Vluchtelingencrisis: Commissie evalueert maatregelen van 2015 en stelt prioriteiten vast voor 2016

Vluchtelingencrisis: Commissie evalueert maatregelen van 2015 en stelt prioriteiten vast voor 2016

De Europese Commissie i heeft vandaag op haar weekvergadering de vluchtelingencrisis besproken en gekeken naar de maatregelen van 2015 en de nieuwe initiatieven die dit voorjaar zullen worden gepresenteerd. Het afgelopen jaar is het aantal mensen dat in Europa om internationale bescherming verzocht, enorm gestegen. Dat heeft het gemeenschappelijke Europese asielstelsel en het Schengengebied i zwaar op de proef gesteld. De Europese Commissie heeft snel maatregelen genomen om de crisis aan te pakken. Zij werkt er samen met de lidstaten en partnerlanden buiten de EU aan om de instroom te beheersen, de grenzen van Europa te beschermen en de onderliggende oorzaken van de migratiedruk aan te pakken. Ook 2016 wordt een belangrijk jaar waarin we verdere vooruitgang moeten boeken met het opzetten van een asielstelsel dat gebaseerd is op solidariteit en een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden.

Frans Timmermans i, eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie: “Alleen samen kunnen we uit deze crisis komen. We moeten in 2016 duidelijke en tastbare resultaten boeken door de irreguliere migratiestromen en onze grenzen weer onder controle te krijgen. We gaan daar de komende weken en maanden aan werken. De hele EU zal zich daarvoor intensiever moeten inzetten; de voorstellen van de Commissie moeten worden goedgekeurd en de in 2015 afgesproken aanpak moet in zijn geheel worden uitgevoerd. We moeten ervoor zorgen dat de hotspots volledig operationeel worden. De migranten die daar aankomen, moeten correct worden geregistreerd. Hun vingerafdrukken moeten worden genomen en ook de secundaire migratiestromen moeten worden aangepakt. We moeten de herplaatsingsregeling van de grond krijgen. Mensen die geen verblijfsrecht hebben, moeten worden teruggestuurd. Er moet beter worden samengewerkt met derde landen om de dieperliggende oorzaken aan te pakken en de migrantenstroom in te dammen. Verbetering is ook nodig wat betreft terugkeer en overname. In 2016 moeten we ervoor zorgen dat Schengen weer normaal functioneert. Daarvoor is het nodig dat de lidstaten het niet meer nodig vinden om de controles aan de binnengrenzen opnieuw in te voeren of te verlengen. De Commissie zal er alles aan doen om dat voor elkaar te krijgen. We moeten toekomstgericht denken en ambitieuze stappen zetten om ons asielstelsel toekomstbestendig te maken zodat we de migratiestromen op duurzame wijze kunnen beheren.”

Europees commissaris Dimitris Avramopoulos i: “De EU staat in 2016 op een tweesprong. Wat we nu beslissen en samen opzetten, bepaalt hoe de toekomst van onze Unie eruit zal zien - wat nu op het spel staat, is namelijk wat het wezen is van de Unie. Enerzijds moeten we met spoed werk maken van de hotspots, de herplaatsingsregeling, het terugkeerbeleid, de Europese grenswacht en de normalisatie van Schengen. Anderzijds moeten we ons op de toekomst richten. De Commissie werkt daarom hard aan een revisie van het Dublinsysteem, een permanente hervestigingsregeling en een breed pakket op het gebied van legale migratie en integratie. We mogen het grotere geheel niet uit het oog verliezen.”

Belangrijkste maatregelen van 2015

Europese migratieagenda

De Commissie-Juncker i bestempelde migratie al voor haar aantreden in november 2014 als een van onze tien politieke prioriteiten. We zijn in 2015 meteen in actie gekomen om dit uiterst urgente probleem aan te pakken en de levens van bootvluchtelingen te redden. Tegelijkertijd hebben we een brede strategie geformuleerd om alle aspecten van migratie beter te beheren.

Op 13 mei heeft de Commissie als antwoord op de crisis de Europese migratieagenda voorgesteld. Twee weken later, op 27 mei, heeft de Commissie het eerste pakket maatregelen voor de uitvoering van de migratieagenda gepresenteerd, waaronder voorstellen voor de herplaatsing van 40 000 personen uit Griekenland en Italië, hervestiging van 20 000 personen van buiten de EU, een EU-actieplan tegen migrantensmokkel en verdrievoudiging van het budget en het materieel voor opsporing- en reddingsoperaties op zee. Om de lidstaten te helpen bij de registratie van migranten, zijn ook nieuwe richtsnoeren voor vingerafdrukken opgesteld.

