Obama: VS nooit oorlog met islam

De Amerikaanse president Obama sluit zijn eerste Europareis af in Turkije. En ja, dat is een boodschap aan de wereld, zei hij in het Turkse parlement. Bij die boodschap horen ook verregaande handreikingen. Aan de Turken en aan de rest van de moslimgemeenschap.

"De VS zijn niet in staat van oorlog met de islam en zullen dat ook nooit zijn", zei Obama tegen de parlementariërs in Ankara. En: de relatie tussen de VS en de Moslimgemeenschap moet niet alleen gebaseerd zijn op het gevecht tegen extremisten maar op gedeeld respect. "Ook als we het oneens zijn."

Dat respect, zo gaf Obama toe, ontbrak in het verleden nogal eens. En de behandeling van Turkije was daarvan een schrijnend voorbeeld. Ankara stelde weliswaar luchtmachtbases ter beschikking voor de Amerikaanse invallen in Irak en Afghanistan, maar kreeg daar in de ogen van de meeste Turken weinig voor terug. En zeker geen respect.

Evet

Op de vraag of hij Ankara en Istanbul bewust in hetzelfde rijtje had opgenomen als besprekingen met de machtige G20 i, de NAVO i en de EU luidde het antwoord van Obama 'evet': het Turkse woord voor 'ja'. En in een lofzang van een halfuur benadrukte Obama dat Turkije wat hem betreft een onmisbare bondgenoot is.

Daarbij haalde hij uit naar het Irakbeleid van zijn voorganger, George Bush. Want de kracht van Turkije, zei hij, is juist dat het zèlf heeft gekozen voor de democratie. Die is dus niet opgelegd door een vreemde mogendheid...

Obama benadrukte dat Turkije op de volledige steun van Washington kan rekenen, ook binnen de NAVO. En hij noemde specifiek de aanslagen door separatisten van de Koerdische arbeiderspartij, de PKK.

De Turkse media speculeren al jaren dat de NAVO de PKK niet te hard wil aanpakken, omdat de Koerden in Irak een belangrijke bondgenoot zijn. Maar Obama liet geen ruimte voor twijfel: het "terrorisme" van de PKK zal op dezelfde manier worden aangepakt als het terrorisme van al-Qaida.

Armeniërs

Het was niet de enige handreiking. Eerder had de toekomstige NAVO-baas, Anders Fogh Rasmussen i, op voorspraak van Obama moeten beloven voorzichtiger om te springen met de religieuze gevoeligheden van moslimlanden zoals Turkije.

Bovendien benadrukte Obama opnieuw dat hij een warm voorstander is van EU-lidmaatschap voor Turkije. Al zei hij er dit keer wel bij dat hij niet voor de EU kan spreken; iets waar de Franse president Sarkozy hem eerder nog even aan herinnerde.

Maar ook de president zelf moest enigszins door het stof. Als presidentskandidaat had Obama het nog over de 'genocide' gehad die de Turken in 1915 hadden aangericht onder Armeniërs. Nu riep hij Turkije weliswaar op om met het verleden in het reine te komen, maar vermeed hij het woord zorgvuldig.

"Ik weet dat mensen hier uitgesproken meningen hebben over de tragische gebeurtenissen van 1915", zei hij. "Er is veel te doen geweest over wat ik daarover denk, maar het gaat erom wat de Turken en de Armenen denken. De geschiedenis is vaak tragisch, maar zonder ermee in het reine te komen wordt het een loden last."

Gevoeligheden

Het zijn verregaande uitspraken, die hij wel enigszins temperde door ook te hameren op twee punten die in de moslimgemeenschap nog atlijd gevoelig liggen.

Of er een raketschild zal komen tegen Iran, zei Obama, hangt af van de vraag of Teheran voor atoomwapens kiest of voor een "betere toekomst". Hij nam op dat punt dus geen gas terug. Hij zei ook dat zijn uitgangspunt in het Midden Oosten nog altijd een duurzame vrede is tussen Israel en de landen eromheen.

Waar het uiteindelijk om gaat, stelde Obama in zijn toespraak, is het bouwen van bruggen in plaats van het zaaien van verdeeldheid. En dat is volgens hem iets dat Turkije met zijn unieke positie tussen Oost en West als geen ander begrijpt.

Meer over: Barack Obama, EU, islam, Turkije