EU-ambassadeur Koetsenruijter (Libie & Tunesië) richt zich op humanitair drama
Mediterrane Unie
In 2008 lanceerde de Franse president Nicolas Sarkozy i de Mediterrane Unie, een samenwerking van 43 Europese landen i en Afrikaanse landen rond de Middelandse Zee. Een jaar eerder had hij gezegd: 'We moeten de haat overstijgen om plaats te maken voor een grote droom van vrede en beschaving.' De samenwerking was een voortzetting van het zogeheten Barcelona-proces, waarbij de Europese Unie i de landen rond de unie financieel ondersteunde.
De bedoeling van de Mediterrane Unie was samen te werken aan het terugdringen van massavernietigingswapens, milieuproblemen en illegale immigratie. Sarkozy poogde ook Turkije buiten de EU te houden en het vredesproces van Israel met de Palestijnse gebieden te versnellen. Gebroederlijk spraken bij de oprichting de (toen nog) Egyptische president Hosni Mubarak en Sarkozy de leden van de nieuwe unie toe.
Halverwege 2010 vraagt het Europees Parlement i om de Mediterrane Unie nieuw leven in te blazen. De samenwerking stagneert. Een jaar later heeft Mubarak inmiddels het veld moeten ruimen. De Mediterrane Unie is nooit echt van de grond gekomen.
Ad Koetsenruijter beleeft de spannendste tijd uit zijn loopbaan. Als EU-ambassadeur heeft hij Libië en Tunesië onder zijn hoede. 'Ik hou de vluchtelingenstroom in de gaten en mijn vrouw helpt bij het inzamelen van noodgoederen.'
De Nederlander Ad Koetsenruijter verblijft momenteel in zijn residentie in Tunesië. 'Gelukkig maar. Ik krijg van collega-diplomaten in Libië door, dat hoofdstad Tripoli veranderd is in een spookstad. Het ziet er niet goed uit.'
Belegeren
Zojuist had hij Catherine Ashton i, de EU-buitenlandvertegenwoordiger, nog aan de telefoon. Daarna belde eurocommissaris i voor humanitaire zaken Kristalina Georgieva i. 'Ze komt woensdagavond naar Tunesië en dan vliegen we naar de grens met Libië', zegt Koetsenruijter, die namens de Europese Unie ambassadeur is in Tunesië en Libië.
In januari beleefde hij angstige momenten tijdens de onlusten in Tunesië, toen opstandelingen zijn residentie belegerden. Koetsenruijter: 'Het ambassadepersoneel is die dagen geëvacueerd. Ik voelde zelf ook angst, maar ik ben op m'n post gebleven. Als kapitein blijf je op je schip.'
Sinds de vonk oversloeg naar Libië kan hij niet veel anders dan vanuit buurland Tunesië op afstand de ontwikkelingen op de voet volgen. Hij rapporteert aan het kabinet van Ashton in Brussel, onder wiens gezag hij als EU-ambassadeur valt.
Noodhulp
Behalve sancties en wapenembargo's heeft de EU aangekondigd drie miljoen euro vrij te maken voor directe noodhulp aan Libische vluchtelingen. 'Men heeft voedsel, tenten en medicijnen nodig. Die drie miljoen geven nu wat lucht, maar er is veel meer nodig', zegt Koetsenruijter.
In het kader van Europa's nabuurschapsprogramma werkt Koetsenruijter al jaren met de Tunesiërs samen op het gebied van milieuprojecten, rechtsspraak, onderwijs en het stimuleren van kleine ondernemingen. Met de Libiërs is er nauwelijks sprake van samenwerking. 'Het ontbreekt daar aan instellingen die functioneren.'
Politieke instabiliteit
Over de politieke instabiliteit in de landen rapporteert hij al jaren, maar wat er nu de afgelopen weken gebeurt heeft hem toch verrast. 'Het gaat plots razendsnel. En dat de zelfverbranding van een werkloze jongen zo veel tegelijk zou ontketenen, dat had ik niet durven voorspellen.'
Hij begrijpt de kritiek op de EU die wordt verweten 'te laat en te slap' te hebben gereageerd op de revoltes in de Arabische regio. Koetsenruijter: 'De EU is nu eenmaal een bundeling van 27 stemmen en dat we elkaar soms tegenspreken is daar inherent aan. Het hoort bij ons. Nu komt dat slecht uit, en dan is ons optreden zwak.'
Dictators te vriend
Het ongemak met de ontwikkelingen in de regio heeft te maken met Europa’s dubbele agenda: dictators te vriend houden, in ruil voor olie en gas. Maar Koetsenruijter heeft moeite met dat verwijt.
'Natuurlijk onderhielden we goede relaties met de regimes om de prijzen van olie en gas laag te houden', zegt hij. 'Maar daar heeft de Europese burger veel profijt van gehad. Daarnaast hebben we Europese technologie, vooral op het gebied van telecommunicatie, naar de regio gebracht. Dat heeft uiteindelijk de facebookrevolutie gefaciliteerd.'
De komende dagen worden wellicht de spannendste dagen uit zijn loopbaan. 'Niemand weet hoe het in Libië zal eindigen.'
Medeleven en donaties
Koetsenruijter richt zich vooralsnog op het humanitaire drama. Zijn vrouw helpt mee. 'Ze verzamelt met vrienden en kennissen noodgoederen die naar de grens met Libië worden gereden. Het is een spontane actie.'
De oproep van de Partij voor de Vrijheid i (PVV) van Geert Wilders i, dat vluchtelingen uit Libië in Nederland niet welkom zijn, beschouwt Koetsenruijter als een 'puur politieke' uitspraak. 'Volgens mij is die niet besteed aan de gemiddelde Nederlander die bij noodhulpacties altijd klaar staat met medeleven en donaties. We moeten nu solidair zijn met deze mensen, die vechten voor hun vrijheid.'
