Terug naar Schengen: Commissie stelt stappenplan voor om Schengen weer normaal te laten functioneren

Terug naar Schengen: Commissie stelt stappenplan voor om Schengen weer normaal te laten functioneren

De Commissie presenteerde vandaag een uitvoerig stappenplan met concrete maatregelen om het beheer van de binnen- en buitengrenzen van de EU weer op orde te brengen. 

Het Schengengebied zonder controles aan de binnengrenzen heeft de Europese burgers en bedrijven veel voordelen gebracht, maar de afgelopen maanden is het systeem als gevolg van de vluchtelingencrisis zwaar op de proef gesteld. De Europese Raad heeft op 18-19 februari een duidelijke opdracht gegeven om de normale werking van het Schengensysteem te herstellen en wel op gecoördineerde wijze, en daarbij alle steun te verlenen aan de lidstaten die in moeilijke omstandigheden verkeren.

Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans i: “Schengen is een van de belangrijkste successen van de Europese integratie, en de kosten van het verlies van Schengen zouden gigantisch zijn. Ons doel is dat de controles aan alle binnengrenzen zo snel mogelijk worden opgeheven, en wel uiterlijk in december 2016. Dat vereist dat er een gecoördineerde Europese aanpak van tijdelijke grenscontroles komt binnen het kader van de regels van Schengen, in plaats van de huidige lappendeken van eenzijdige beslissingen. In de tussentijd moeten we de maatregelen van het stappenplan volledig uitvoeren. De buitengrenzen moeten worden versterkt en de werking van het asielstelsel moet worden verbeterd. We moeten bovendien samen met Turkije blijven werken aan de volledige uitvoering van het gezamenlijke actieplan en zo het aantal inkomende migranten drastisch verminderen.”

Commissaris voor Migratie, Binnenlandse Zaken en Burgerschap Dimitris Avramopoulos i: “Dit stappenplan bevat de volgende belangrijke stappen die we samen moeten zetten om het functioneren van het Schengengebied zo snel mogelijk te normaliseren. Ten eerste moeten alle lidstaten de regels toepassen: er moet een einde komen aan het doorwuiven van migranten - de lidstaten moeten asielzoekers toegang verlenen, maar degenen die slechts naar een volgende lidstaat willen doorreizen, moet de toegang worden geweigerd. Ten tweede moeten de geconstateerde ernstige gebreken aan de buitengrenzen worden verholpen - een gebied zonder controles aan de binnengrenzen is immers slechts mogelijk als de buitengrenzen goed worden beschermd. Daarvoor is het noodzakelijk dat het voorstel van de Commissie voor een Europese grens- en kustwacht (dat zij in december heeft gepresenteerd) door de lidstaten snel wordt goedgekeurd. De Europese grens- en kustwacht kan dan in de zomer van start gaan. De lidstaten moeten in het algemeen belang de handen ineenslaan: alleen zo kan dit belangrijke succes van de Unie standhouden.”

De kosten zonder Schengen

Tijdelijke grenscontroles belemmeren niet alleen het vrije verkeer van personen, maar hebben ook aanzienlijke economische kosten. De Commissie heeft berekend dat volledige herinvoering van grenscontroles binnen het Schengengebied jaarlijks rechtstreeks naar schatting 5 tot 18 miljard EUR zal kosten (of 0,05 % tot 0,13 % van het bbp). Die kosten zouden zich vooral in bepaalde sectoren en regio’s voordoen, maar ook onvermijdelijk een impact hebben op de EU-economie als geheel. Enkele voorbeelden:

• - 

  lidstaten zoals Polen, Nederland en Duitsland zouden worden geconfronteerd met ruim een half miljard euro aan extra kosten voor het vervoer van handelsgoederen over de weg;

• - 

  in Spanje of Tsjechië zouden de extra kosten voor ondernemingen oplopen tot zeker 200 miljoen euro;

• - 

  het tijdverlies door de grenscontroles zou de 1,7 miljoen grensarbeiders of de bedrijven waar zij werken 2,5 tot 4,5 miljard euro kosten;

• - 

  ten minste 13 miljoen toeristische overnachtingen zouden wegvallen, wat in totaal 1,2 miljard euro zou kosten;

• - 

  de administratieve kosten voor overheden zouden oplopen tot ten minste 1,1 miljard euro voor extra personeel om de grenzen te controleren.

De bescherming van de buitengrenzen garanderen

In een gebied van vrij verkeer zijn beveiliging van de buitengrenzen van de EU en een efficiënt grenstoezicht noodzakelijke voorwaarden. De verantwoordelijkheid daarvoor moeten we gezamenlijk dragen. De Commissie heeft in december een ambitieus voorstel voor een Europese grens- en kustwacht gepresenteerd. Het is van groot belang dat het Europees Parlement i en de Raad i dat voorstel uiterlijk in juni goedkeuren, zodat de Europese grens- en kustwacht in de zomer van start kan gaan. De Commissie roept de lidstaten en Frontex op om nu al te beginnen met de nodige voorbereidingen voor de invoering van het nieuwe systeem, door met name vast te stellen welke personele en technische middelen nodig zijn. De Commissie vraagt de lidstaten ook om in de tussentijd de activiteiten van Frontex krachtiger te steunen.