Op 9 september heeft de Europese Commissie een tweede uitvoeringspakket voorgesteld. Dat pakket omvatte voorstellen voor de herplaatsing van nog eens 120 000 asielzoekers vanuit lidstaten die aan zware migratiedruk blootstaan, een permanent crisismechanisme voor herplaatsing, een Europese lijst van veilige landen van herkomst, een actieplan en een handboek voor terugkeer en een trustfonds voor Afrika met een budget van 1,8 miljard euro. In september is in Griekenland en Italië begonnen met de uitvoering van de hotspotaanpak, met steun van de Commissie, Frontex en EASO. De eerste herplaatsingen vonden in oktober plaats, maar om de afgesproken streefcijfers te halen, moet nog veel werk worden verzet.

Budgettaire maatregelen

Wat de budgettaire steun betreft: de Commissie heeft al wijzigingen van de begrotingen voor 2015 en 2016 voorgesteld waardoor voor de vluchtelingencrisis 1,7 miljard euro extra beschikbaar komt. De totale uitgaven in verband met de vluchtelingencrisis in 2015 en 2016 komen daarmee voor de Commissie uit op bijna 10 miljard euro. Het Europees Parlement i en de lidstaten in de Raad i hebben via een versnelde procedure het Commissievoorstel voor een gewijzigde begroting goedgekeurd. De lidstaten hebben toegezegd nationaal evenveel geld uit te trekken als de EU voor steun aan de UNHCR, het Wereldvoedselprogramma en andere relevante organisaties (500 miljoen euro), het regionale trustfonds van de EU voor Syrië (500 miljoen euro) en het noodtrustfonds voor Afrika (1,8 miljard euro).

Beheer van de migratiestromen

Om de migratiestromen beter te beheren en het aantal in Europa binnenkomende migranten te verminderen, heeft de Commissie met partnerlanden buiten de EU een aantal maatregelen genomen.

Wegens de kritieke situatie op de Westelijke Balkanroute heeft voorzitter Juncker op 25 oktober een bijeenkomst georganiseerd met de leiders van de landen op die route. Er is toen een actieplan met 17 punten afgesproken. De Commissie en de deelnemende staten houden wekelijks een videoconferentie om die maatregelen efficiënt uit te voeren. Er zijn tot dusver al elf videoconferenties gehouden.

Met Turkije is op 15 oktober een gezamenlijk actieplan overeengekomen, dat op 29 november op de topontmoeting EU-Turkije van start is gegaan. Het actieplan maakt deel uit van een brede samenwerkingsagenda die uitgaat van gedeelde verantwoordelijkheid, wederzijdse verbintenissen en gezamenlijke uitvoering. De Commissie heeft op 24 november een vluchtelingenfaciliteit voor Turkije voorgesteld. Doel daarvan is de coördinatie van de totale EU-bijdrage van 3 miljard euro voor steun aan Syriërs die tijdelijke bescherming krijgen en voor de gemeenschappen in Turkije waar zij worden opgevangen. Op 15 december heeft de Commissie een voorstel gedaan voor een vrijwillige regeling met Turkije voor toelating op humanitaire gronden van personen die door de crisis in Syrië ontheemd zijn geraakt.

Op 12 november zijn staatshoofden en regeringsleiders uit de EU en Afrika bijeengekomen in Valletta om hun samenwerking te versterken en de diepere oorzaken van de crisis aan te pakken. Daaruit is een lijst met concrete maatregelen voortgekomen, die eind 2016 moeten zijn uitgevoerd. Op de top in Valletta werd ook het EU-trustfonds voor Afrika officieel gelanceerd. De EU draagt aan het fonds in totaal 1,8 miljard euro bij.

Grenzenpakket

Op 15 december heeft de Commissie een “grenzenpakket” gepresenteerd. Het pakket bevat een groot aantal maatregelen om de buitengrenzen van de EU te beveiligen, migratie effectiever te beheren en het vrije verkeer binnen het Schengengebied in stand te houden. De Commissie heeft ook een voorstel ingediend om een Europese grens- en kustwacht op te richten, hetgeen een versterking van het mandaat van Frontex inhoudt. Het pakket bevat ook een voorstel voor een Europees reisdocument dat bedoeld is voor de terugkeer van illegaal verblijvende derdelanders en een voorstel voor een vrijwillige regeling met Turkije voor toelating op humanitaire gronden van personen die door de crisis in Syrië ontheemd zijn geraakt.

Plannen voor 2016

Het is de bedoeling dat in 2016 duidelijke en tastbare resultaten worden geboekt en dat de gemaakte afspraken worden uitgevoerd. Tegelijk moet ons toekomstige beleid vorm krijgen. De voorstellen van de Commissie moeten daarom zo snel mogelijk worden goedgekeurd. Collectieve actie op Europees niveau is daarvoor noodzakelijk.

