Extreme partijen floreren in Europa

Protestpartijen, extreem links en extreem rechts doen het steeds beter in Europa. En de gevestigde politiek heeft het nakijken. Maar kunnen de partijen dat bij de Europese verkiezingen volgende week ook vertalen in stemmen en politieke invloed?

Een spotje voor de Europese verkiezingen van de Tjechische splinterpartij Národní Strana belooft een 'eindoplossing voor de zigeunerkwestie': een openlijke verwijzing naar de uitroeiingspolitiek van Adolf Hitler.

Het spotje werd verboden. Maar twee andere partijen die bekend staan om hun extreme uitspraken over de Roma - het Bulgaarse Ataka en de Partij voor een Groter Roemenië - zitten sinds twee jaar gewoon in het Europees Parlement.

Oude en nieuwe partijen

Daar hebben ze gezelschap van partijen die in het verleden herhaaldelijk van racisme of anti-semitisme zijn beschuldigd: bijvoorbeeld het Franse Front National, de Duitse Republikäner en het Vlaams Belang.

Ook nu spreken deze partijen een bescheiden groep mensen aan, blijkt uit het Europese kieskompas, de EU Profiler. Een uitzondering is het Vlaams Belang, waar maar liefst 41,4 procent van de Vlaamse invullers van het kieskompas het dichtste bij uitkomt.

Opvallender is hoe goed nieuwe partijen met extreme standpunten het doen. Het Hongaarse Jobbik bijvoorbeeld, voert campagne tegen 'crimineel gedrag van zigeuners'. Van de Hongaarse invullers zegt 43,4 procent dat er een 'bovengemiddelde' kans is dat ze volgende week op Jobbik gaan stemmen.

Ook bij de bestaande blokken van partijen in het Europees Parlement zijn er twee,

de rechtse ID en de linkse GUE-NGL,

die onder de nullijn zitten op het punt van Europese integratie.

Emancipatie

"Door de individualisering van de kiezer hebben partijen en organisaties minder greep", zegt de Belgische ex-premier en prominente Europarlementariër Jean-Luc Dehaene. "Zoiets kun je positief duiden, als emancipatie van de burger die zijn eigen mening heeft. Dat vertaalt zich vaak door oor te geven aan populisten."

Daaronder valt ook de PVV van de Nederlandse anti-Islam politicus Geert Wilders. Die doet ook voor het eerst mee met de Europese verkiezingen en maakt bij 22,5 procent van de Nederlandse invullers een bovengemiddelde kans. Dat heeft ook te maken met de anti-Europese standpunten van de partij. Want ook eurosceptici zoals de Britse UK Independence Party doen het goed.

"De kiezers begrijpen niets van de verschillende groepen in het Europees Parlement", zegt UKIP-leider Nigel Farrage. "Maar ze begrijpen wel dat Europa te ver is gegaan, dat het teveel kost en dat ze er nooit voor hebben gekozen."

Einzelgänger

Toch blijkt uit de EU Profiler dat buiten Groot-Brittannië de meeste Europeanen weinig op hebben met UKIP. De partij staat zelfs bovenaan de lijst van partijen die in zeven grote EU landen het minst aansluiten bij de opvattingen van de gemiddelde kiezer.

Ondertussen wordt in Duitsland gediscussiëerd over Die Linke, de politieke erfgenaam van de Duitse communisten. De partij ligt volgens het Europese kieskompas redelijk bij de Duitse kiezers, maar kwam vorig jaar in opspraak toen één van de parlementsleden een voormalig medewerker van de gevreesde Oost-Duitse Stasi bleek te zijn. De vraag is daarom voor veel Duitsers of de partij ooit een geschikte coalitiepartner zou zijn.

Volgens Jean-Luc Dehaene is het probleem met bijna alle extreme partijen dat het 'einzelgänger' zijn, die onderling weinig gemeen hebben en niet goed met elkaar door een deur kunnen. Dat zal hun invloed in het Europarlement straks beperken, denkt hij.

Blokvorming

"Je ziet dat bijvoorbeeld Le Pen en het Vlaams Belang niet bij grote fracties terecht kunnen omdat ze niet geaccepteerd worden", beaamt de Nederlandse VVD Europarlementariër Toine Manders i. "Niet dat je de PVV moet vergelijken met het Front National. Maar het betekent toch dat ze weinig invloed zullen hebben. Dat hebben we in het verleden ook gezien met protestpartijen zoals Europa Transparant. Na twee maanden vielen ze al uit elkaar omdat ze ruzie hadden, en wat hebben we sindsdien van ze gehoord? Niets."

Pogingen van de extreme partijen om dan maar een eigen fractie te vormen in het Europees Parlement zijn tot nu toe steeds mislukt. Juist vanwege het onderlinge geruzie.

Meer over: EU Profiler, Europese verkiezingen, Geert Wilders, kieskompas