Onmiddellijke steun voor Griekenland

De massale instroom van migranten is zodanig dat iedere lidstaat grote moeilijkheden zou ondervinden bij de controle van de buitengrens. De Griekse buitengrens staat onder enorme druk en de gebreken van het grensbeheer moeten onmiddellijk worden aangepakt. De komende maanden zal een aantal duidelijke maatregelen moeten worden genomen:

• - 

  deskundigen van de Commissie moeten in Griekenland blijven samenwerken met de Griekse autoriteiten en zorgen voor coördinatie met de andere betrokken actoren;

• - 

  alle binnenkomende migranten moeten worden geïdentificeerd en geregistreerd, en daarbij moeten systematische veiligheidscontroles aan de hand van de databases worden uitgevoerd;

• - 

  Griekenland moet een actieplan opstellen om de aanbevelingen van de Schengenevaluatie uit te voeren en een behoefteanalyse opstellen, zodat de andere lidstaten, EU-agentschappen en de Commissie de nodige steun kunnen verlenen;

• - 

  Frontex moet, als dat nodig is, onmiddellijk voorbereidingen treffen voor de verdere inzet van Europese grensbewakingsteams, en uiterlijk op 22 maart om extra bijdragen verzoeken;

• - 

  de andere lidstaten moeten hun verantwoordelijkheid op zich nemen en binnen tien dagen op deze verzoeken reageren door personele middelen en technische uitrusting ter beschikking te stellen.

Door uitvoering van het gezamenlijk actieplan EU-Turkije en de vrijwillige humanitaire toelatingsregeling met Turkije moet het aantal in Griekenland aankomende migranten snel afnemen. De noodherplaatsingsregelingen moeten doeltreffender worden uitgevoerd en meer migranten moeten worden teruggestuurd naar Turkije en de landen van herkomst, om de druk op Griekenland te verminderen.

Nu de grenscontroles langs de Westelijke Balkanroute zijn verscherpt, maar de migranten in Griekenland blijven aankomen, neemt het aantal migranten dat zich in Griekenland verzamelt nog steeds toe. Het is daarom des te urgenter en noodzakelijker dat de lidstaten ernst maken met de uitvoering van de herplaatsingsbesluiten. De Commissie zal de lidstaten helpen om de herplaatsing in een hogere versnelling te krijgen en daarover maandelijks verslag uitbrengen. De Commissie heeft eerder deze week voorstellen gepresenteerd voor een nieuw noodhulpinstrument voor een snellere crisisrespons binnen de EU.

De regels toepassen en stoppen met de doorwuifaanpak

De Europese Raad van 18/19 februari heeft in zijn conclusies duidelijk gesteld dat de doorwuifaanpak die momenteel wordt gehanteerd, juridisch en politiek onaanvaardbaar is. De lidstaten moeten alle migranten die aan hun grenzen een asielverzoek indienen, toelaten tot de asielprocedure. De beslissing welke lidstaat het verzoek moet behandelen, moet dan volgens het EU-recht worden genomen, dat wil zeggen volgens het Dublinsysteem. Maar er moet dan wel een reële mogelijkheid zijn om asielzoekers vanuit het land waar zij de EU binnenkomen terug te sturen. De Commissie is van plan om vóór de Europese Raad van juni haar oordeel over de haalbaarheid van hervatting van de Dublinoverdrachten naar Griekenland te presenteren.

Tegelijkertijd zouden de lidstaten aan de grens de toegang moeten weigeren aan derdelanders die niet voldoen aan de toegangsvoorwaarden van de Schengengrenscode en geen asielverzoek hebben ingediend, terwijl zij daartoe wel de gelegenheid hebben gehad. Asielzoekers hebben op grond van het EU-recht namelijk niet het recht zelf te kiezen welke lidstaat hun bescherming biedt. Deze migranten moeten worden geweigerd aan de buitengrens van het Schengengebied en de grenzen van de lidstaten die tijdelijk de controles aan de binnengrenzen hebben heringevoerd. Als dit beleid effectief wordt uitgevoerd, draagt dat bij tot versterking van het Schengensysteem, het Dublinsysteem en de noodherplaatsingsregeling.

Controles aan de binnengrenzen: van een versnipperde naar een samenhangende aanpak

Tijdelijke grenscontroles aan de binnengrenzen moeten een uitzondering blijven en moeten verenigbaar zijn met het doel om de normale situatie zo snel mogelijk te herstellen. Sinds september 2015 hebben acht landen aan hun binnengrenzen opnieuw grenscontroles ingevoerd om redenen die verband houden met de vluchtelingencrisis. Tot dusver is dit gebeurd op basis van eenzijdige beslissingen in het kader van de Schengengrenscode (artikelen 23, 24 en 25).

