Voorstellen EU-denktank voor aanpak digitaal terrorisme knagen aan internetvrijheid

Terwijl Europeanen zich vooral druk maakten over hun kerstinkopen, is in Brussel in alle stilte een document gepubliceerd dat vergaande consequenties kan hebben voor onze vrijheid op internet. De plannen van het zogeheten CleanIT Project moeten leiden tot een 'schoon' internet zonder terroristen en extremisten. Om meerdere redenen een gevaarlijke ontwikkeling.

Het CleanIT Project is een Europees publiek-privaat samenwerkingsverband dat zich druk maakt over ‘illegaal gebruik van internet door terroristen en extremisten’. Omdat overheden en het bedrijfsleven het oneens zijn over maatregelen die het internet moeten ‘schoonhouden’, wil CleanIT een doorbraak forceren met een serie richtlijnen. De betrokken partijen kunnen die op vrijwillige basis overnemen. Het conceptvoorstel liegt er niet om.

Europese blik

De politieke en culturele nuance is ver te zoeken. CleanIT hanteert het overbekende lijstje met zogenaamde bedreigingen voor een schoon en veilig internet. Ontstaan uit een beperkte Europese visie op de werkelijkheid. Internetcriminaliteit, discriminatie, illegale software, kinderporno en terrorisme worden op één hoop gegooid in een poging de noodzaak van gereguleerd internetgebruik te benadrukken.

Politiek gevaar komt ook uit alle hoeken van de samenleving: extreem-links, extreem-rechts, dierenactivisten, racisten en religieuze fanatici. Verspreiding van gewelddadige beelden, propagandamateriaal en trainingshandboeken mag ook al niet.

Het is een ongemakkelijke waarheid: de democratisering van internet leidt inderdaad tot uitwassen. Afgezien van een enkeling wordt niemand gelukkig van kinderporno of gewelddadige video’s op het web. Maar het probleem is niet opgelost door die offline te halen. Het wordt alleen onzichtbaar gemaakt.

Troebel

De denktank die gedeeltelijk met Europees geld wordt gefinancierd, stelt dat nationale wetten over het algemeen illegaal internetgebruik door extremisten en terroristen goed omschrijven. Daarover kun je van mening verschillen. Zijn de WikiLeaks-cables staatsgevaarlijk? Mag de Ku Klux Klan een website onderhouden? Is de instructiefilm van een Nederlandse dierenactivist een oproep tot geweld? De antwoorden liggen in the eye of the beholder.

Het Westen bejubelde de Arabische lente die mede door het gebruik van social media zo wijdverbreid was. Tegelijkertijd eist ze strengere controle op diezelfde social media, internetfora, audioboodschappen, e-mail en sms, en websites om ‘ongewenste’ content te voorkomen. De Egyptische autoriteiten dachten daar net zo over, en stelden een totale internetblokkade in tijdens de eerste demonstraties op het Tahrir-plein.

Waakzaam

Het document van CleanIT schetst een weinig vrolijke toekomst. Want een ‘schoon’ internet krijgt je niet zomaar. Iedereen moet opletten. Niet alleen de overheid en het bedrijfsleven, maar ook internetproviders en maatschappelijke organisaties. Mensenrechtenorganisaties, kerken en ouderverenigingen. U kunt zelf alvast een lijstje bedenken met 'ongewenste' content.

Ook burgers moeten meedoen. Letterlijk: ‘Individuele gebruikers kunnen bijdragen door providers en de politie te waarschuwen voor het gebruik van internet door terroristen en extremisten.’ Welkom in Noord-Korea.

De voorstellen zijn niet los te zien van de toenemende roep om anonimiteit op internet op te heffen. In verschillende Chinese steden moeten gebruikers van Weibo's, de Chinese variant van Twitter, zich verplicht met hun eigen naam registreren. Google+ verbiedt anonimiteit; Facebook doet dappere pogingen om accounts onder pseudoniem aan te pakken.

Netjes gedragen

De Europese denktank stelt nadrukkelijk dat de voorstellen niet rechtsgeldig zijn. Ze dienen slechts als richtlijnen. Maar dergelijke voorstellen leiden op den duur een eigen leven. Als Europa vindt dat extremistische uitingen niet op internet thuishoren, mogen China, Indonesië en Syrië dat ook vinden. Elk land op grond van zijn eigen wetgeving en beleid. Op basis hiervan kan Indonesië rustig verder werken aan een interne Code of Conduct waaraan iedere internetgebruiker zich moet houden.

Het hersenspinsel van CleanIT is niet alleen ondoordacht, maar knaagt ongemerkt verder aan de ongereguleerde en ongecontroleerde toegang tot internet die door gebruikers zo wordt gekoesterd. Iedereen die orde in die chaos denkt te scheppen, trapt in dezelfde val. Het is onmogelijk te spreken over 'Internettoegang als Mensenrecht' (zoals VN-baas Ban ki-Moon i wil) en tegelijkertijd het web aan banden te leggen. Het beste beleid is geen beleid.