Europese Commissie handhaaft controversiële bewaarplicht

De verplichting voor telecombedrijven in Europa om internet- en telecomdata van burgers te bewaren, is nuttig en noodzakelijk. Dat concludeert de Europese Commissie i in een evaluatie van de huidige richtlijn. Diezelfde richtlijn is eerder door rechters als ongrondwettelijk van tafel geveegd.

Of je op 12 april rond één uur ‘s middags bij de kapper of de psychiater was, of jouw partner vreemdgaat met je collega, of je in jouw vrije tijd naaktfoto’s van internet downloadt; het is allemaal privé-informatie die gemakkelijk kan worden herleid via de databanken van telecombedrijven en internetproviders.

Opsporing criminaliteit

Sinds enkele jaren kunnen politie en justitie die gegevens opvragen voor opsporingsonderzoek, als gevolg van de Europese richtlijn voor bewaarplicht. Die richtlijn verplicht aanbieders van telecommunicatienetwerken en diensten om zowel de data als locatiegegevens van hun klanten één jaar lang te bewaren.

De bewaarplicht moet leiden tot betere opsporing van criminaliteit, en werd destijds verwelkomd als instrument in de strijd tegen het internationaal terrorisme.

Schending privacy

Critici noemen de bewaarplicht een onnodige schending van de privacy van de Europese burger. Of zelfs strijdig met de mensenrechten. Sommige lidstaten weigeren de richtlijn om die reden uit te voeren. Maar de Europese Commissie concludeert in een langverwachte evaluatie dat de richtlijn niet alleen nuttig maar ook noodzakelijk is, en daarmee gerechtvaardigd.

Volgens internetdeskundige Axel Arnbak, verbonden aan de Nederlandse organisatie voor internetvrijheid Bits of Freedom, maakt de Commissie in haar evaluatie op geen enkele manier aannemelijk dat die noodzaak zo groot is.

'Op basis van de wil om er mee door te gaan, heeft de Commissie herhaaldelijk aan de lidstaten gevraagd om bewijs te leveren dat het nuttig was. Dat bewijs wordt niet geleverd, bovendien vereist de jurisprudentie van het Europese Hof dat het bewijs niet nuttig maar strikt noodzakelijk moet zijn, en dat kan de Commissie niet waarmaken.'

Weerstand

Om die reden lijkt de richtlijn ook strijdig met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, waarin gesteld wordt dat privacybeperkingen van burgers alleen worden gerechtvaardigd als er sprake is van 'noodzaak', en 'dringende maatschappelijke behoefte'.

Interessant is ook de weerstand bij een aantal Europese lidstaten. Zowel het Tsjechische als het Duitse Constitutionele Hof verklaarde de Europese bewaarplicht van telecomgegevens ongrondwettelijk. Roemenië, Cyprus, Ierland en Bulgarije werden door soortgelijke gerechtelijke uitspraken teruggefloten. Hierdoor kunnen deze landen, zelfs al zouden zij dat willen, de wetgeving niet langer uitvoeren.

Internetfraude

Hoewel de Eerste Kamer en het Nederlandse College Bescherming Persoonsgegevens kritische kanttekeningen plaatsten bij de wetgeving, staat de bewaarplicht, die in september 2009 werd ingevoerd, in Nederland niet ter discussie. In welke mate Nederlanders op dit moment door politie en justitie worden gescreend, wil de overheid niet zeggen. Dit zou praktisch onuitvoerbaar zijn.

De schaal van de dataopslag is namelijk omvangrijk. En daarmee niet alleen disproportioneel, maar volgens Axel Arnbak ook gevoelig voor eventueel misbruik. 'Behalve dat iedereen misschien niet zozeer iets te verbergen maar wel iets te beschermen heeft, is er met de opslag van al die gegevens risico’s verbonden, zoals datalekken, als die gegevens in bezit komen van cybercriminelen kunnen zij identiteitsfraude plegen. En kun je je bijvoorbeeld op internet voordoen als iemand anders. En daar zijn ernstige risico’s aan verbonden.'

Wegstemmen

Voorlopig is het nog onduidelijk hoe Brussel alle lidstaten opnieuw gaat verplichten tot het naleven van de richtlijn. Daarvoor is een nieuw voorstel in de maak, waarover ook het Europees Parlement i nog zal stemmen.

Arnbak: 'We weten al dat het Europees Parlement bijzonder kritisch is op deze maatregel, en het is heel goed mogelijk dat zij de nieuwe richtlijn zullen wegstemmen. Dan komt de bewaarplicht sowieso ten einde.'