De Europese Unie moet zich in 2016 intensiever inzetten op de volgende terreinen:

• - 

  herplaatsing: slechts 272 personen zijn herplaatst van de in september door de Raad afgesproken 160 000. Om werk te maken van de herplaatsing moeten zowel de lidstaten in de voorste linie als de lidstaten waar personen in nood worden herplaatst snel de twee herplaatsingsbesluiten uitvoeren. Dat houdt in dat zij melden hoeveel personen onmiddellijk kunnen worden herplaatst en opgevangen, en het aantal beschikbare plaatsen uitbreiden;

• - 

  hervestiging: volgens de informatie van lidstaten en geassocieerde landen kwamen in 2015 5 331 personen in aanmerking voor hervestiging. Eind vorig jaar bleek dat slechts 779 mensen waren hervestigd. Tegen eind 2017 zouden dat er in totaal 22 504 moeten zijn;

• - 

  hotspots: van de vijf hotspots die in Griekenland zijn aangewezen, is er slechts één volledig operationeel: Lesbos. Van de zes hotspots in Italië zijn er pas twee operationeel: Lampedusa en Trapani. Volledig operationele hotspots zijn noodzakelijk voor de uitvoering van de herplaatsingsregeling;

• - 

  terugkeer: Europa moet ervoor zorgen dat meer personen die geen verblijfsrecht hebben in Europa naar hun land van herkomst terugkeren. Daarvoor moet het actieplan voor terugkeer worden uitgevoerd en vooruitgang worden geboekt wat betreft overnameovereenkomsten en onderhandelingen;

• - 

  Schengen: in 2016 moet er allereerst voor worden gezorgd dat de normale werking van Schengen wordt hersteld, door ervoor te zorgen dat de lidstaten het niet nodig achten om de controles aan de binnengrenzen opnieuw als uitzonderingsmaatregel in te voeren of te verlengen;

• - 

  Europese grens- en kustwacht: het Parlement en de Raad moeten de onderhandelingen nu snel afronden, zoals de Europese Raad i in december heeft besloten.

De Commissie heeft ook andere initiatieven besproken die in de huidige crisis noodzakelijk zijn. De gebeurtenissen van vorig jaar hebben aangetoond dat het Dublinsysteem in zijn huidige vorm onhoudbaar is. Zoals in september aangekondigd, werkt de Commissie aan een herziening van het Dublinsysteem. Zij verwacht in maart met voorstellen te komen in het kader van de werkzaamheden aan een gemeenschappelijk asielstelsel. Om irreguliere routes onaantrekkelijker te maken, werkt de Commissie ook aan een pakket met maatregelen voor legale migratie, waaronder een hervorming van de blauwekaartrichtlijn. Zij zal ook maatregelen voorstellen om integratie te bevorderen.

Tegen eind 2016 zal de Commissie een pakket over migrantensmokkel voorstellen. De aanbeveling van de Commissie voor een vrijwillige regeling met Turkije voor toelating op humanitaire gronden moet worden aangevuld met maatregelen op het terrein en een strakker gestructureerd kader voor hervestiging. De Commissie zal in maart met een voorstel komen voor een collectieve Europese aanpak in de toekomst.

Wat het externe beleid betreft, zal het accent moeten liggen op de samenwerking met derde landen voor de aanpak van de diepere oorzaken, en met name het indammen van de irreguliere migratiestromen naar Europa en de terugkeer van personen die geen recht hebben op internationale bescherming. Er blijft veel aandacht voor partnerschap en samenwerking met belangrijke landen van herkomst, doorreis en bestemming, onder meer via de processen van Khartoem en Rabat, de migratie- en mobiliteitsdialoog met Afrika en de processen van Boedapest en Praag.

De toekomstige financiële behoeften zullen worden geraamd bij de tussentijdse evaluatie van het meerjarig financieel kader.

Meer informatie

Europese migratieagenda

Eerste uitvoeringspakket Europese migratieagenda

Tweede uitvoeringspakket Europese migratieagenda

Derde uitvoeringspakket Europese migratieagenda (grenzenpakket)

Europese migratieagenda - persmateriaal

Europese migratieagenda - wetgeving

Akkoord over de EU-begroting voor 2016: totale financiering voor vluchtelingencrisis in 2015 en 2016 naar bijna 10 miljard euro

Bijeenkomst over de migratieroute via de Westelijke Balkan

Maatregelen om de vluchtelingencrisis aan te pakken: bijgewerkte stand van zaken

Factsheet: Europese migratieagenda - stand van zaken januari 2016

Beheer van de vluchtelingencrisis - stand van zaken en toekomstige maatregelen

IP/16/65