Westen heeft geen antwoord op assertief Rusland
Auteur: Johan Huizinga
Terwijl Rusland geen enkele haast maakt met de terugtrekking van zijn troepen uit Georgië, buigt de NAVO zich dinsdag in Brussel over een antwoord. Maar tegenover een goed geregisseerd optreden van Moskou, schittert het Westen door besluiteloosheid en verdeeldheid. De crisis in Georgië was, achteraf bezien, bijna onvermijdelijk, maar het Westen heeft nog geen antwoord op het 'nieuwe' zelfverzekerde Rusland.
De NAVO i is erg kritisch over het optreden van Rusland. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Miliband zei na afloop van de top dinsdag dat Rusland met de inval in Georgië het internationale recht heeft geschonden.
Verder vindt de NAVO dat Moskou het bestand niet respecteert, hoewel er inmiddels aanwijzingen zijn dat de Russen zich nu wel terugtrekken uit Georgië.
Er komen geen officiële NAVO-Rusland- bijeenkomsten zolang Moskou zich niet terugtrekt naar de posities van vóór het conflict van 7 augustus. Wel blijven de communicatie-kanalen open.Ten slotte komt er een NAVO-Georgië-commissie om de banden met Tbilisi te versterken.
Toen het Westen tegen alle Russische bezwaren in, akkoord ging met de onafhankelijkheid van Kosovo, was het slechts wachten op het Russische antwoord. Dat Georgië doelwit zou worden, waar de Abchazen en Zuid-Osseten aansluiting zoeken bij Rusland, was evenmin een verrassing. Maar dat Georgië en daarmee ongewild het Westen zo snel in de Russische val zouden lopen, had niemand verwacht.
NAVO-lidmaatschap
Moskou voerde doelbewust de spanning in Zuid-Ossetië en Abchazië op en voorzag de bevolking van Russische paspoorten. Maar Europa en de VS hadden weinig oog voor de risico's van hun dubbele boodschap. Naast de erkenning van Kosovo was ook een mogelijk toekomstig NAVO-lidmaatschap van Oekraïne en Georgië Moskou een doorn in het oog.
Duitsland en Frankrijk zorgden er in april voor dat het kandidaat-lidmaatschap op de lange baan werd geschoven. Zij kozen voor goede relaties met hun gasleverancier Rusland. Maar ook de regering-Bush, die wél haast wilde maken met het NAVO-lidmaatschap voor Georgië en Oekraïne, kiest uiteindelijk voor goede betrekkingen met Moskou. Bush heeft Rusland immers veel te hard nodig bij zijn pogingen de ontwikkeling van kernwapens in Noord-Korea en Iran tegen te gaan.
Georgische misrekening
Deze harde boodschap werd niet ondubbelzinnig overgebracht aan de Georgische president Saakasjvili. Integendeel: Washington koesterde Georgië als hét symbool van democratie in de Russische achtertuin. Saakasjvili misrekende zich, negeerde de Amerikaanse waarschuwingen en ging de confrontatie aan met Rusland. Was het wél lid geweest van de NAVO, dan had het daarmee de VS en Europa in een militair conflict met Rusland gestort.
Fraser Cameron, directeur van de denktank EU-Russia Centre vindt het pleidooi van onder meer Polen en Litouwen om Georgië snel NAVO-lid te maken dan ook wat vrijblijvend.
"Het is aardig om krachtige taal uit te slaan, maar uiteindelijk zijn het toch de Amerikanen en niet de Polen die op grond van artikel 5 van het NAVO-handvest Georgië dan militair moeten bijstaan."
Machtsspel
Snelle aansluiting van Georgië bij de NAVO zit er dus niet in. Datzelfde geldt voor Oekraïne. Toch bepleiten andere analisten, zoals de Nederlandse luitenant-kolonel Marcel De Haas, dat wel degelijk als een adequaat antwoord op het Russische machtsspel.
"In Oekraine zit natuurlijk ook een grote Russische minderheid. In het oostelijk deel van de Oekraïne, maar vooral ook op de Krim waar de thuisbasis van de Zwarte Zee-vloot is. Het is niet ondenkbaar dat de Russen zullen zeggen: we gaan ook die Russische minderheid beschermen."
De Haas sluit niet uit dat de Russen het succesvol gebleken Georgische scenario ook zullen toepassen op Oekraïne. In Georgië zei Moskou de Russische minderheid te moeten beschermen. Met datzelfde argument kunnen de Russen bij oplopende spanningen ook in Oekraïne ingrijpen om de Russische minderheid daar 'te hulp te komen', vreest De Haas.
Herhaling scenario
Onrust zaaien, destabiliseren en hopen dat het Westen niet durft in te grijpen; het is geen onaantrekkelijk scenario voor Moskou om ook in Oekraine het initiatief naar zich toe te trekken. Maar volgens Fraser Cameron is een versnelde toetreding tot de NAVO geen antwoord.
"Kiev en Moskou zullen hun meningsverschillen vooral onderling moeten oplossen. De NAVO en de EU kunnen in deze weinig doen."
Moskou houdt dus voorlopig de regie stevig in handen. Het wisselt de onvervalste machtspolitiek van premier Poetin behendig af met de meer diplomatieke benadering van president Medvedev. Zij zijn de exponenten van twee kampen in Moskou wier onderlinge strijd nog niet is uitgekristalliseerd.
De NAVO en de EU kunnen slechts hopen dat de gematigde krachten in Moskou het op termijn zullen winnen. Intussen zou Europa er goed aan doen zich minder afhankelijk te maken van Rusland en echt werk te maken van alternatieve energiebronnen.
