Interview Clingendael: voorkom dat nationale parlementen met de rug tegen de muur staan
DEN HAAG - Het democratische gehalte van de EU staat al jaren ter discussie. Wij vroegen Dennis de Jong i, Europarlementariër voor de SP i, naar de rol van het Europees Parlement i en de nationale parlementen in het versterken van democratische controle in Europa. Volgens De Jong wordt de Tweede Kamer niet ondermijnd door groeiende bevoegdheden van het Europees Parlement. Integendeel, het EP kan de nationale parlementen juist helpen in het uitoveren van hun democratische functie.
Kan versterkte democratische controle op nationaal niveau de legitimiteit van EU besluitvorming vergroten?
Dennis de Jong: "Ja. Burgers hebben eerst en vooral affiniteit met hun nationale parlement. Controle op EU besluitvorming is voor nationale parlementen niet eenvoudig. Hoewel er in Nederland maatregelen zijn genomen die Kamerleden meer inzicht verschaffen in documenten die door Europese ambtelijke werkgroepen worden besproken, blijft het lastig om de regering effectief te controleren. Vaak worden opmerkingen vanuit het parlement afgedaan als ‘prematuur’, omdat er nog geen echte besluitvorming heeft plaatsgevonden, of als ‘te laat’, omdat er inmiddels een duidelijke meerderheid is voor een bepaald voorstel.
Daarnaast komt Europese wetgeving i bovenop de nationale en is er vaak onvoldoende tijd en mankracht om dit goed te bestuderen. Als er voldoende politieke wil is om de controle te vergroten, zijn dit geen onoplosbare problemen. Het is van groot belang dat nationale parlementen alle fasen van besluitvorming over Europese wet- en regelgeving kunnen controleren. Vanaf het moment dat de Europese Commissie i haar werkprogramma indient, zouden nationale parlementen moeten worden geïnformeerd. De Commissie vraagt regelmatig advies van expertgroepen. Het is niet verkeerd om dat soort adviezen ook in nationale parlementen te bespreken. De adviezen geven meestal goed aan in welke richting de Commissie voorstellen gaat ontwikkelen. Vervolgens zouden de ambtelijke onderhandelingen op werkniveau, indien de Kamerleden deze belangrijk genoeg achten, eveneens moeten kunnen leiden tot debatten.
Op het terrein van economisch bestuur moet voorkomen worden dat nationale parlementen met de rug tegen de muur staan. Daarom kunnen we vraagtekens zetten bij de manier waarop dat bestuur momenteel is georganiseerd. De ‘aanbevelingen’ die de Commissie aan de Raad i voorstelt zijn te veel leidend, wat weinig ruimte geeft voor nationale parlementen om eigen beslissingen te maken.
De kaartprocedures waarbij nationale parlementen de Commissie kunnen verzoeken voorstellen in heroverweging te nemen, als deze in strijd zijn met het subsidiariteitsbeginsel, zijn een stap vooruit. De contacten tussen nationale parlementen moeten echter een stuk efficiënter worden, willen deze procedures echt effect hebben."
Wat zou op Europees niveau moeten veranderen om de democratische controle op EU besluitvorming te vergroten?
Dennis de Jong: "Eigenlijk moet een aantal besluiten over economisch bestuur worden teruggedraaid (sixpack en twopack) om duidelijk te maken dat nationale parlementen - en dus niet Europese instituties i - het laatste woord hebben over het nationale economische beleid. Verdere stappen die de nationale parlementen aan Europese afspraken onderwerpen, zoals de contracten die Van Rompuy en de Europese Commissie voorstellen, moeten in ieder geval voorkomen worden. De burgers zullen Europese samenwerking positiever bejegenen als ze weten dat nationale parlementen niet ondergeschikt gemaakt worden aan Europese besluitvorming.
Het Europees Parlement oefent eveneens een controlefunctie uit op de besluitvorming in de Raad en het functioneren van de Commissie. Het EP staat echter ver van de burgers. Zolang er geen sprake is van een Europese federale staat zal dat zo blijven. Het EP kan echter wel een nuttige functie vervullen, omdat het dicht op de besluitvorming van normale EU-wetgeving zit. Via nauwe samenwerking tussen Europarlementariërs en hun collega’s in de nationale parlementen kan het EP zo ook een rol spelen bij de versterking van de controle door het nationale parlement. Er is dan ook geen enkel bezwaar om het EP meer bevoegdheden te geven op het gebied van het economisch bestuur. Maar deze bevoegdheden mogen noch direct, noch indirect ten koste gaan van de controle die nationale parlementen uitoefenen.
Een negatief punt in de Europese besluitvorming zijn de trilogen tussen EP, Raad en Commissie die achter gesloten deuren plaatsvinden. Uiteraard is dit gunstig voor het onderhandelingsklimaat, maar het sluit de burger buiten en maakt controle door nationale parlementen per definitie moeilijker. Trilogen zouden dan ook grotendeels openbaar moeten zijn."