Máxima, gefeliciteerd met je verjaardag

Beste Máxima,

Het was een verademing, je eerste optredens, tien jaar geleden. Zelden heeft iemand zo snel de harten van zoveel Nederlanders gewonnen. Je deed wat een lid van het Koninklijk Huis behoort te doen. Dan bedoel ik niet lintjes knippen, koekhappen of zaklopen, maar mensen het gevoel geven dat jij hen vertegenwoordigt. Net overgekomen uit Argentinië, werd je direct een symbool van Nederland - mensen langs de weg riepen jouw naam als je met je man uit de auto stapte. Het zal je hebben verrast hoe het Koninklijk Huis bij die koele Hollanders de emoties hoog deed oplopen, op straat, in de media en in het parlement. Dat alles wat je deed onder een vergrootglas lag. Je leek dit ook te begrijpen en schroomde niet je man, als hij onhandige uitspraken deed, te corrigeren - ‘een beetje dom’.

Veel Argentijnen zullen vreemd hebben opgekeken, toen ze hoorden dat jij prinses zou worden, later zelfs koningin, in een Europees land. Nederland, dat is toch een democratie? Wat moeten ze daar nou met een koningin? Wij zijn allebei jonge veertigers, opgegroeid in jaren van democratisering. Zeker jouw generatie in Argentinië weet hoe belangrijk democratie is. En nu vertegenwoordig je een land dat niet alleen de democratie, maar ook de monarchie hoog houdt. We zijn een romantisch volkje. De meeste Nederlanders hechten veel waarde aan de monarchie, of in ieder geval aan het Koninklijk Huis. We weten dat het vreemd is en dat we er eigenlijk vanaf moeten, maar we zijn er aan gehecht en kunnen het maar moeilijk loslaten.

Een monarchie in een democratie, dat kan eigenlijk niet. De SP vindt dat het staatshoofd moet worden gekozen. Maar zolang Nederlanders zoveel waarde hechten aan de monarchie, zullen we het onmogelijke mogelijk moeten maken. Jij als lid van het Koninklijk Huis, ik als lid van de Tweede Kamer. Laten we om te beginnen alle politieke korsetten weghalen, die het optreden van het staatshoofd onnodig belemmeren. Waarom moet de koning hoofd zijn van de regering, dat legt toch onnodig druk op zijn optreden? Waarom moet de koning voorzitter zijn van de Raad van State en zichzelf als lid van de regering adviseren? VVD en CDA - uitgesproken voorstanders van de monarchie - hebben bij de vorming van deze regering al een einde gemaakt aan de rol van de Koning bij de formatie.

Maar dat is allemaal niet het belangrijkste. Nederlanders hechten waarde aan de monarchie, maar hebben een hekel aan gedoe. Over onhandige uitspraken, dubieuze belastingconstructies en onverantwoorde vastgoedprojecten. Ik denk na het zoveelste relletje ook wel eens bij mezelf: ‘Moeten we ons hier mee bezig houden?’ Maar het antwoord is ‘ja’. Een monarchie in een democratie, dat is een wankel evenwicht, tussen de minister-president, het Koninklijk Huis en het parlement. De nieuwe koning en koningin zullen goed moeten samenwerken met de minister-president, die politiek verantwoordelijk is. Aanvoelen wat het parlement van hen verlangt. Een goede koning en een goede koningin weten problemen te voorkomen, in de wetenschap dat de Tweede Kamer toch altijd het laatste woord heeft.

Als Nederlanders denken aan de monarchie, denken ze niet aan politieke invloed, maar aan schoonheid en ceremonie. Dat is meer dan ‘lintjesknippen’, zoals de kroonprins dat ooit noemde. Het is belangrijk om in binnen- en buitenland ons land te vertegenwoordigen, dat zul je beamen. In onze monarchie wisten de Oranjes zich telkens aan te passen aan een nieuwe tijd. Kijk eens hoe Wilhelmina, Juliana en Beatrix ieder hun eigen stijl van optreden vonden, in tijden van oorlog, vernieuwingsdrift en nieuwe zakelijkheid. De kracht van de monarchie was dat zij soepel meebewoog met de tijd. Als we allemaal ons best doen, moet dat ook nu lukken: een nieuwe generatie, een nieuwe koningin, een nieuwe monarchie.

Gefeliciteerd met je verjaardag,

Ronald van Raak

Deze brief verscheen eerder in: De Máxima generatie. 40 brieven aan onze toekomstige koningin (HP/ De Tijd, 2011)