Nederlanders beste spaarders én hoogste schulden

Niet de Grieken, Ieren, Portugezen of Spanjaarden, maar Nederlandse huishoudens zijn kampioen schulden maken binnen de eurozone i. Ze danken deze titel vooral aan de hoge hypotheken op hun huizen. De Nederlandse overheid geeft een fiscale bonus voor het aangaan van deze leningen en wordt daarvoor internationaal scherp bekritiseerd. Maar volgens premier Rutte i is er geen reden tot zorg, want Nederlanders zijn ook dol op sparen.

De schulden van Nederlandse huishoudens zijn in verhouding tot hun inkomen bijna twee keer zo groot als die in Portugal, en bijna drie maal die in Duitsland. Dat blijkt uit cijfers van Eurostat i, het Europese bureau voor statistiek.

De schulden van alle Nederlandse huishoudens waren vorig jaar bij elkaar bijna 2,5 maal zo groot als het bruto binnenlands product (bbp) - al het geld dat die huishoudens samen in een jaar verdienen. Voor Italiaanse huishoudens is de schuldenlast 'slechts' tweederde van het bbp.

Strenger

Die torenhoge schulden worden in hoofdzaak gevormd door de hoge hypotheeklast van het gemiddelde Nederlandse huishouden. Door de kredietcrisis zijn banken een stuk strenger geworden met het verstrekken van hypotheken. Maar in de hoogtijdagen van de woningmarkt gaven banken leningen tot 120 procent van de aankoopwaarde van een huis. Huizenkopers konden hiermee verbouwingen, maar ook consumptiegoederen als auto’s financieren.

Nederland is het enige land in de eurozone waar de rente die huiseigenaren over de hypotheek moeten betalen, van de belasting kan worden afgetrokken. Als je veertig procent belasting betaalt over je inkomen, kun je ook veertig procent van de betaalde hypotheekrente van de belasting terugkrijgen. Die korting was bedoeld om het huizenbezit te bevorderen. Maar critici stellen al langer dat het systeem inmiddels vooral de huizenprijzen opdrijft in het dichtbevolkte Nederland waar huizen schaars zijn.

Kritiek

Internationale organisaties als het Internationaal Monetair Fonds i en de OESO i hebben forse kritiek op de Nederlandse hypotheekrenteaftrek. Die zou leiden tot onverantwoorde schulden bij huizenkopers. Bovendien drukt de belastingbonus op de begroting. Afschaffing zou de Nederlandse schatkist jaarlijks meer dan 10 miljard euro opleveren.

Ondanks de hoge hypotheekschulden is er nog nauwelijks sprake van 'Amerikaanse toestanden' in Nederland zoals huisuitzettingen en gedwongen verkopen doordat mensen hun hypotheeklasten niet meer kunnen betalen. Maar voor volgend jaar worden wél problemen verwacht voor tienduizenden huizenbezitters. Door de crisis raken meer mensen werkloos en moeten ze hun huis verkopen. Ze blijven zitten met een deel van hun hypotheekschuld doordat de huizenprijzen zijn gedaald.

Afschaffen

Andere Europese landen i hebben het belastingvoordeel inmiddels beperkt of helemaal afgeschaft. Maar volgens de Nederlandse regering leidt een ingreep tot nog meer malaise op de woningmarkt.

Premier Rutte wuift de zorgen over de grote hypotheeklast weg. Je moet naar 'het hele plaatje kijken', stelt hij. En daar zit wat in. Want naast schuldenmakers zijn Nederlanders ook een vrij spaarzaam volkje. Beleggingen, pensioentegoeden en spaarverzekeringen (onder meer om uiteindelijk de hypotheek af te lossen) vormen een aardig appeltje voor de dorst voor veel huishoudens. Met een vermogen van 2,8 keer het bbp behoorden Nederlandse huishoudens in 2007 tot de Europese top van vermogensbezitters.

We staan dus zwaar in het rood, maar zijn ook relatief rijk vergeleken met andere Europese landen.