinsysteem. Verder krijgt het agentschap tot taak meer lijn te brengen in de beoordeling van de verzoeken om internationale bescherming in de Unie, de praktische samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de lidstaten te verbeteren, en het EU-recht en de operationele normen inzake asielprocedures, opvangvoorzieningen en beschermingsbehoeften te bevorderen.

Zoals de Commissie op 15 december 2015 al heeft voorgesteld voor het Europees grens- en kustwachtagentschap, zullen de rol en de functies van het asielagentschap met betrekking tot operationele en technische ondersteuning worden uitgebreid. Zo zullen asielondersteuningsteams kunnen worden ingezet, waarvoor kan worden geput uit een pool van minimaal 500 deskundigen uit de lidstaten en door het agentschap uitgezonden deskundigen, alsook een capaciteit om operationele en technische ondersteuning te bieden wanneer een lidstaat onder onevenredig grote druk komt te staan waardoor zijn asiel- of opvangstelsel uitzonderlijk zwaar wordt belast.

Achtergrond

Op 6 april 2016 publiceerde de Europese Commissie een mededeling waarmee het startsein is gegeven voor een hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel. De mededeling voorziet in:

• - 

  opties voor een billijk en duurzaam stelsel voor de verdeling van asielzoekers over de lidstaten;
• - 

  een verdere harmonisatie van asielprocedures en -normen om in heel Europa een gelijk speelveld te creëren en aanzuigende factoren te beperken door aan te sturen op maatregelen die irreguliere secundaire bewegingen terugdringen; en
• - 

  een versterking van het mandaat van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO).

Het pakket van vandaag is de eerste belangrijke stap naar een brede hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel. Om te zorgen voor een volledige hervorming van alle delen van het EU-asielstelsel, volgt een tweede fase van wetgevingsvoorstellen voor een hervorming van de richtlijn asielprocedures, de richtlijn asielnormen en de richtlijn opvangvoorzieningen.

Op 13 mei 2015 stelde de Europese Commissie in de vorm van de Europese migratieagenda een ambitieuze strategie voor om het hoofd te bieden aan de onmiddellijke uitdagingen van de huidige crisis en om de EU de instrumenten aan te reiken waarmee zij migratie op de middellange en lange termijn beter kan beheren waar het gaat om irreguliere migratie, legale migratie, grensbeheer en asielzaken.

Op basis van de migratieagenda zijn al drie uitvoeringspakketten vastgesteld, op 27 mei 2015, 9 september 2015 en 15 december 2015.

Meer informatie

Vragen en antwoorden over de hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel

Factsheet over de hervorming van het Dublinsysteem

Verordening tot vaststelling van de criteria en instrumenten om te bepalen welke lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een verzoek om internationale bescherming dat door een onderdaan van een derde land of een staatloze bij een van de lidstaten wordt ingediend (herschikking)

Verordening betreffende het asielagentschap van de EU (herschikking)

Verordening betreffende de instelling van Eurodac (herschikking)

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad — Naar een hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel en een verbetering van de legale mogelijkheden om naar Europa te komen

IP/16/1620