Als de migratiedruk en de ernstige gebreken met betrekking tot het beheer van de buitengrenzen na 12 mei aanhouden, zou de Commissie overeenkomstig artikel 26, lid 2, van de Schengengrenscode een voorstel moeten doen en de Raad moeten aanbevelen dat er een samenhangende EU-aanpak voor het toezicht aan de binnengrenzen wordt ingesteld, totdat de structurele gebreken zijn verholpen. De Commissie is hierop voorbereid en zal dan zo snel mogelijk voorstellenom alleen te controleren aan die segmenten van de binnengrenzen waar dat nodig en evenredig is.

Het is de bedoeling dat er uiterlijk in december een einde komt aan alle controles aan de binnengrenzen, zodat het Schengengebied tegen het einde van 2016 weer normaal kan functioneren.

Meer informatie

Mededeling: Terug naar Schengen - Een stappenplan

Bijlagen: Terug naar Schengen - Een stappenplan

Voortgangsverslag over de uitvoering van de hotspots in Griekenland

Gezamenlijk actieplan EU-Turkije: derde uitvoeringsverslag

Persbericht: Voortgangsverslag van de Commissie: Turkije op weg naar visumliberalisering

Factsheet: De Schengenregels toegelicht

Factsheet: Gezamenlijk actieplan EU-Turkije: uitvoeringsverslag

Factsheet: Griekenland: voortgangsverslag

BIJLAGE: Stappenplan

De routekaart die naar een weer volledig functionerend Schengengebied leidt, ziet er als volgt uit:

• - 

  4 maart 2016 (en daarna iedere maand): Griekenland brengt verslag uit over de vorderingen die het heeft gemaakt met de uitvoering van de maatregelen in de aanbeveling over de hervatting van de Dublinoverdrachten;

• - 

  uiterlijk 12 maart 2016: Griekenland komt met een actieplan en een behoefteanalyse voor de uitvoering van de aanbevelingen van de Raad;

• - 

  16 maart 2016: mededeling van de Commissie over de hervorming van de Dublinverordening op basis van het streven naar solidariteit en een eerlijke verdeling van de lasten over de lidstaten;

• - 

  16 maart 2016: de Commissie brengt haar eerste verslag over de herplaatsings- en hervestigingstoezeggingen uit;

• - 

  uiterlijk 22 maart 2016: Frontex schrijft meer oproepen uit tot het leveren van bijdragen voor de inzet van meer Europese grenswachtteams om Griekenland bij te staan;

• - 

  uiterlijk 1 april 2016: de lidstaten beantwoorden de oproep van Frontex door menskracht en technische uitrusting ter beschikking te stellen;

• - 

  uiterlijk 12 april 2016: de Commissie presenteert haar beoordeling van de geschiktheid van het actieplan van Griekenland;

• - 

  16 april 2016: de Commissie brengt haar tweede verslag over de herplaatsings- en hervestigingstoezeggingen uit;

• - 

  11-17 april 2016: deskundigen van de Commissie en de lidstaten verrichten een Schengenevaluatie van de land-, lucht- en zeegrenzen van Griekenland;

• - 

  uiterlijk 12 mei 2016: Griekenland brengt verslag uit over de uitvoering van de aanbevelingen van de Raad;

• - 

  12 mei 2016: indien de ernstige gebreken in verband met het toezicht op de buitengrenzen aanhouden, dient de Commissie een voorstel in als bedoeld in artikel 26, lid 2, van de Schengengrenscode;

• - 

  13 mei 2016: indien de ernstige gebreken in verband met het toezicht op de buitengrenzen aanhouden, stelt de Raad een aanbeveling vast als bedoeld in artikel 26, lid 2, van de Schengengrenscode, gericht op een samenhangende EU-aanpak voor tijdelijk toezicht op de binnengrenzen;

• - 

  16 mei 2016: de Commissie brengt haar derde verslag over de herplaatsings- en hervestigingstoezeggingen uit;

• - 

  uiterlijk juni 2016: de medewetgevers bereiken een politiek akkoord over de Europese grens- en kustwacht en stellen de rechtshandeling vast;

• - 

  juni 2016: de Commissie presenteert haar oordeel over de haalbaarheid van hervatting van de Dublinoverdrachten naar Griekenland;

• - 

  uiterlijk augustus 2016: de Europese grens- en kustwacht is operationeel;

• - 

  uiterlijk september 2016: de Europese grens- en kustwacht is volledig functioneel en heeft de eerste kwetsbaarheidstoetsen uitgevoerd, zodat de nodige preventiemaatregelen kunnen worden getroffen;

• - 

  december 2016: streefdatum voor het beëindigen van de uitzonderlijke vrijwaringsmaatregelen, indien de algemene situatie het toelaat.

IP/16/585